Ciąża to czas, gdy w organizmie kobiety zachodzą liczne zmiany. Jedną z nich jest zmniejszenie wrażliwości tkanek na działanie insuliny. W czasie prawidłowo przebiegającej ciąży oporność na insulinę kompensowana jest zwiększeniem produkcji tego hormonu. Jednak w niektórych przypadkach organizm nie jest w stanie pokryć zwiększonego zapotrzebowania na insulinę, aby utrzymać normoglikemię. To właśnie ten problem leży u podstaw GDM (ang. Gestational Diabetes Mellitus), czyli cukrzycy ciążowej.
Czym jest cukrzyca ciążowa?
Według Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) cukrzyca ciążowa to jedno z głównych form zaburzeń metabolicznych węglowodanów – obok cukrzycy typu I i II. Definiuje się je jako zaburzenia tolerancji węglowodanów, które rozwijają się w trakcie ciąży lub są po raz pierwszy rozpoznane w ciąży.
GDM rozpoznawana jest zazwyczaj w wyniku badania przesiewowego. W Polsce u wszystkich kobiet ciężarnych między 24. a 26. tygodniem ciąży wykonuje się doustny test obciążenia glukozą (w przypadku kobiet z grupy ryzyka lekarz może zlecić takie badanie wcześniej). Ponadto każda kobieta w ciąży powinna zostać skierowana na oznaczenie stężenia glukozy we krwi na czczo już na pierwszej wizycie u lekarza.
Cukrzycę ciążową rozpoznaje się, gdy spełnione jest przynajmniej jedno z poniższych kryteriów:
glikemia na czczo powyżej 5,1 mmol/l,
glikemia w 60. minucie OGTT ≥ 10 mmol/l,
glikemia w 120. minucie OGTT 8,5–11 mmol/l.
W przypadku dodatniego wyniku dalsza diagnostyka polega na powtórzeniu testu [1].
Przyczyny cukrzycy ciążowej
Do czynników ryzyka cukrzycy ciążowej należą:
ciąża po 35. roku życia,
urodzenie noworodka z wadą rozwojową,
porody noworodka o dużej masie urodzeniowej (>4000 g) w wywiadzie,
zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie,
wielorództwo,
choroby (nadciśnienie tętnicze, zespół policystycznych jajników – PCOS),
nadwaga lub otyłość,
GDM zdiagnozowana w poprzedniej ciąży,
występowanie cukrzycy typu 2 w rodzinie [1, 2, 3].
Objawy cukrzycy ciążowej
Cukrzyca ciążowa rozpoznawana jest zazwyczaj w trakcie badań przesiewowych, ponieważ jej objawy nie są zbyt nasilone. Niepokojące sygnały, które mogą świadczyć o GDM to: wzmożone pragnienie i łaknienie, nawracające infekcje dróg moczowych, zmniejszenie masy ciała, obniżenie ostrości widzenia, zwiększona ilość oddawanego moczu, świąd w okolicy sromu, a także zawroty głowy [2].
Leczenie cukrzycy ciążowej
Nieleczona cukrzyca ciążowa wpływa negatywnie nie tylko na przebieg ciąży, ale i rozwój dziecka. We wczesnej fazie ciąży może doprowadzić do pojawienia się wady wrodzonej albo utraty ciąży. W późniejszych tygodniach zwiększa ryzyko m.in. zaburzeń rozwoju psychoruchowego dziecka.
W leczeniu GDM wykorzystuje się metody niefarmakologiczne i farmakologiczne. Jednym z podstawowych elementów terapii jest dieta. Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) powinna zawierać: 40-50% węglowodanów pochodzących z produktów o niskim indeksie glikemicznym (m.in. pełnoziarnistego pieczywa, kasz gruboziarnistych, ryżu brązowego, surowych warzyw), 30% białka i 20-30% tłuszczów.
Ważna jest również odpowiednia kaloryczność diety. Powinna być ona dobrana do: wieku, masy ciała, wzrostu i aktywności fizycznej. Tak, aby umożliwiała kontrolę przyrostu masy ciała w ciąży [4].
Nie mniej istotna jest właściwa ilość błonnika pokarmowego w diecie. Jest to składnik, który nie tylko ułatwia kontrolę przyrostu masy ciała w ciąży, ale i pomaga unormować stężenie glukozy i cholesterolu we krwi. Jeśli dostarczenie odpowiednich ilości błonnika z dietą jest niemożliwe, można rozważyć wprowadzenie suplementów diety z naturalnym błonnikiem (pochodzącym np. z otrębów owsianych).
Profilaktyka cukrzycy ciążowej
Ryzyko GDM jest większe u kobiet z nadwagą lub otyłością. W związku z tym warto zadbać o prawidłową masę ciała już na etapie starania się o dziecko. Pamiętać o regularnej aktywności fizycznej i zdrowej diecie (ewentualnie sięgnąć po zioła, które usprawniają pracę układu pokarmowego).
W grupie ryzyka znajdują się również kobiety z nadciśnieniem tętniczym. Dlatego zaleca się, aby samodzielnie kontrolować ciśnienie krwi, a także przestrzegać innych zasad profilaktyki [5].
Przypisy
[1] Salmanowicz, M., et al. "Diagnostyka i terapia cukrzycy ciążowej." Farmacja Polska 5.78 (2022): 283-292.
[2] Kopacz K., Myśliwiec M., Techmańska I., Brandt A., Wolnik B., Preis K., Połom W., Wojtyła A., Biliński P.: Cukrzyca ciążowa — narastający problem diagnostyczny i epidemiologiczny. Diabetol. Prakt., 2011; 12, 96–102.
[3] Rembiesa-Jarosińska, Edyta, and Małgorzata Kowalska. "Cukrzyca ciążowa–epidemiologia i możliwości kontroli czynników ryzyka." Hygeia 54.1 (2019): 1-5.
[4] Araszkiewicz A, Bandurska-Stankiewicz E, Borys S, et al. 2022 Guidelines on the management of patients with diabetes. A position of Diabetes Poland. Curr Top Diabetes. 2022; 2(1): 1–134.
[5] Wojciechowska, Małgorzata, and Ewa Izdebska. "Profilaktyka nadciśnienia tętniczego." Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 20.4 (2014).
