Wdzięczna nazwa patogenu – Maczugowiec błonicy, czyli Corynebacterium diphteriae jest odpowiedzialna za występowanie błonicy (synonim - dyfteryt). To groźna, bakteryjna choroba zakaźna, która dzięki wprowadzeniu szczepień ochronnych obecnie w Polsce nie występuje. Schorzenie to jednak pojawia się na świecie – na przykład Ameryce Środkowej, Afryce czy Bliskim Wschodzie.
Błonica - szczepienie
Powszechne zastosowanie szczepień anatoksyną błoniczą doprowadziło do znacznego ograniczenia występowania błonicy na świecie – również w Polsce. Obecnie nie pojawiają się nowe przypadki tej choroby w naszym kraju. Szczepionki, które są zarejestrowane w Polsce stosowane przeciwko błonicy to szczepionki monowalentne, skojarzone oraz szczepionki skojarzone przeznaczone do szczepień przypominających.
Kiedy wykonywane jest szczepienie na błonicę?
Szczepienie na błonicę należy do szczepień obowiązkowych - finansowanych przez Ministerstwo Zdrowia. Szczepienia wykonuje się w dwóch schematach – jako szczepienia podstawowe oraz przypominające. Te pierwsze obejmują podanie 4 dawek. Pierwsza z nich podawana jest w 7 – 8 tygodniu życia. Kolejne odpowiednio w 3 – 4 miesiącu życia, 5 – 6 miesiącu oraz 16 – 18 miesiącu życia. Koniecznie należy zauważyć, że przerwa pomiędzy następującymi po sobie dawkami powinna wynosić przynajmniej 6 – 8 tygodni. Przerwa pomiędzy szczepieniami podstawowymi, a przypominającymi jest znaczna – według programu szczepień ochronnych szczepienia przypominające wykonywane są odpowiednio w 6, 14 oraz 19 roku życia.
Jak dochodzi do zakażenia błonicą?
Pomimo tego, że błonica jest rzadką chorobą, to warto jednak wiedzieć w jaki sposób może dojść do potencjalnego zakażenia. Człowiek jest jedynym rezerwuarem Corynebacterium diphteriae w związku z czym do zakażenia drugiego człowieka może dojść na skutek kontaktu z osobą z ostrym zakażeniem lub (co gorsze) od osoby będącej nosicielem bez żadnych objawów. Do transmisji bakterii dochodzi drogą kropelkową – podczas mówienia, kichania, czy kaszlu. Rzeczy osobiste, a nawet kurz mogą być odpowiedzialne za przenoszenie bakterii.
Objawy błonicy
Symptomy, które występują w przebiegu błonicy są między innymi uzależnione od miejsca zakażenia. Błonica nosa, błonica gardła i/lub migdałków, błonica krtani, błonica narządów płciowych czy błonica skóry, czy spojówek. W czasie badania lekarz może zaobserwować obecność szarobrązowych błon, które przylegają do błony śluzowej dróg oddechowych – zmiany te nazywane są błonami dyfterycznymi. Omawiane postaci choroby różnią się między sobą – błonica nosa w początkowych fazach choroby może przebiegać jak zwykłe przeziębienie. Z kolei postać krtaniowa może mieć gwałtowny przebieg, doprowadzając do zwężenia krtani, utrudniając oddychanie – istnieje ryzyko całkowitego zamknięcia światła dróg oddechowych. W niektórych przypadkach może także dojść do zajęcia mięśnia sercowego. Pierwsze objawy, które występują w przebiegu błonicy, często nie naprowadzają na właściwe rozpoznanie między innymi z uwagi na to, że są mało charakterystyczne. Postawienie szybkiego rozpoznania w przypadku dyfterytu jest niezwykle ważne dla wdrożenia odpowiedniego postępowania oraz zwiększenia szansy na skuteczne wyleczenie pacjenta.
Terapia błonicy
Bez wątpienia błonica wymaga wdrożenia odpowiedniego leczenia – to choroba, która może zagrażać życiu chorego. Jednym z pierwszych działań jest podanie antytoksyny końskiej, która neutralizuje działanie wolnej toksyny produkowanej przez bakterię maczugowca błonicy. Środek ten podawany jest w formie dożylnej. To jedyna forma leczenia swoistego błonicy.
Oprócz tego konieczna jest terapia wspomagająca w postaci antybiotykoterapii – zastosowanie znajdują penicylina prokainowa lub erytromcyna.
Kluczowe dla wyzdrowienia jest wdrożenie w odpowiednim czasie właściwego leczenia. Obecnie śmiertelność w przypadku błonicy dróg oddechowych nie przekracza 10 procent, chociaż wartość ta może istotnie wzrosnąć w przypadku zajęcia mięśnia sercowego.
Choroby zakaźne są poważnym problemem medycyny XXI wieku – na przykładzie błonicy widać, jak ważna jest rola szczepień ochronnych, dzięki którym możliwe stało się prawie całkowite ograniczenie występowania wielu chorób na świecie.