Zaburzenia hormonalne u nastolatków i u dzieci
Dopóki równowaga hormonalna pozostaje zachowana, organizm funkcjonuje prawidłowo. Czasami jednak dochodzi do zachwiania tej równowagi, a ponieważ układ hormonalny tworzy sieć powiązanych ze sobą połączeń, gdy jeden z elementów zaczyna szwankować, cierpi cały organizm. U nastolatków problemy te najczęściej są przejściowe i wiążą się z okresem dojrzewania. Zobacz, jakie są objawy i przyczyny zaburzeń hormonalnych.
Układ hormonalny człowieka reguluje homeostazę. Składa się on z narządów, które produkują hormony, a następnie wydzielają je do krwi. Wraz z nią wędrują one do wszystkich komórek w ciele. Mogą działać też tylko w obrębie określonych tkanek. Do gruczołów wydzielania wewnętrznego zaliczamy: przysadkę mózgową, tarczycę, przytarczyce, szyszynkę, grasicę, podwzgórze, nadnercza, trzustkę oraz narządy płciowe. Produkcja hormonów jest regulowana przez układ nerwowy. Jest ona również kontrolowana w mechanizmie sprzężenia zwrotnego.
Z artykułu dowiesz się:
Najczęstsze zaburzenia hormonalne u nastolatków
Zaburzenia hormonalne to zbyt niski lub za wysoki poziom hormonów. Ponieważ substancje te regulują wiele procesów w organizmie człowieka, pojawia się wiele nieprzyjemnych objawów. Często utrudniają one codzienne funkcjonowanie i normalną aktywność.
Powszechne zaburzenia hormonalne u młodych ludzi wiążą się z okresem dorastania; w tym czasie hormony wydzielane w przysadce mózgowej stymulują procesy wzrostu i dojrzewania płciowego. Dochodzi do gwałtownych, fizjologicznych zmian, a ze względu na zachwianie gospodarki hormonalnej, pojawiają się objawy uboczne, np. trądzik młodzieńczy, będący typowym objawem zmian hormonalnych u nastolatków. Na szczęście jest niegroźny, po czasie przechodzi i zazwyczaj nie zostawia widocznych śladów, a co najważniejsze, można go skutecznie maskować kosmetykami do cery trądzikowej.
Niestety istnieją też dużo poważniejsze zaburzenia hormonalne u dzieci i nastolatków. Depresja rzadko jest kojarzona z młodzieżą, no bo „jak to tak, skąd dziecko miałoby mieć depresję?”. Tymczasem stwierdza się ją u około 2% dzieci oraz u 8% nastolatków, a szeroko rozumiane stany depresyjne mogą występować nawet u 20% nastolatków. Jedną z przyczyn choroby może być nieprawidłowe działanie neuroprzekaźników w mózgu i zaburzenia regulacji hormonalnej. Wymaga specjalistycznego leczenia, ponieważ depresja może się pogłębiać i prowadzić do niebezpiecznych zachowań, nawet do podejmowania prób samobójczych.
Cukrzyca typu 1 jest chorobą metaboliczną, objawiającą się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Ma podłoże autoimmunologiczne, polegające na niszczeniu komórek β trzustki, skutkiem czego trzustka traci zdolność do produkowania insuliny, hormonu niezbędnego do metabolizowania węglowodanów. To zaburzenie hormonalne może występować u dzieci i nastolatków, i często wynika z predyspozycji genetycznych. Cukrzyca typu 1 insulinozależna wymaga stałej kontroli glikemii i przyjmowania analogów insuliny w postaci zastrzyków.
Zaburzenia hormonalne wzrastania i dojrzewania u dzieci i nastolatków
Proces wzrastania zależy między innymi od hormonów: wzrostu (somatropina), tarczycy oraz płciowych. Hormon wzrostu wytwarzany jest w przysadce mózgowej i bezpośrednio odpowiada za procesy wzrostu tkanek, z kolei hormony tarczycy pobudzają wzrost i dojrzewanie tkanek, są też niezbędne do prawidłowego wydzielania somatropiny. Natomiast hormony płciowe stymulują dojrzewanie i decydują o zakończeniu procesu wzrastania.
Wyróżniamy pierwotny niedobór wzrostu, biorący się przede wszystkim z zaburzeń genetycznych, oraz wtórny niedobór wzrostu, którego jednym z czynników są zaburzenia hormonalne. Wynikiem problemów hormonalnych u nastolatków może być też nadmierny wzrost.
U chłopców i u mężczyzn może pojawić się hipogonadyzm, spowodowany zbyt małym wydzielaniem gonadoliberyny (GnRH) przez podwzgórze lub gonadotropin przez przysadkę mózgową. Ich niedobór objawia się zaburzeniami rozwoju i funkcjonowania jąder.
Zaburzenia hormonalne – brak miesiączki
Brak miesiączki lub zachwianie cyklu jest bardzo częstym kobiecym objawem zaburzeń hormonalnych. O braku miesiączki u nastolatek możemy mówić dopiero, gdy nie pojawiła się ona wcale u kobiety po 16. r.ż. jest to postać pierwotna, lub gdy krwawienia nie było przez 3 kolejne cykle. Naturalny brak miesiączki może wynikać z niedojrzałości płciowej lub menopauzy. W każdym innym przypadku, jeżeli nie jest spowodowany ciążą, wymaga leczenia.
Przyczyną braku miesiączki w wyniku zaburzeń hormonalnych u nastolatek może być zespół policystycznych jajników (PCOS), nadprodukcja lub niedobór estrogenu, a także nieprawidłowości czynności tarczycy.
Zaburzenia hormonalne u nastolatków a tarczyca
Niedoczynność lub nadczynność tarczycy to poważne choroby tarczycy. Są one związane z nadprodukcją lub niedostateczną produkcją hormonów tarczycy: trójjodotyroniny (T3), tyroksyny (T4) i kalcytoniny. Mogą pojawić się w różnym wieku, zarówno u dzieci, jak i u młodzieży oraz dorosłych.
Niedoczynność tarczycy jest spowodowana niedoborem hormonów tarczycy. U małych dzieci powoduje niewielki przyrost masy ciała, senność, zaparcia czy słabe łaknienie, podczas gdy nastolatków zaburzenia hormonalne tarczycy będą powodowały zahamowanie wzrostu, opóźnione dojrzewanie płciowe, tendencję do przyrostu masy ciała, senność, problemy z koncentracją itd.
Nadczynność tarczycy pojawia się, gdy hormonów tarczycy jest zbyt dużo. Choroba może mieć podłoże autoimmunologiczne lub być spowodowana spożywaniem nadmiernej ilości jodu, guzami przysadki mózgowej. Jej objawy to głównie: utrata masy ciała, nadpobudliwość, wzmożone pocenie, uderzenia gorąca, zahamowanie wzrostu, zaburzenia miesiączkowania. Dochodzi również do powiększenia się tarczycy, co może być widoczne jako guzek na szyi (wole).
Jak leczyć zaburzenia hormonalne w okresie dojrzewania?
Wszelkie zaburzenia hormonalne, zwłaszcza u dzieci i nastolatków, muszą być poddane diagnostyce i leczeniu. Lekarz np. endokrynolog decyduje o sposobie leczenia i o tym, czy leki hormonalne będą konieczne, czy można w inny sposób kontrolować chorobę. W przypadku łagodnych wahań czasami wystarczy zmiana stylu życia i diety. Niestety w wielu sytuacjach, zwłaszcza w chorobach tarczycy, PCOS, niedoborze hormonu wzrostu czy cukrzycy, wymagane jest leczenie farmakologiczne.
Podsumowanie
Zaburzenia hormonalne u dzieci i nastolatków najczęściej mają przejściowy charakter. Są one związane z procesami dojrzewania. Mimo to powodują, że organizm przestaje prawidłowo pracować. Wówczas pojawiają się objawy zaburzeń hormonalnych. Ich charakter zależy od tego, którego hormonu jest za dużo lub za mało. Mogą to być m.in. zaburzenia miesiączkowania u dziewcząt, problemy z cerą, przyrost masy ciała (ze względu na zaburzone procesy metaboliczne), zaburzenia snu, zahamowanie wzrastania. Zaburzenia hormonalne u dzieci i młodzieży wymagają leczenia. Diagnostyką i terapią zajmuje się endokrynolog dziecięcy.
Źródła:
- Ewa Małecka-Tendera, Rozwój fizyczny i prawidłowe dojrzewanie płciowe, portal interne-towy mp.pl dział pediatria (14.09.2012).
- Magdalena Miernik-Jaeschke, Irena Namysłowska, Zaburzenia depresyjne u dzieci i młodzieży, portal internetowy mp.pl dział dla pacjentów (23.05.2017).
- Ewa Krajewska-Siuda, Niedoczynność tarczycy u dzieci, portal internetowy mp.pl dział dla pacjentów (23.11.2016).
- Ewa Kurzyńska, Niższa granica wieku, w której diagnozuje się cukrzycę typu 1, Puls Medycyny nr 1 (23.01.2019).
- Andrzej Lewiński, Ewa Płaczkiewicz-Jankowska, Niedoczynność tarczycy, portal internetowy mp.pl dział interna (12.08.2019).
- Renata Kołton, Zespół policystycznych jajników, portal internetowy mp.pl dział endokrynologia (17.09.2018).
Ostatnia aktualizacja [10.06.2024]