Nadnercza (gruczoły nadnerczowe) to niewielkie, parzyste gruczoły wydzielania wewnętrznego, które składają się z części rdzeniowej i korowej. Odpowiadają za syntezę różnych hormonów m.in. adrenaliny, noradrenaliny i kortyzolu. W związku z tym schorzenia zaburzające ich funkcjonowanie odbijają się negatywnie na gospodarce hormonalnej. Jakie mogą być przyczyny i objawy chorób nadnerczy?
Czym są choroby nadnerczy?
Choroby nadnerczy to grupa schorzeń, które rozwijają się w obrębie gruczołów nadnerczowych. Prowadzą do niedoboru lub nadmiaru wydzielanych przez nie hormonów i tym samym do zaburzenia równowagi hormonalnej.
Do schorzeń gruczołów nadnerczowych należą m.in. choroba Addisona i zespół Cushinga. W przypadku pierwszej z wymienionych dochodzi do niedoczynności nadnerczy i pojawienia się objawów, które wynikają z niedoboru hormonów kory nadnerczy (przede wszystkim kortyzolu). Z kolei w przebiegu zespołu Cushinga obserwuje się odwrotną sytuację – podwyższone stężenie glikokortykosteroidów.
Oprócz choroby Addisona i zespołu Cushinga do schorzeń gruczołów nadnerczowych zaliczają się m.in. guz chromochłonny czy nowotwór nadnercza [1].
Przyczyny chorób nadnerczy
Przyczyny różnią się w zależności od choroby.
- Zespół Cushinga: polekowy, inaczej jatrogenny zespół Cushinga może być wywołany długotrwałym podawaniem glikokortykosteroidów jako leków przeciwzapalnych np. przy reumatoidalnym zapaleniu stawów. Z kolei niejatrogenny, endogenny jest spowodowany guzami (np. pozaprzysadkowymi, które wydzielają hormon adrenokortykotropowy) [2].
- Choroba Addisona: za najczęstszą przyczynę tego schorzenia uznaje się autoimmunizację. Polega ona na wytwarzaniu przez organizm przeciwciał, które niszczą gruczoły nadnerczowe i zaburzają ich funkcjonowanie [3].
Objawy chorób nadnerczy
Jak objawiają się choroby nadnerczy? Zespół Cushinga daje objawy pod postacią otyłości centralnej i nagromadzenia tkanki tłuszczowej na twarzy, a także nadmiernego apetytu, szybkiego męczenia się, bólu głowy czy zaburzeń miesiączkowania u kobiet.
Z kolei choroba Addisona objawia się m.in. osłabieniem mięśni, złą tolerancją wysiłku fizycznego, brakiem apetytu i niezamierzoną utratą masy ciała.
Leczenie chorób nadnerczy
Diagnostyka chorób nadnerczy obejmuje szczegółowy wywiad lekarski, a także badania laboratoryjne. Jednymi z podstawowych badań są oznaczenie poziomu kortyzolu, ACTH, a także adrenaliny i noradrenaliny (w przypadku podejrzenia guzów, które wydzielają nadmiar tych hormonów). Oprócz badań laboratoryjnych lekarz może zlecić badania obrazowe np. rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową.
Przebieg leczenia zależy od tego, jaka konkretnie choroba została zdiagnozowana. W przypadku zespołu Cushinga stosuje się leczenie farmakologiczne i operacyjne. Jeśli przyczyną choroby jest długotrwałe przyjmowanie leków kortykosteroidowych, lekarz może zdecydować o zmniejszeniu ich dawki. Z kolei, gdy u podłoża schorzenia leży guz przysadki, konieczna jest konsultacja z neurochirurgiem. Zazwyczaj usuwa on guza przez nos. Inaczej wygląda to przy guzach w trzustce, nadnerczach i płucach, które usuwa się mało inwazyjnymi technikami chirurgicznymi lub podczas standardowej operacji.
Innym schorzeniem nadnerczy jest choroba Addisona. W jej przypadku leczenie polega na przyjmowaniu mineralokortykosteroidów i glikokortykosteroidów (czasami również androgenów). Jest to tzw. leczenie substytucyjne, ponieważ leki mają zastąpić hormony, które normalnie są produkowane przez nadnercza. Dobrze leczona choroba Addisona nie ma wpływu na długość życia. Za to nieleczona nieuchronnie prowadzi do śmierci [2], [3].
Profilaktyka chorób nadnerczy
Jedną z przyczyn zespołu Cushinga jest długotrwałe stosowanie glikokortykosteroidów jako leków przeciwzapalnych (np. przy RZS). Jednak nie należy odstawiać leków na własną rękę. W przypadku wystąpienia niepokojących dolegliwości zaleca się konsultację z lekarzem. Specjalista zdecyduje o tym, czy trzeba zmniejszyć dawkę leków i wyjaśni, jak zrobić to w sposób niezagrażający zdrowiu.
