Niepłodność to coraz większy problem we współczesnym świecie. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że dotyczy około 50-80 milionów par, z czego 20-30% wszystkich przypadków niepłodności jest spowodowana czynnikiem męskim. Jedną z przyczyn niepłodności męskiej jest azoospermia. Co kryje się pod tym terminem? Jakie są przyczyny azoospermii i po czym można ją poznać?
Czym jest choroba azoospermia?
Azoospermia to całkowity brak plemników – zarówno w ejakulacie (czyli spermie), jak i osadzie, który powstaje po jej odwirowaniu. Uznaje się ją za jedną z głównych przyczyn niepłodności męskiej.
Wyróżnia się azoospermię obstrukcyjną, która charakteryzuje się zahamowaniem produkcji plemników. Na skutek wrodzonych lub nabytych przyczyn nie mogą one wydostawać się wraz ze spermą na zewnątrz.
Azoospermia obstrukcyjna stanowi około 7-51% przypadków. Z kolei u mniej więcej 60% rozpoznaje się azoospermię nieobstrukcyjną spowodowaną pierwotnym lub wtórnym uszkodzeniem czynności jąder. W większości przypadków jest to stan nieodwracalny [1].
Przyczyny azoospermii
Przyczyny azoospermi dzieli się na 3 grupy.
Pozajądrowe, które mogą być efektem urazów, stanów zapalnych, przebytych chorób lub wad wrodzonych. Do pozajądrowych przyczyn braku plemników zaliczają się m.in. niedrożność dróg wyprowadzających nasienie czy nieobecność nasieniowodów.
Przedjądrowe, wśród których wymienia się zaburzenia hormonalne i genetyczne m.in. choroby przysadki mózgowej i/lub podwzgórza, hipogonadyzm hipogonadotropowy, zespół Klinefeltera, zespół Kallmanna, a także niewielkie zmiany w DNA [2, 3].
Objawy azoospermii
Jak objawia się azoospermia? Całkowity brak plemników nie daje żadnych objawów. Jest widoczny dopiero w badaniu nasienia.
Jednak w związku z tym, że azoospermia jest jedną z głównych przyczyn niepłodności, można podejrzewać ją przy problemach z zajściem w ciążę. O niepłodności mówi się, gdy kobieta nie może zajść w ciążę przez 12 miesięcy regularnego współżycia (tj. 2-4 razy w tygodniu) bez zabezpieczenia [4].
Choć azoospermia nie daje żadnych charakterystycznych objawów, to może towarzyszyć różnym chorobom. Jedną z nich jest zespołu Kallmanna, który objawia się upośledzeniem lub brakiem węchu z towarzyszącym mu hipogonadyzmem. Inną jest zespół Pradera i Williego, który charakteryzuje się m.in. występowaniem nadmiernego łaknienia prowadzącego do otyłości znacznego stopnia.
Leczenie azoospermii
Po czym poznać azoospermię skoro nie daje żadnych widocznych objawów? Z reguły diagnostyka w kierunku braku plemników rozpoczyna się, gdy para ma problem z niepłodnością. Wtedy to zgłaszają się do lekarza, który przeprowadza szczegółowy wywiad i pyta m.in. o wiek, choroby przewlekłe, występowanie wad wrodzonych w rodzinie, przyjmowane leki i suplementy diety, a także czas trwania problemów z zajściem w ciążę.
Przy podejrzeniu azoospermii (lub innego zaburzenia parametrów nasienia) lekarz kieruje pacjenta na badanie ogólne nasienia. Wykonuje się je po około 3-5 dniach wstrzemięźliwości seksualnej.
Badanie ogólne nasienia polega na ocenie różnych parametrów, takich jak lepkość i objętość ejakulatu, czas upłynnienia, pH, ogólna liczba plemników, odsetek żywych i poruszających się plemników, zlepianie się plemników i stopień jego zaawansowania, a także liczbę plemników w 1 ml ejakulatu. Jeśli wyniki badania są nieprawidłowe, lekarz może zdecydować o konieczności wykonania seminogramu, czyli rozszerzonego badania nasienia. Przy czym zaleca się, aby odstęp pomiędzy badaniem ogólnym nasienia a seminogramem wynosił przynajmniej 1 miesiąc.
Aby wyniki badania nasienia były wiarygodne zaleca się odpowiednie przygotowanie. Zalecenia lekarskie obejmują 3-5 dni abstynencji płciowej oraz powstrzymanie się od picia alkoholu.
Azoospermię diagnozuje się, gdy w pobranym ejakulacie nie wykryto żadnych plemników. Można rozpoznać ją jedynie w materiale zagęszczonym przez wirowanie (3000 obrotów/15 min).
Po rozpoznaniu azoospermii należy ustalić jej przyczynę, od której zależy przebieg leczenia. Jeśli u mężczyzny z azoospermią stwierdzono zdolność do produkcji plemników, ale nie wydostają się one na zewnątrz, można zastosować biopsję najądrzy lub jądra [1, 2].
Przypisy
[1] WHO: Infertility. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/infertility
[2] https://klinikabocian.pl/wiedza/artykul/Azoospermia-czy-z-taka-diagnoza-jest-szansa-na-dziecko
[3] https://diag.pl/pacjent/artykuly/azoospermia-co-to-jest-przyczyny-i-badania/
[4] https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/260266,nieplodnosc
