Wszystko co musisz wiedzieć o PCOS – zespół policystycznych jajników
Zespół policystycznych jajników to zaburzenie endokrynologiczne, które charakteryzuje się powiększeniem jajników i obecnością licznych pęcherzyków w ich obrębie. Prowadzi to do szeregu objawów, które mają istotny wpływ na funkcjonowanie i samopoczucie kobiety. Przy PCOS wzrasta też ryzyko rozwoju innych chorób. Sprawdź, jak rozpoznać i leczyć zespół policystycznych jajników.
Szacuje się, że na zespół policystycznych jajników cierpi 4–12% kobiet w wieku rozrodczym. Problem ten dotyczy także 1–6% nastolatek. To czyni go najczęstszym zaburzeniem endokrynologicznym występującym u płci żeńskiej.
Z artykułu dowiesz się:
Zespół policystycznych jajników – na czym polega?
Zespół policystycznych jajników (PCOS – polycystic ovary syndrome) jest chorobą endokrynologiczną. Po raz pierwszy rozpoznano ją i opisano w 1935 roku. Po tym czasie przeprowadzono wiele badań nad tym zaburzeniem oraz ustalono jednolite kryteria diagnostyczne. Nazwa pochodzi od charakterystycznego wyglądu jajników pacjentek z PCOS. Są one powiększone i występuje w nich do kilkunastu pęcherzyków (torbieli).
Nie udało się ustalić konkretnej przyczyny PCOS. Etiologia jest złożona. Wiadomo, że istotną rolę w jego rozwoju odgrywają czynniki genetyczne, metaboliczne, środowiskowe i hormonalne. Prawdopodobnie zespół policystycznych jajników jest chorobą dziedziczną, która ujawnia się pod wpływem czynników środowiskowych. Ryzyko zwiększają: nadwaga, otyłość, insulinooporność, niezdrowy tryb życia, wczesne dojrzewanie.
PCOS rozwija się już w okresie dojrzewania. W jego przebiegu jajniki są nadmiernie stymulowane przez androgeny, hormon luteinizujący lub insulinę, co przekłada się na szereg objawów i zaburzeń w funkcjonowaniu całego organizmu.
Objawy charakterystyczne dla zespołu policystycznych jajników
W przebiegu PCOS stwierdza się następujące objawy:
- zaburzenia miesiączkowania (rzadkie i nieregularne cykle),
- nagłe zaprzestanie miesiączkowania,
- brak lub rzadkie owulacje,
- łysienie typu męskiego,
- przetłuszczanie się skóry,
- trądzik,
- nadmierne owłosienie typu męskiego (w miejscach takich, jak np. twarz, plecy, brodawki sutkowe),
- przyrost masy ciała,
- przebarwienia na skórze (od jasnobrązowych po ciemnobrązowe),
- ból w miednicy,
- zmiana sylwetki ciała,
- zmiany w gospodarce hormonalnej (podwyższony poziom męskich hormonów płciowych, hiperinsulinemia, podwyższony poziom LH),
- zaburzenia metaboliczne,
- spadek libido.
Nie są to jedyne dolegliwości, które powoduje zespół policystycznych jajników. Objawy dotyczą również sfery psychicznej. Są to wahania nastroju, niska samoocena, depresja, lęk.
Kobiety z PCOS są bardziej narażone na wystąpienie niektórych chorób. Zalicza się do nich cukrzycę typu II (w tym cukrzycę ciążową), nadciśnienie tętnicze, otyłość, hiperlipidemię oraz schorzenia układu krążenia. Ponadto istnieje wyższe ryzyko raka endometrium.
Zespół policystycznych jajników a ciąża
Kobiety z zespołem policystycznych jajników mogą mieć problemy z zajściem w ciążę. Przyczyną są nieregularne i bezowulacyjne cykle menstruacyjne. Przy PCOS istnieje także wyższe ryzyko poronienia. Uważa się, że jest to związane ze zbyt wysokim poziomem hormonu luteinizującego, niedoborem progesteronu lub nieprawidłowym endometrium.
W jaki sposób diagnozuje się zespół policystycznych jajników?
W diagnostyce zespołu policystycznych jajników wykorzystywane są kryteria Rotterdamskie, które zostały opracowane w 2003 roku. Diagnozę stawia się, gdy:
- w badaniu USG stwierdza się torbiele na jajnikach (minimum 20 pęcherzyków) lub powiększone jajniki,
- obecne są objawy wskazujące na nadmiar androgenów,
- nieregularne miesiączki lub ich brak.
Leczenie PCOS
U kobiet z PCOS w leczeniu stosuje się metody niefarmakologiczne i farmakologiczne. Bardzo ważną rolę odgrywa zmiana stylu życia. Konieczne jest dbanie o utrzymanie prawidłowej masy ciała, częstą aktywność fizyczną i zdrową dietę o niskim indeksie glikemicznym. Dzięki temu zmniejsza się poziom androgenów i insulinooporność oraz normuje się cykl menstruacyjny.
Farmakoterapię stosuje się, gdy metody farmakologiczne nie przynoszą oczekiwanych skutków. W leczeniu można zastosować leki hipoglikemizujące (m.in. metforminę), tabletki antykoncepcyjne lub środki pobudzające owulację. Należy jednak pamiętać, że farmakoterapia nie wyklucza konieczności zmiany stylu życia.
Podsumowanie
PCOS, czyli zespół policystycznych jajników objawia się zaburzeniami miesiączkowania, zmianami w wyglądzie związanymi z nadmiarem androgenów (nadmierne owłosienie, trądzik, zmiana sylwetki) oraz torbielami na jajnikach. Ponieważ nie dochodzi do owulacji, zajście w ciążę może być utrudnione. W leczeniu PCOS stosuje się metody farmakologiczne i niefarmakologiczne. Są one dobierane indywidualnie do każdego przypadku.
Źródła:
- R. Specjalski, Zaburzenia psychoseksualne u kobiet z zespołem policystycznych jajników, “Pielęgniarstwo Polskie” 2013, nr 3, s. 230-234.
- A. Białka, Diagnostyka i terapia PCOS w świetle wytycznych towarzystw naukowych, “Ginekologia po Dyplomie” 2020, nr 3, https://podyplomie.pl/ginekologia/34570,diagnostyka-i-terapia-pcos-w-swietle-wytycznych-towarzystw-naukowych (dostęp 04.08.2022).
- P. Kłósek, S. Grosicki, B. Całyniuk, Dietoterapia w zespole policystycznych jajników - zalecenia praktyczne, “Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017, t. 8, nr 4, s. 148–154”.
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.