Jak powszechnie wiadomo, spożywanie alkoholu ma bardzo negatywny wpływ na ludzki organizm. Wywołuje zaburzenia zachowania, prowadzi do rozwoju wielu poważnych chorób, a zatrucie alkoholem może skutkować śmiercią. Na niekorzystny wpływ alkoholu na zdrowie narażone są także dzieci, których matki w okresie ciąży sięgały po tego rodzaju używki. Jednym z najcięższych powikłań jest płodowy zespół alkoholowy – FAS (fetal alcohol syndrome).
Na skutek narażenia dziecka na działanie alkoholu w życiu płodowym, dochodzi u niego do szeregu zaburzeń rozwojowych, nie tylko neurologicznych, ale także fizycznych. Sprawdź, czym dokładnie jest FAS, jakie są objawy choroby oraz czy można leczyć dzieci matek spożywających alkohol w czasie ciąży.
Zespół FAS – czym jest ten syndrom?
Alkoholowy zespół płodowy (FAS) to medyczne zaburzenie, występujące u dzieci, których matki spożywały napoje alkoholowe w trakcie ciąży. Toksyczny wpływ alkoholu w życiu płodowym przyczynia się do powstania wielu wad rozwojowych u dziecka. Powoduje uszkodzenia centralnego układu nerwowego, co prowadzi do różnorodnych fizycznych, neurologicznych i behawioralnych problemów w całym życiu.
Płodowy zespół alkoholowy obejmuje triadę objawów, charakterystycznych dla tego syndromu. Są to: upośledzone wzrastanie zarówno wewnątrzmaciczne, jak i już po narodzinach, typowe dla FAS zmiany wyglądu i kształtu twarzoczaszki oraz upośledzenie umysłowe (rozwój neurologiczny).
Objawy FAS – co wskazuje na alkoholowy zespół płodowy u dziecka?
U noworodków, które w życiu płodowym otrzymywały przez łożysko dawki alkoholu, po narodzinach może dojść do wystąpienia zespołu odstawiennego. Wiąże się on z zaburzeniami snu, mogą pojawić się także drgawki oraz nadwrażliwość na światło i dźwięki.
Oprócz tego, na zaburzenia rozwojowe wskazuje szereg nieprawidłowości w wyglądzie niemowlęcia. U dzieci z FAS wyróżnia się następujące zmiany fizyczne:
- szeroka twarz o „spłaszczonych” rysach,
- krótki nos z szeroką nasadą,
- małe, nisko osadzone oczy z opadającymi powiekami,
- duża odległość między oczami,
- spłaszczona rynienka podnosowa,
- cienka warga górna,
- zniekształcenia małżowin usznych,
- mała żuchwa,
- niewielka głowa i niski wzrost,
- zaburzenia napięcia mięśniowego,
- nieprawidłowa budowa narządów wewnętrznych,
- zaburzenia budowy układu kostno-mięśniowego.
Ze względu na dużą ilość wad rozwojowych, dzieci z zespołem FAS wymagają stałej opieki rehabilitacyjnej. Najczęściej diagnozowane jest u nich wzmożone lub obniżone napięcie mięśniowe – u noworodków i niemowląt zauważalne są też problemy ze ssaniem.
Dzieci z FAS różnią się od swoich zdrowych rówieśników nie tylko wyglądem i zdolnościami intelektualnymi, ale również zachowaniem. Większość neurologicznych i behawioralnych objawów FAS uwidacznia się pomiędzy 2. a 10. rokiem życia. Do zaburzeń i problemów, związanych z funkcjonowaniem układu nerwowego oraz psychiki zalicza się:
- upośledzenie umysłowe,
- niski iloraz inteligencji,
- nieprawidłowy rozwój mowy i niewielki zasób słów,
- kłopoty z pamięcią i koncentracją, powodujące trudności w uczeniu się,
- agresywne zachowania, nadpobudliwość,
- trudności w rozróżnianiu rzeczywistości i fikcji,
- niedostosowanie społeczne,
- słabe zdolności adaptacyjne,
- większą skłonność do popadania w depresję i uzależnienia.
Zespół FAS – jakie są jego przyczyny?
Wystąpienie u dziecka alkoholowego efektu płodowego, związane jest bezpośrednio ze spożywaniem alkoholu przez matkę w okresie ciąży. Toksyczny etanol swobodnie przenika przez barierę łożyskową i dostaje się do organizmu płodu, powodując trwałe uszkodzenia organów i zaburzenia neurologiczne. Nawet jeśli kobieta jeszcze nie ma świadomości, że jest w ciąży, a sięga po alkohol, istnieje ryzyko wystąpienia u dziecka objawów FAS.
Niestety nie ma danych, które jasno wskazywałyby, jaka ilość spożytego przez matkę alkoholu, prowadzi do rozwoju wspomnianych wad. Jednak naukowcy są zgodni co do tego, że nawet niewielka dawka może przyczyniać się do wystąpienia u dziecka FAS, choć o małym nasileniu.
Zdarza się, że u dzieci z FAS rozwijają się wyłącznie poalkoholowe zaburzenia układu nerwowego, bez charakterystycznych zmian w wyglądzie. Na zespół FAS wskazują głównie problemy z zachowaniem oraz przyswajaniem wiedzy.
Nie istnieje pojęcie „bezpiecznej dawki alkoholu” w ciąży. Na każdym jej etapie, etanol w organizmie matki, przyczynia się do rozwoju wad u płodu. Warto pamiętać, że wbrew krążącym mitom, nie tylko uzależnione od alkoholu kobiety rodzą dzieci z FAS. Również te matki, które okolicznościowo spożywają alkohol, narażają rozwijające się płody na FAS, jednak objawy tego zespołu u każdego dziecka mogą się różnić zarówno rodzajem, jak i nasileniem.
