Wszystko o maseczkach
Od 17 kwietnia 2020 każdy z nas ma obowiązek zakrywania ust i nosa, gdy przebywa poza miejscem zamieszkania. Można to zrobić za pomocą masek jednorazowych, materiałowych, chusty, apaszki, szalika.Zakaz wydaje się dość uciążliwy – wiele osób zastanawia się nad powodami i słusznością jego wprowadzenia.
Po co mamy zakrywać usta i nos?
Zanim odpowiemy na to pytanie zapoznajmy się z trzema ważnymi faktami:
Fakt 1. Koronawirus SARS-CoV-2 przenosi się głównie tak zwaną drogą kropelkową. Oznacza to, że wirus znajduje się na cząstkach, które wydostają się z naszych ust i nosa w trakcie kaszlu, kichania, mówienia i oddychania. Są to mikroskopijne kropelki, m.in. wody, śliny – jeśli chcesz je zaobserwować popatrz, co wydobywa się z ust osoby mówiącej, kiedy popatrzysz na nią pod światło. To właśnie te drobne cząsteczki są nośnikiem wirusa i źródłem zakażenia. Większość z nich jest stosunkowo duża i opada na podłoże grawitacyjne w odległości około 2 metrów od zakażonego. Wirus może znajdować się też w drobniejszych cząstkach tworzących tzw. aerozol – jest to zdecydowanie rzadsze źródło zakażenia, ponieważ powstanie aerozolu nie jest częste. Jego cząsteczki są jednak mniejsze i lżejsze, przez co mogą dłużej utrzymywać się w powietrzu (niektóre badania wskazują na czas około 3 godzin w niewentylowanym pomieszczeniu). Wirus nie przenosi się samoistnie w powietrzu, nie możesz się więc zarazić np. idąc na spacer po pustym parku.
Fakt 2. Źródłem zakażenia są osoby chore. W idealnej sytuacji wystarczyłoby odizolować wszystkie takie osoby i zatrzymać epidemię. Niestety zgodnie z szacunkami CDC około 25% zakażonych nie ma żadnych objawów – są nosicielami wirusa, ale o tym nie wiedzą. (Nie ma dokładnych danych o ilości osób bezobjawowych, ponieważ w obecnej sytuacji wykonuje się testy tylko osobom potencjalnie chorym: mającym objawy i personelowi medycznemu).
Fakt 3.
Czas od zakażenia wirusem do wystąpienia objawów wynosi klika dni. Niestety już wtedy osoba chora zaczyna zarażać, mimo że czuje się dobrze. Badania sugerują, że zakażamy już na około 3 dni przed pojawieniem się pierwszych objawów.
Biorąc pod uwagę powyższe fakty, jednym z działań, które mogą osłabić tempo rozwoju epidemii jest zmniejszenie rozsiewania wirusa przez osoby bezobjawowe. Potencjalnie każdy może być taką osobą – dlatego każdy powinien zasłaniać usta i nos.
Dlaczego WHO długi czas nie rekomendowała zasłaniania ust i nosa?
Światowa Organizacja Zdrowia, ustalając swoje wytyczne, kieruje się potwierdzonymi badaniami – a tych w początkowej fazie rozwoju epidemii było bardzo mało. Nadal nie ma szeroko zakrojonych wiarygodnych badań potwierdzających, że zasłanianie twarzy chroni przed infekcją. WHO miała też na uwadze ogromny popyt na maseczki tuż po fali zachorowań w Europie. Ten deficytowy towar był trudno dostępny nawet dla personelu medycznego – wprowadzenie rekomendacji powszechnego noszenia masek spowodowałby ich całkowity brak na rynku – w tym dla osób najbardziej narażonych. W świetle nowych doniesień WHO zmieniło rekomendację, jednak nadal nie zaleca noszenia masek medycznych wszystkim osobom – te, ze względu na groźbę braku dostępności, rekomenduje tylko pracownikom medycznym. Pozostałe osoby powinny zakrywać usta dostępnymi materiałami: od szalika, chusty po lepiej przylegające maseczki materiałowe. Nie chroni to przed zarażeniem, ale zmniejsza rozprzestrzenianie wirusa.
MASECZKI MATERIAŁOWE
Wystarczy szalik czy lepiej kupić maseczkę? Zarówno rządowe rozporządzenie, jak i wytyczne CDC mówią o materiałowym nakryciu, nie precyzując, że musi to być maska. Maski materiałowe, które obecnie możemy kupić bez problemu, są jednak zdecydowanie wygodniejsze niż szalik, czy chusta. Zapewniają komfort noszenia, lepsze dopasowanie do twarzy. Materiał, z którego są wykonane jest bezpieczniejszy przy dłuższym kontakcie ze skórą. Dodatkowe filtry flizelinowe, czy obecność jonów srebra poprawiają parametry, wydłużając bezpieczny czas noszenia. Nie bez znaczenia jest też kwestia estetyki. Możemy już mówić o początkach mody maseczkowej, co można odbierać jako pozytywne zjawisko – w obecnych trudnych czasach staramy się w ten sposób nadać pozór normalności nietypowym i nowym zachowaniom. Maseczka nie musi się kojarzyć tylko z chłodną procedurą medyczną – jej fason, krój i kolor mogą się stać elementem osobistej ekspresji.
Jak prawidłowo nosić maseczkę materiałową?
Należy zwrócić uwagę na dwie ważne kwestie: Maseczka materiałowa nie służy ochronie przed wirusem, ale może utrudniać jego wniknięcie do dróg oddechowych. Badania wykazały, że wilgotny materiał przestaje pełnić swoje funkcje filtracyjne – cząsteczki zawierające wirusa przedostają się w obie strony – osoba chora zakaża otoczenie, a zdrowa nie jest chroniona.Maseczkę należy więc wymienić na nową zawsze kiedy staje się wilgotna. Maseczka działa trochę jak filtr odkurzacza – na jej zewnętrznej powierzchni osadzają się cząsteczki z wirusem zasysane podczas wdechu. Jest to więc powierzchnia potencjalnie zakaźna. Należy więc unikać jej dotykania w trakcie noszenia, a także podczas zdejmowania. Dodatkowo po zdjęciu maseczki należy umyć ręce (na wypadek kontaktu z zewnętrzną powierzchnią).
Co zrobić po użyciu maseczki materiałowej?
Maseczki z materiałów – bawełny i tworzyw syntetycznych można prać zgodnie z zaleceniami producenta. Należy zapoznać się z opisem na opakowaniu i przestrzegać właściwej temperatury prania. Zalecane jest, aby było to minimum 60°C. Upraną maseczkę należy wyprasować. Jeśli maseczka zawiera wymienne wkłady flizelinowe, również należy je wymienić po każdym użyciu, mając na uwadze, że są materiałem potencjalnie zakaźnym. Wkłady dezynfekujemy zgodnie z zaleceniami producenta (np. poprzez zalanie wrzątkiem). Nieprzestrzeganie zaleceń producenta może skutkować uszkodzeniem materiału.
Jak długo mogę nosić bezpiecznie maseczkę?
Bezpieczny czas noszenia maseczek materiałowych nie został dokładnie określony. Zakładając, że służą one do ochrony w trakcie przebywania poza domem, kiedy mamy ryzyko kontaktu z innymi osobami – czas ich użycia nie powinien być długi. Powinny być wymienione na nową, kiedy czujemy, że maseczka jest wilgotna. Wilgotny materiał maseczki oprócz tego, że traci właściwości zatrzymywania cząstek z wirusem, staje się też niebezpieczny. Tkanina wilgotna od pary wydychanej z ust, ciepła i bogata w martwy naskórek otarty z twarzy, jest świetnym środowiskiem do rozwoju bakterii i grzybów. Niesie to za sobą ryzyko i może powodować dodatkowe zakażenia oraz obniżać odporność. Na szczęście producenci masek pomyśleli też o tym. Niektóre maski zawierają jony srebra o właściwościach bakteriostatycznych. Spowalniają one rozwój mikroorganizmów, zwiększając bezpieczeństwo stosowania maseczki, jak również zmniejszają ryzyko powstania niemiłego zapachu.
Czy maseczka materiałowa ochroni mnie przed zarażeniem SARS-CoV-2?
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Wiemy, że wirus przenosi się najczęściej na dużych cząstkach. Maseczka materiałowa jest porowata, zatem zatrzyma tylko część cząstek. W przypadku krótkiego kontaktu z osobą zakażoną, np. na ulicy i przy zachowaniu odległości minimum 2 metrów, ryzyko jest znikome. W przypadku długiego przebywania z osobą chorą w jednym pomieszczeniu, gdzie może się już wytworzyć aerozol z wirusem, maseczka bawełniana jest zbyt przepuszczalna – nie zatrzyma wirusa. Możemy więc przyjąć, że im lepiej filtruje maseczka i im lepiej przylega do twarzy, tym bardziej zmniejsza ryzyko zarażenia. Dodatkowe wkłady filtrujące, grubszy i gęstszy materiał, większa ilość warstw, mogą ograniczać możliwość zakażenia, jednak nie jest to potwierdzone wiarygodnymi badaniami.
MASECZKI MEDYCZNE
Poprzednio omówione maseczki miały za zadanie ograniczać rozpylanie wirusa przez osoby potencjalnie chore. Są one maseczkami wielokrotnego użytku. Maseczki medyczne wykonane są z innego rodzaju materiału i służą ochronie osób zdrowych przed potencjalnym zakażeniem. Są to maseczki jednorazowe. WHO i CDC zalecają, aby z takiego rodzaju ochrony korzystał personel medyczny – najbardziej narażony. Takie wytyczne podyktowane są ryzykiem masowego wykupienia masek medycznych i ich brakiem u producentów – co miało miejsce na początku epidemii. Obecnie maseczki medyczne są już dostępne w stałym obrocie w ilościach pozwalających każdemu zaopatrzyć się w ten rodzaj ochrony.
Dwa rodzaje maseczek medycznych
Stosowane w codziennej praktyce maski dzieli się ze względu na stopień właściwości filtrujących oraz kształt:
Maski chirurgiczne są najczęściej używanymi środkami ochrony osobistej, nie przylegają całkowicie do twarzy.
Maski filtrujące wyposażone są w filtr o odpowiednich właściwościach - całkowicie przylegają do twarzy, całe wdychane powietrze przechodzi przez filtr. W Europie obowiązuje Norma EN 149:2001 + A1:2009, według której w zależności od efektywności filtracyjnej oraz całkowitego maksymalnego przecieku wewnętrznego (stopień nieszczelności maski) wyróżnia się 3 rodzaje: FFP1, FFP2, FFP3. Maski FFP2 i FFP3 odpowiadają maskom N95 według norm amerykańskich.
Wyższy numer filtra oznacza coraz wyższy stopień filtracji:
Które maseczki wybrać?
Właściwości maseczek opisuje poniższa tabela. Ujęto w niej zalecenia WHO i CDC.
Ważne fakty o maseczkach medycznych:
- Sama maseczka nie zapewnia całkowitej ochrony przed zakażeniem. Noszenie jej nie zwalnia ze stosowania innych środków zapobiegawczych, takich jak mycie rąk czy zachowanie dwumetrowej odległości od drugiej osoby.
- Owłosienie twarzy może utrudniać prawidłowe korzystanie z masek filtrujących przez tworzenie się nieszczelności.
- Maska, która zakrywa tylko usta, a nie zakrywa nosa, nie spełnia swojej funkcji. Cząsteczki zawierające wirusa są wydychane i wdychane zarówno przez usta, jak i nos.
- W trakcie użytkowania maski nie należy przesuwać (np. pod nos lub brodę, na czoło). Przesuwanie maseczki powoduje jej rozszczelnienie i naraża na kontakt z zewnętrzną, zakażoną powierzchnią.
- Maska działa jak filtr odkurzacza, na je powierzchni osadzają się zasysane wraz z oddechem cząsteczki z wirusami, dlatego w trakcie używania i podczas zdejmowania nie należy dotykać jej zewnętrznej powierzchni.
- Po każdym dotknięciu zewnętrznej powierzchni maski należy zdezynfekować ręce. Należy to również zrobić przed założeniem maski oraz po jej zdjęciu.
Czy można ponownie używać maseczek medycznych?
Jeśli maska przesiąknie - przestaje pełnić swoją funkcję i zatrzymywać zakaźne cząstki, dlatego powinna być zmieniana w ciągu dnia jak tylko zawilgotnieje. W przesiąkniętej masce wirusy osadzone na zewnętrznej powierzchni z łatwością przedostają się do środka - to powoduje, że maska sama staje się groźnym źródłem zakażenia. Wszystko to co filtr zatrzymał na zewnątrz w wilgotnym środowisku wnika do ust i nosa. W przypadku zanieczyszczenia maski materiałem biologicznym zawierającym SARS-CoV-2 jej ponowne użycie jest niebezpieczne i może się wiązać z istotnym ryzykiem zakażenia. Maseczki medyczne są jednorazowe. W procesie dezynfekcji i sterylizacji zarówno środki chemiczne, jak i temperatura mogą istotnie zmienić właściwości fizykochemiczne materiału maski i ujemnie wpłynąć na efektywność filtracji. Nie ma dokładnych badań wskazujących na to co dzieje się z materiałami użytymi jako filtry pod wpływem agresywnych substancji czy temperatury. Nawet jeśli maseczka poddana sterylizacji fizycznie nie zmienia kształtu i wyglądu, nie ma pewności co stało się ze strukturą materiału i czy nie powstały mikropory. Należy unikać „domowych” metod dekontaminacji masek jednorazowego użytku (np. suszenie na słońcu, zraszanie alkoholem czy poddawanie gorącej temperaturze w piekarniku).
Czy maseczki filtrujące mogą być wyposażone w dodatkowy filtr z boku lub na środku maseczki?
Na ulicy można zobaczyć osoby noszące maseczki wyposażone w plastikowe elementy przypominające nakrętkę. Nie są to filtry, ale zaworki w maseczce. Ich zadaniem jest odprowadzenie wydychanego powietrza bezpośrednio poza maskę, bez przejścia przez filtr. Dzięki temu z komory maski szybciej usuwane jest wilgotne powietrze, co opóźnia czas zawilgotnienia i przedłuża żywotność. Mniejsza wilgotność ogranicza rozwój mikroorganizmów na tkaninie maseczki, a także poprawia komfort użytkowania. Zaworki mają jednak poważną wadę – wydychane powietrze może zawierać cząsteczki wirusa. Maski z filtrami nie stanowią więc zabezpieczenia przed rozpylaniem wirusa. Nie powinny być stosowane przez osoby chore, a także nie stanowią sposobu zakrywania twarzy wymienionego w rozporządzeniu obowiązującym od 17 kwietnia.
MASECZKA
OCHRONNA
JAK PRAWIDŁOWO ZAŁOŻYĆ MASECZKĘ
JAK PRAWIDŁOWO ZDJĄĆ MASECZKĘ OCHRONNĄ