Jesień i zima mają wiele zalet, takich jak możliwość uprawiania sportów niedostępnych latem czy brak męczących upałów. Wiąże się z nimi jednak też wiele zagrożeń dla naszego zdrowia. Częściej dochodzi wtedy do wyziębienia organizmu. Więcej przez to chorujemy i mamy pogorszony nastrój. Długotrwałe, gwałtowne wychłodzenie może nawet zagrozić naszemu życiu.
Z artykułu dowiesz się, na czym polega wychłodzenie organizmu i kiedy do niego dochodzi. Sprawdzisz, na jakie objawy należy zwracać uwagę, jak się przed nimi uchronić oraz jak udzielić pierwszej pomocy osobie zagrożonej wychłodzeniem.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Czym jest hipotermia?
- Kiedy może dojść do wychłodzenia organizmu?
- Jakie są objawy hipotermii?
- Jak się uchronić przed wyziębieniem organizmu?
- Jak udzielić pierwszej pomocy, gdy zauważymy wychłodzenie organizmu u innej osoby?
Wychłodzenie organizmu (hipotermia) – na czym polega?
Wychłodzenie organizmu określane jest też terminem „hipotermia”. Jest to stan, w którym temperatura ciała człowieka obniża się do 35°C lub niższej, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Do spadku temperatury organizmu dochodzi, gdy proporcja między ilością wytworzonego a ilością utraconego przez niego ciepła zaburza się na rzecz tego drugiego.
Hipotermia upośledza pracę układu nerwowego, powoduje zaburzenia rytmu serca i zahamowanie czynności oddychania. Może do prowadzić do ostatecznego załamania procesów życiowych i do zgonu.
Jedną z konsekwencji wychłodzenia organizmu może być również odmrożenie. Dotyczy ono głównie najsłabiej ukrwionych okolic ciała, czyli palców oraz nosa. Odrębny problem, który występuje na skutek działania chłodu oraz wilgoci, to uszkodzenie tkanek – najczęściej kończyny dolnej.
Kiedy dochodzi do wychłodzenia organizmu?
Wyziębienie organizmu może zajść z powodu długotrwałego oddziaływania niskiej temperatury otoczenia czy wody (np. wskutek długotrwałego przebywania w zimnej wodzie powodziowej) na organizm. Kolejnymi niebezpiecznymi czynnikami są silny wiatr i wilgoć, które powodują, że marzniemy bardziej, niż wskazywałaby temperatura odnotowana na termometrze.
Lekkie wychłodzenie organizmu grozi przeziębieniem, silne – gdy temperatura ciała spada poniżej 28°C – śmiercią.
Istnieją pewne czynniki ryzyka zwiększające ryzyko hipotermii. Należą do nich:
- podeszły wiek: osoby starsze mają zaburzoną termoregulację, a współistniejące choroby mogą pogarszać orientację i ocenę otoczenia;
- zaburzenia psychiczne: osoby z nieprawidłową oceną otoczenia, z problemami z pamięcią nie są w stanie ocenić ryzyka łączącego się z długotrwałym przebywaniem w zimnym otoczeniu;
- nadużywanie alkoholu i narkotyków: do wychłodzenia predysponują m.in. zaburzona orientacja i ocena sytuacji, ubiór nieadekwatny do warunków zewnętrznych; częste są przypadki zaśnięcia pod wpływem alkoholu czy upadki do wody, które wydłużają czas ekspozycji na zimno; osoby nadużywające alkoholu mają zaburzoną przez niego termoregulację, co powoduje poszerzenie naczyń krwionośnych w skórze, a przez to zwiększoną utratę ciepła; osłabiona jest naturalna reakcja obronna na zimno, czyli drżenie mięśni;
- przewlekłe schorzenia: niektóre z nich mogą być przyczyną niewystarczającej termoregulacji bądź upośledzenia odczuwania zimna, np. niedoczynność tarczycy, niedożywienie, anoreksja, cukrzyca, odwodnienie, choroba Parkinsona, przebyty udar, uszkodzenie rdzenia kręgowego;
- leki: leki uspokajające, przeciwdepresyjne czy przeciwbólowe mogą zmieniać odczuwanie zimna i termoregulację.
Warto też uważać na niemowlęta i dzieci: niemowlęta nie mają w pełni wytworzonych mechanizmów termoregulacji, dodatkowo dla dzieci charakterystyczny jest duży stosunek powierzchni, przez którą tracą ciepło, w porównaniu z masą ciała, co skutkuje większą utratą ciepła niż u dorosłych. Dzieci nie potrafią także przewidzieć konsekwencji przebywania w zbyt chłodnym otoczeniu czy w zimnej wodzie.
Jakie są objawy bycia w stanie hipotermii?
Dreszcze to pierwszy objaw nadmiernego obniżenia temperatury ciała. Pojawiają się, gdy organizm nie jest w stanie utrzymać normalnej temperatury i przez ruch stara się wytworzyć więcej ciepła.
Objawy hipotermii stają się coraz poważniejsze wraz ze stopniem wychłodzenia organizmu. Najczęściej wyróżnia się cztery stopnie wychłodzenia:
- I stopień (35–32°C) – łagodne objawy, osoba wychłodzona wciąż jest w stanie sobie pomóc; ofiara jest przytomna i zwykle trochę przestraszona, ma silne dreszcze, zimne dłonie i stopy, może być blada lub sina;
- II stopień (32–28°C) – umiarkowane objawy, przy czym od tego momentu osoba poszkodowana nie jest w stanie sama sobie pomóc; jest przytomna, ale senna, zdezorientowana i obojętna; nie ma dreszczy; jej skóra na klatce piersiowej jest chłodna w dotyku, a tętno niemiarowe;
- III stopień (28–24°C) – ostre objawy; ofiara jest w średnim lub w złym stanie; jest nieprzytomna i nie odpowiada na pytania, nie reaguje na bodźce, nie porusza się; jej oddech jest płytki i bardzo wolny, a jej skóra w dotyku lodowata; jest to bardzo niebezpieczny stan, gdyż w każdej chwili może dojść do zatrzymania krążenia;
- IV stopień (poniżej 24°C) – krytyczne objawy; osoba jest nieprzytomna, nie oddycha, nie ma oznak krążenia krwi, następuje zatrzymanie krążenia.
Warto pamiętać, że sytuacja jest poważna już wtedy, kiedy u poszkodowanego ustają dreszcze. Stopniowo traci wtedy siły – najpierw w częściach ciała bezpośrednio wystawionych na działanie niskich temperatur, np. w rękach. Gdy temperatura ciała wciąż się obniża, objawy się nasilają, pojawiają się zaburzenia świadomości i zaburzenia mowy.
