Witamina A – niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu
Organizm człowieka potrzebuje witaminy A, aby prawidłowo funkcjonować. Bez niej nie jest możliwe przeprowadzanie ważnych procesów życiowych. Jej niedobór powoduje także zaburzenia wzroku oraz pogorszenie kondycji skóry i błon śluzowych. Zobacz, jaką rolę pełni witamina A w organizmie i co jest jej bogatym źródłem.
Witaminy to organiczne związki chemiczne, których organizm nie jest w stanie wyprodukować samodzielnie (lub następuje to w niewystarczającej ilości, jak w przypadku witaminy D). Dlatego muszą być dostarczane wraz z pożywieniem, a w razie potrzeby także z suplementami diety. Groźny dla człowieka jest zarówno ich niedobór (hipowitaminoza), jak i nadmiar (hiperwitaminoza). W obu przypadkach pojawiają się nieprzyjemne objawy, a organizm przestaje prawidłowo funkcjonować. Poziom witamin można sprawdzić przy pomocy badań laboratoryjnych krwi.
Z artykułu dowiesz się:
Witamina A i jej rola w organizmie
Witamina A to tak naprawdę kilka organicznych związków chemicznych, które są zaliczane do grupy retinoidów. Jest to przede wszystkim retinol, ale także kwas retinolowy, retinal i estry retinylu. Należy ona do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Oznacza to, że mogą być one magazynowane w tkance tłuszczowej. Z tłuszczem związana jest też ich obecność w pokarmach i wchłanianie w przewodzie pokarmowym. Witamina A jest także magazynowana w wątrobie.
Z witaminą A ściśle związany jest także beta-karoten. Jest to również organiczny związek chemiczny, który należy do karotenoidów. Jest on uznawany za prowitaminę witaminy A, ponieważ może się w nią przekształcić. Ponadto wykazuje taką samą aktywność biologiczną, jak ona (nawet jeśli nie ulegnie przekształceniu).
Witamina A ze względu na swoje właściwości pełni bardzo ważną rolę w organizmie. Gdy jest utrzymywana na prawidłowym poziomie, mogą zachodzić różnego procesy w komórkach, tkankach i narządach. Witamina A:
- bierze udział w podziałach i różnicowaniu się komórek,
- współuczestniczy w tworzeniu się komórek rozrodczych,
- uczestniczy w procesie widzenia (tworzy rodopsynę umożliwiającą widzenie w słabym świetle),
- reguluje wzrost tkanki nabłonkowej,
- zapewnia dobry stan skóry, włosów i błon śluzowych,
- wspiera działanie układu odpornościowego,
- zapewnia prawidłowy rozwój i wzrost kości,
- zapewnia dobre funkcjonowanie i chroni nabłonek układu oddechowego i pokarmowego,
- powoduje akumulację kwasu hialuronowego w naskórku,
- wspiera redukcję zmarszczek,
- przyspiesza gojenie się ran,
- jest przeciwutleniaczem.
Zapotrzebowanie na witaminę A zależy przede wszystkim od wieku. Zdrowe osoby dorosłe potrzebują:
- mężczyźni: 900 µg,
- kobiety: 700 µg.
Większe zapotrzebowanie mają kobiety w ciąży (770 µg) oraz karmiące piersią (nawet 1300 µg). Wskazaniem do przyjmowania większej ilości jest też niedobór witaminy A.
Jakie produkty są bogate w witaminę A?
Witamina A jest obecna przede wszystkim w produktach pochodzenia zwierzęcego. Są to: wątroba i podroby, pełne mleko, jaja, sery podpuszczkowe. Zawierają ją także ryby. Cennym źródłem witaminy A jest tran.
Dużą zawartość witaminy A można znaleźć też w:
- czerwonej papryce,
- natce pietruszki,
- marchwi,
- brokułach,
- jarmużu,
- szpinaku,
- fasolce szparagowej,
- arbuzie,
- szparagach,
- pomidorach,
- wiśniach,
- sałacie,
- morelach,
- melonie,
- batatach,
- dyni.
W Polsce niektóre produkty są dodatkowo wzbogacane o witaminę A. Są to m.in. margaryny.
Niedobór witaminy A i jego konsekwencje
Niedobór witaminy A pojawia się przede wszystkim o tych osób, które nie odżywiają się prawidłowo. Szczególnie groźny jest on dla ciężarnych oraz dzieci. Powoduje zaburzenia pracy organizmu, w efekcie czego pojawiają się różnego rodzaju objawy.
Objawy niedoboru witaminy A to:
- zahamowanie wzrostu,
- przesuszenie spojówek i rogówek,
- nadmierne złuszczanie się naskórka,
- pogorszenie kondycji skóry i błon śluzowych,
- zwiększona podatność na infekcje,
- zmiany czynnościowe na narządzie wzroku.
Zbyt niski poziom witaminy A w organizmie może spowodować tzw. kurzą ślepotę. Jest to zaburzenie wzroku, które charakteryzuje się upośledzonym widzeniem w warunkach słabego oświetlenia. Dzieje się tak, ponieważ brak retinolu uniemożliwia tworzenie się rodopsyny.
Nadmiar witaminy A w organizmie
U niektórych osób obserwuje się nadmiar witaminy A. Są na niego narażeni pacjenci, którzy nieprawidłowo stosują suplementy diety i tran. Dlatego ważne jest przestrzeganie zaleceń producenta preparatu oraz lekarza.
Objawy nadmiaru to:
- zaburzenia pracy serca,
- zaburzenia pracy nerek,
- osłabienie mięśni,
- niedobór wapnia,
- brak apetytu,
- pogorszenie kondycji skóry i zmiany skórne (np. w postaci owrzodzeń),
- skłonność do krwotoków.
Szczególną ostrożność powinny zachować ciężarne, ponieważ witamina A w nadmiarze jest groźna dla płodu.
Podsumowanie
Należy dbać o to, aby dostarczać organizmowi witaminę A w odpowiedniej ilości. Nie można zapomnieć też o podaży beta-karotenu. Pojawienie się objawów niedoboru lub przedawkowania witaminy A jest wskazaniem do konsultacji z lekarzem.
Źródła:
- M. Jarosz i in., Normy żywienia dla populacji polskiej i ich zastosowanie, Instytut Żywności i Żywienia, 2020.
- M. Zasada, A. Adamczyk, Witamina A. Budowa i mechanizm działania, “Kosmetologia Estetyczna” 2018, nr 5, s. 517-521.
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.