Czym jest bruksizm?
Bruksizm to nadmierne zgrzytanie zębami lub zaciskanie szczęki. Jest to parafunkcjonalna czynność jamy ustnej - nie ma związku z normalnymi czynnościami, takimi jak jedzenie czy mówienie. Bruksizm to powszechne zachowanie; doniesienia o jego rozpowszechnieniu wahają się od 8% do 31% w populacji ogólnej. Z bruksizmem często wiąże się kilka objawów, w tym nadwrażliwość zębów, bóle mięśni odpowiedzialnych za żucie, bóle głowy, ścieranie zębów i uszkodzenie wypełnień dentystycznych takich jak plomby czy korony. Objawy mogą być minimalne, a pacjent może nie być ich świadomy.
Bruksizm – objawy
Istnieją dwa główne typy bruksizmu: jeden pojawia się podczas snu (bruksizm nocny), a drugi w czasie gdy pacjent jest rozbudzony. Bruksizm nocny zaliczany jest do parasomnii, czyli grupy zaburzeń polegających na występowaniu nieprawidłowych zachowań podczas snu lub wybudzania się. Uszkodzenia zębów mogą być podobne w obu typach, ale objawy bruksizmu sennego zwykle nasilają się po przebudzeniu i ustępują w ciągu dnia, a objawy bruksizmu w stanie czuwania mogą w ogóle nie występować po przebudzeniu, a następnie nasilać się w ciągu dnia. Przyczyny bruksizmu nie są do końca poznane, ale prawdopodobnie obejmują wiele czynników. Bruksizm w ciągu dnia występuje częściej u kobiet, podczas gdy bruksizm podczas snu dotyczy w równych proporcjach mężczyzn i kobiet. Uważa się, że bruksizm w ciągu dnia ma inne przyczyny niż bruksizm podczas snu. Stosuje się kilka metod leczenia, chociaż niewiele jest dowodów na solidną skuteczność dla konkretnej z nich.
Większość ludzi, którzy zgrzytają zębami, nie zdaje sobie sprawy z problemu, ponieważ nie mają żadnych objawów lub ponieważ objawy nie są związane z problemem zaciskania i zgrzytania. Bruksizm może objawiać się wielorako, na przykład:
- nadmiernym ścieraniem zębów;
- złamaniami zębów i powtarzającymi się niepowodzeniami uzupełnień protetycznych;
- nadwrażliwością zębów – ból zębów np. przy piciu zimnego płynu – spowodowana ścieraniem się warstw izolacyjnych zębiny i szkliwa wokół miazgi zębowej;
- zapaleniem przyzębia;
- zgrzytaniem lub stukaniem podczas snu, czasami wykrywanym przez partnera lub rodzica. Dźwięk ten może być zaskakująco głośny oraz nieprzyjemny i może obudzić śpiącego partnera;
- innymi czynnościami parafunkcyjnymi, które mogą wystąpić razem z bruksizmem, np. przygryzaniem policzków;
- uczuciem pieczenia na języku;
- przerostem mięśni odpowiedzialnych za żucie;
- tkliwością, bólem lub zmęczeniem mięśni odpowiedzialnych za żucie;
- szczękościskiem;
- bólem lub tkliwością stawów skroniowo-żuchwowych;
- bólami głowy.
Bruksizm – przyczyny występowania
Przyczyna bruksizmu jest w dużej mierze nieznana, ale ogólnie przyjmuje się, że może być ich wiele. Bruksizm jest czynnością parafunkcyjną, ale dyskutuje się, czy jest to nawyk podświadomy, czy też całkowicie mimowolny. Omówiono również względne znaczenie różnych zidentyfikowanych możliwych czynników sprawczych.
Do przyczyn powstawania bruksizmu zaliczamy:
- nadmierny stres i nadwrażliwość na niego;
- wady zgryzu;
- owsicę.
Uważa się, że zgrzytanie zębami w ciągu dnia jest zwykle częściowo umyślne i często wiąże się ze stresem spowodowanym obowiązkami rodzinnymi lub presją w pracy. Niektórzy sugerują, że u dzieci bruksizm może czasami stanowić odpowiedź na ból ucha lub ząbkowanie. Bruksizm w stanie przebudzenia zwykle obejmuje zaciskanie, ale prawdopodobnie także zgrzytanie i często wiąże się z innymi częściowo umyślnymi nawykami ustnymi, takimi jak przygryzanie policzków, gryzienie, żucie długopisu lub ołówka z roztargnieniem lub mocne dociskanie języka do przednich zębów.
W wielu badaniach odnotowano istotne psychospołeczne czynniki ryzyka bruksizmu, szczególnie stresujący styl życia. Niektórzy uważają stres emocjonalny za główny czynnik wyzwalający. Stres ma silniejszy związek ze zgrzytaniem zębami w ciągu dnia, jednak jego rola w bruksizmie podczas snu jest mniej jasna, a niektórzy twierdzą, że nie ma dowodów na jego związek z bruksizmem podczas snu. Wykazano, że dzieci z bruksizmem podczas snu mają większy poziom lęku niż ich rówieśnicy niecierpiący na tę przypadłość. Cechy osobowości są również powszechnie omawiane w publikacjach dotyczących przyczyn zgrzytania zębami, na przykład agresywne lub nadpobudliwe typy osobowości. Niektórzy sugerują, że tłumiona złość lub frustracja mogą przyczyniać się do bruksizmu. Sugeruje się, że stresujące okresy, takie jak egzaminy, żałoba w rodzinie, małżeństwo, rozwód lub przeprowadzka, nasilają bruksizm. Bruksizm podczas przebudzenia często występuje w okresach koncentracji, takich jak praca przy komputerze, prowadzenie samochodu lub czytanie.
Leczenie bruksizmu
W leczeniu bruksizmu wykorzystywane są szeroko leki uspokajające oraz psychoterapia. Ponadto jako jedną z metod leczenia bruksizmu, stosuje się ostrzykiwanie toksyną botulinową narządu żucia. Jeśli jednak zabiegi te są nieskuteczne, leczeniem z wyboru jest stosowanie szyn nazębnych dobieranych w gabinecie protetycznym.
