Choroba popromienna może kojarzyć się z awarią elektrowni atomowej w Czarnobylu. Jednak tak naprawdę źródłem promieniowania jonizującego, które ją wywołuje są nie tylko wybuchy w elektrowniach. Promieniowanie jonizujące jest emitowane również przez aparaturę medyczną używaną do badania rentgenowskiego, a także urządzenia badawcze. Jego źródłem jest także wnętrze Ziemi, które zawiera pierwiastki radioaktywne. Tu pojawia się pytanie, kiedy ekspozycja na promieniowanie jonizujące wywołuje chorobę? Jakie są jej objawy i jak wygląda leczenie?
Czym jest choroba popromienna?
To, jaki wpływ będzie miało promieniowanie jonizujące na organizm człowieka zależy od kilku czynników:
wieku,
płci,
masy ciała,
temperatury powietrza,
wrażliwości osobniczej,
natężenia i wielkości przyjętej dawki,
rodzaju i wielkości powierzchni obszaru poddanego działaniu promieniowania.
O chorobie popromiennej mówi się, gdy dawka przyjętego promieniowania jonizującego jest na tyle duża, że powoduje zniszczenie pewnej liczby komórek. Może dotyczyć całego ciała lub tylko jego części.
Choroba popromienna ma charakter ostry lub przewlekły. Pierwsza z wymienionych to taka, która pojawia się po narażeniu na bardzo duże ilości promieniowania w krótkim czasie. Z kolei przewlekła choroba popromienna jest najczęściej związana z przedłużoną diagnostyką (z wykorzystaniem aparatury medycznej emitującej promieniowanie jonizujące) oraz radioterapią choroby nowotworowej [1].
Przyczyny choroby popromiennej
Przyczyną choroby popromiennej jest nadmierna ekspozycja na promieniowanie jonizujące. Ostra postać może wystąpić u osób, które przeżyły katastrofę w elektrowni jądrowej lub wybuch bomby atomowej.
Choroba popromienna może rozwinąć się również u osób, które pracują przy obsłudze urządzeń emitujących promieniowanie jonizujące. Narażeni są na nią również chorzy, którzy są poddawani długiej diagnostyce przy użyciu aparatury medycznej emitującej promieniowanie jonizujące lub radioterapii [2].
Objawy choroby popromiennej
Ostra choroba popromienna daje objawy ze strony różnych narządów. W zależności od postaci choroby pojawiają się m.in. zagrażające życiu infekcje, odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe i ciężki obrzęk mózgu.
Wymienione objawy nie występują od razu po narażeniu na dużą dawkę promieniowania jonizującego. Pierwszy etap nazywa się zwiastującym lub nieswoistym. U chorego pojawiają się nudności, wymioty i biegunka, które utrzymują się przez kilka dni. Po tym czasie choroba przechodzi w fazę utajoną trwającą od 1 do 6 tygodni. Następnie pojawiają się kolejne objawy. W zależności od postaci choroby mogą być to: drgawki, wodnista biegunka, gorączka i odwodnienie.
Największe szanse na przeżycie mają osoby, które przyjęły małą dawkę promieniowania jonizującego. Jednak proces zdrowienia może trwać u nich nawet kilka lat. Jeśli nie dojdzie do wyzdrowienia, chory umiera w ciągu kilku miesięcy [1, 2].
Leczenie choroby popromiennej
Osoba, która przyjęła dużą dawkę promieniowania jonizującego powinna, jak najszybciej zdjąć ubrania i dokładnie umyć ciało. Następnie musi zostać poddana leczeniu w warunkach szpitalnych. Odbywa się ono pod okiem zespołu lekarzy, a także specjalistów z zakresu radioterapii.
Pierwszy etap leczenia opiera się przede wszystkim na: leczeniu oparzeń, wyrównaniu poziomu elektrolitów oraz terapii bólu. W niektórych przypadkach konieczne jest również podanie jodku potasu [2].
Profilaktyka choroby popromiennej
Wybuch w elektrowni jądrowej czy użycie broni atomowej to sytuacje, na które nie ma się żadnego wpływu. W takim razie nasuwa się pytanie, czy jest coś, co można zrobić, aby uniknąć choroby popromiennej?
W celu ograniczenia niekorzystnych skutków działania promieniowania jonizującego należy:
używać odpowiednich narzędzi zabiegowych, które zabezpieczają ciało (np. specjalnych okularów);
zakładać fartuch ochronny, osłonę na gonady i tarczycę podczas badania z użyciem aparatury medycznej emitującej promieniowanie jonizujące;
Niezwykle ważne jest także dostosowanie optymalnej dawki promieniowania dla osoby poddawanej badaniu [2].
[1] https://zpe.gov.pl/a/promieniowanie-jonizujace-i-jego-wplyw-na-organizmy-zywe/D5TCDzKOR
[2] Zdrojewicz, Zygmunt, et al. "Wpływ promieniowania jonizującego na organizm człowieka." Family Medicine & Primary Care Review 2 (2016): 174-179.
