Czerniak to rodzaj raka skóry, który rozwija się z komórek produkujących pigment, zwanych melanocytami. Czerniaki typowo występują w skórze, jednak czasem mogą wystąpić w jamie ustnej, jelitach lub oku (czerniak błony naczyniowej oka). U kobiet najczęściej występują na nogach, u mężczyzn najczęściej na plecach. Około 25% czerniaków rozwija się ze znamion. Zmiany w pieprzyku, które mogą wskazywać na czerniaka, obejmują zwiększenie jego rozmiaru, nieregularne krawędzie, zmianę koloru, swędzenie lub pęknięcie skóry. Główną przyczyną czerniaka jest ekspozycja na światło ultrafioletowe (UV) u osób z niskim poziomem melaniny. Większość ludzi dobrze reaguje na leczenie w przypadku rozpoznania czerniaka we wczesnym stadium. Jeśli nie zostanie wyłapany odpowiednio wcześnie, łatwo rozsiewa się na inne części ciała.
Objawy czerniaka
Wczesne oznaki i objawy czerniaka to:
- zmiany w istniejącym pieprzyku
- rozwój nowej, nietypowej narośli na skórze.
Jeśli komórki czerniaka nadal wytwarzają melaninę, guzy są zwykle brązowe lub czarne. Niektóre czerniaki nie wytwarzają melaniny, więc te guzy mogą być brązowe, różowe lub białe.
Przesłanki, że pieprzyk może być czerniakiem, to:
- nieregularny kształt
- nieregularna, zatarta granica
- wielobarwne lub nierówne zabarwienie
- wielkość powyżej 5–6 mm
- zmiany rozmiaru, kształtu lub koloru
- swędzenie lub krwawienie.
Czerniak może pojawić się w dowolnym miejscu na skórze. Jednak najbardziej prawdopodobne obszary to:
- klatka piersiowa i plecy u mężczyzn
- nogi u kobiet
- szyja
- twarz.
Może tak być, ponieważ te obszary są bardziej narażone na działanie słońca niż inne części ciała. Czerniak może powstawać w miejscach, które nie są narażone na intensywne działanie promieni słonecznych, takich jak podeszwy stóp, dłonie i łożyska paznokci.
Rodzaje czerniaka
Najczęstszym typem czerniaka jest czerniak szerzący się powierzchownie. Ma tendencję do rozprzestrzeniania się na powierzchni skóry, nierówne granice i zmienia kolor od brązowego do czarnego, różowego lub czerwonego.
Czerniak guzkowy to typ, który wnika w głębsze warstwy skóry i może wyglądać jak wypukły guzek lub narośl.
Czerniak soczewicowaty zwykle pojawia się na częściach ciała, które są bardziej wystawione na działanie słońca, zwłaszcza na twarzy, i często dotyka starszych ludzi. Wygląda jak duża, nierówna ciemna plama na powierzchni skóry.
Czerniak przerzutowy występuje, gdy rak rozprzestrzenia się lub daje przerzuty do innych części ciała, obejmując węzły chłonne, narządy lub kości.
Czerniak błony śluzowej może rozwinąć się w błonach śluzowych wyściełających:
- przewód pokarmowy
- usta
- nos
- drogi moczowe
- pochwę
Co powoduje czerniaka?
Zwykle zdrowe nowe komórki skóry wypychają starsze komórki skóry w kierunku powierzchni, gdzie obumierają.
Uszkodzenie DNA w melanocytach może spowodować, że wzrost nowych komórek skóry wymyka się spod kontroli i powstaje nowotwór.
Nie jest do końca jasne, dlaczego DNA w komórkach skóry ulega uszkodzeniu, ale uznaje się, że może to być połączenie czynników genetycznych i środowiskowych.
Główną przyczyną może być ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe (UV). Promieniowanie UV może pochodzić z takich źródeł jak naturalne światło słoneczne, ale również z solariów.
Jako czynniki ryzyka występowania czerniaka określa się jeszcze faktory genetyczne oraz starszy wiek.
Diagnostyka nowotworu skóry
Biopsja skóry
Biopsja skóry jest jedynym sposobem na potwierdzenie czerniaka. W przypadku biopsji pobiera się próbkę skóry. Jeśli to możliwe, cały podejrzany obszar powinien zostać usunięty. Następnie tkankę przesyła się do laboratorium w celu zbadania pod mikroskopem.
Jeśli czerniak zostanie rozpoznany, ważne jest, aby określić stadium. Zapewni to informacje na temat ogólnej perspektywy i pomoże ukierunkować leczenie.
Biopsja węzłów chłonnych
Jeśli diagnoza została postawiona, często należy sprawdzić, czy komórki rakowe się rozprzestrzeniły. Pierwszym krokiem jest wykonanie biopsji węzła wartowniczego.
Podczas operacji w miejsce, w którym znajdował się guz, zostanie wstrzyknięty barwnik. Ten barwnik w naturalny sposób przepłynie do najbliższych węzłów chłonnych. Chirurg usunie węzły chłonne, aby zbadać je pod kątem raka.
Ponadto w diagnostyce stosuje się również metody obrazowe, jak np. tomografia, rezonans magnetyczny czy badanie PET.
Leczenie czerniaka
Leczenie czerniaka rozpoczyna się zwykle od chirurgicznego usunięcia guza i otaczających go komórek rakowych z marginesem zdrowych tkanek. Sama operacja może leczyć czerniaka, który jeszcze się nie rozprzestrzenił.
W przypadku przerzutów i rozsiewu raka wymagane są inne metody leczenia.
Jeśli rak rozprzestrzenił się na węzły chłonne, dotknięte obszary można usunąć operacyjnie.
Leczenie jest też często oparte o radioterapię, immunoterapię lub chemioterapię.
Czerniak jest uleczalny, jeśli zostanie odpowiednio wcześnie wychwycony i leczony. Gdy czerniak stanie się przerzutowy, jest znacznie trudniejszy do wyleczenia. Średni pięcioletni wskaźnik przeżycia dla czerniaka z przerzutami w stadium 4 wynosi około 15 do 20 procent.
