Przełyk to przewód mięśniowo-błoniasty, który łączy gardło z żołądkiem. Jego rolą jest transport pokarmu. Nie uczestniczy we wchłanianiu składników odżywczych, ale i tak zaburzenia w jego funkcjonowaniu mogą wpływać na stan odżywienia. Jedną z przyczyn nieprawidłowej pracy przełyku jest achalazja przełyku. Co to za choroba? Jakie są jej przyczyny, objawy i metody leczenia?
Czym jest achalazja przełyku?
Achalazja przełyku to najczęstsza choroba motoryczna przełyku. Charakteryzuje się brakiem ruchu środkowej części przełyku (trzonu) oraz upośledzeniem rozkurczu dolnego zwieracza przełyku. Skutkuje to nieprawidłowym przechodzeniem pokarmu z gardła do żołądka.
Jak często występuje achalazja przełyku? Szacuje się, że choruje na nią 1 na 100 000 osób rocznie. Najczęściej diagnozuje się ją u osób w wieku 30-60 lat (w równym stopniu u mężczyzn i kobiet) [1, 2, 3].
Przyczyny achalazji przełyku
Za bezpośrednią przyczynę achalazji uznaje się nieprawidłową kontrolę mięśni gładkich. Te, które znajdują się w dolnej części, ulegają permanentnemu skurczowi. Za to mięśnie umiejscowione w środkowej części przełyku przestają się wydajnie kurczyć. Nieprawidłowa praca mięśni utrudnia pasaż pokarmu i przyczynia się do wystąpienia nieprzyjemnych dolegliwości.
Jakie są przyczyny nieprawidłowej kontroli mięśni gładkich? Nie są one do końca znane. Przypuszcza się, że znaczenie ma nie jeden, a kilka czynników: predyspozycje genetyczne, czynniki środowiskowe i zakaźne. Ponadto wskazuje się na nieprawidłową reakcję układu immunologicznego, który zaczyna atakować własne tkanki i upośledza funkcjonowanie mięśni przełyku [2].
Objawy achalazji przełyku
Najbardziej charakterystycznym objawem achalazji przełyku są zaburzenia połykania, które na początku dotyczą pokarmów stałych. W niektórych przypadkach towarzyszą im dolegliwości, takie jak: zgaga, krztuszenie się, przewlekły kaszel, ból w klatce piersiowej i zarzucanie treści pokarmowej.
Jeśli choroba nie zostanie zdiagnozowana odpowiednio wcześnie dochodzi do zwężenia przełyku, poszerzenia jego światła powyżej zwężenia i wyraźnego ścieńczenia ściany. Ponadto po kilkunastu latach może dojść do rozwoju nowotworu przełyku. Osoby z achalazją przełyku są narażone na chorobę nowotworową około 30-100 razy bardziej, w porównaniu do osób zdrowych.
Do innych powikłań achalazji przełyku należą:
- niedożywienie spowodowane zaburzeniami połykania;
- zapalenie płuc, do którego dochodzi w wyniku zarzucania treści pokarmowej;
- zapalenie błony śluzowej przełyku;
- krwawienie do przewodu pokarmowego (jest to rzadkie powikłanie) [2];
Leczenie achalazji przełyku
Jak przebiega diagnostyka, a następnie proces leczenia achalazji przełyku? Chorobę diagnozuje się na podstawie szczegółowego wywiadu lekarskiego, RTG przełyku i manometrii przełyku. W związku z tym, że achalazja wymaga różnicowania z pseudoachalazją, sarkoidozą, cukrzycą czy twardziną, konieczne jest wykonanie badania endoskopowego (gastroskopii).
W leczeniu achalazji przełyku wykorzystuje się różne metody farmakologiczne i zabiegowe. Celem farmakoterapii jest obniżenie ciśnienia dolnego zwieracza przełyku.
Jeśli podawanie leków nie przynosi spodziewanych efektów, wdrażane jest leczenie zabiegowe, które obejmuje różne metody. Jedną z mniej inwazyjnych jest pneumatyczna dylatacja przełyku. Jest to zabieg, który polega na endoskopowym wprowadzeniu balonu rozszerzającego zwężony wpust żołądka. Inną metodą zabiegową jest wstrzyknięcie toksyny botulinowej, która zmniejsza napięcie mięśni zwieracza.
Oprócz farmakologicznych czy zabiegowych metod leczenia wskazane jest przestrzeganie zasad diety. Chorym z achalazją przełyku zaleca się wykluczenie pokarmów, które nasilają lub utrudniają połykanie. W niektórych przypadkach konieczne jest włączenie diety papkowatej lub rozdrobnionej.
Poza odpowiednio zbilansowaną dietą jest ważne, aby osoba chora unikała sytuacji stresowych, drzemek po jedzeniu, unosiła wezgłowie łóżka (zapobiega to zachłyśnięciu treścią pokarmową), a także zgłaszała się regularnie na wizyty kontrolne [2].
[1] https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/802,achalazja-przelyku
[2] https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/przelyk/50590,achalazja,1
[3] Szymczuk, Błażej, et al. "Achalazja-omówienie aktualnego stanu wiedzy." General Medicine & Health Sciences/Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 29.2 (2023).
