Co robić w przypadku zaatakowania przez szerszenia?
Na ogół kiedy użądli nas szerszeń, pomoc medyczna nie jest konieczna. Bezwględnie jednak należy przewieźć poszkodowaną osobę do szpitala wtedy, gdy:
- użądlenie nastąpiło w jamie ustnej lub gardłowej,
- osoba użądlona jest uczulona na jad owadów błonkoskrzydłych,
- doszło do silnego, kilkukrotnego pożądlenia.
Pierwsza pomoc w przypadku niepokojących objawów
Jeżeli doszło do któregoś z trzech wymienionych przypadków, należy:
- ułożyć poszkodowanego w pozycji leżącej na plecach z nogami lekko uniesionymi do góry,
- zapewnić dostęp świeżego powietrza,
- natychmiast zadzwonić po pogotowie ratunkowe (tel. 112 lub 999),
- sprawdzić, czy osoba użądlona nie ma opaski na nadgarstku z informacją o chorobie przewlekłej; w przypadku alergii należy sprawdzić, czy ma przy sobie ampułkostrzykawkę z adrenaliną, którą podaje się w mięsień uda,
- w przypadku wymiotów – ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej,
- w przypadku braku tętna i oddechu – natychmiast rozpocząć masaż serca i sztuczne oddychanie, kontynuując je do przyjazdu karetki.
Nieprzytomnemu nie należy podawać niczego do picia, aby nie doszło do zadławienia.
Domowe sposoby na uśmierzenie bólu i obrzęku po użądleniu szerszenia
Pozostałe sytuacje, kiedy dojdzie do użądlenia szerszenia, nie są aż tak niebezpieczne. W zdecydowanej większości przypadków wystarczy zastosowanie domowych sposobów i środków redukujących objawy. Należy:
Dodatkowo można:
- podać leki przeciwbólowe i uspokajające,
- podać leki przeciwzapalne (np. aspirynę) lub preparaty odczulające (np. wapno musujące, leki antyhistaminowe),
- miejsce użądlenia obłożyć zimnym kompresem z kwaśnej wody, posmarować kremem antyseptycznym bądź przetrzeć octem, plastrem cebuli, rabarbaru lub korzeniem pietruszki,
- użądloną kończynę unieść do góry, żeby zmniejszyć obrzęk.
W przypadku użądlenia w nasadę języka lub usta należy rozpuścić w ustach jedną łyżeczkę soli kuchennej, która wypłucze jad z błony śluzowej, a następnie powtórzyć ten zabieg. Sprawdzi się także ssanie kawałka lodu lub szybkie przełykanie zimnych napojów w celu zmniejszenia obrzęku.
W razie użądlenia w gałkę oczną należy włożyć głowę pod kran i wpuścić do oka strumień wody, aby wypłukać jad, a następnie wpuścić do worka spojówkowego jedną kroplę roztworu kortyzonu. Jeśli stan poszkodowanego się pogarsza i występuje duży obrzęk, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Obserwacja w przypadku użądlenia
Niezwykle istotna po użądleniu szerszenia jest obserwacja rekacji organizmu. Osoba użądlona powinna położyć się, nie chodzić i nie zostawać sama. Należy sprawdzać, czy nie pojawiają się groźne objawy, wskazujące na reakcję alergiczną, która stanowi duże zagrożenie. Może ona wystąpić natychmiast po użądleniu lub po upływie minut czy nawet godzin od chwili użądlenia (do 24 godzin).
Postęp reakcji alergicznej można wstrzymać dzięki wstrzyknięciu adrenaliny – samodzielnie lub przez lekarza. Pacjenci stosujący tę formę zabezpieczenia nie powinni nigdy się z nim rozstawać.
Jak zapobiegać użądleniom szerszenia i ich negatywnym skutkom?
Choć użądlenie szerszenia może się nam zdarzyć w najmniej spodziewanych sytuacjach, w wielu przypadkach i przy zachowaniu odpowiednich środków ostrożności można zapobiec zaatakowaniu przez tego owada. Szerszenie zwykle unikają ludzi, chociaż potrafią też użądlić nieatakowane, np. kiedy poczują zagrożenie z powodu gwałtownego ruchu. Jeżeli ktoś znajdzie się zbyt blisko gniazda, również może zostać zaatakowany.
W celu zachowania ostrożności przed ugryzieniem szerszenia należy:
- nie nosić barwnej, wzorzystej lub ciemnej odzieży, postawić natomiast na jasne i gładkie ubrania,
- unikać intensywnie pachnących kosmetyków i lakierów do włosów oraz mocno pachnącego mydła,
- omijać miejsca znacznego zagęszczenia szerszeni, takich jak łąki i pola, głównie w okresie kwitnienia,
- nie chodzić boso, w odkrytych butach lub bez nakrycia głowy po łące czy ogrodzie,
- omijać kwiaty i przejrzałe owoce,
- unikać przechodzenia obok starych pni, w których mogą być gniazda,
- zaniechać samodzielnego usuwania gniazd szerszeni – fachowo może to zrobić tylko straż pożarna,
- spokojnie się zachowywać, jeśli w pobliżu latają szerszenie, i nie wykonywać niepotrzebnie gwałtownych ruchów,
- nie jeść na świeżym powietrzu, zwłaszcza lodów i słodyczy, nie pić słodkich napojów,
- chować lub szczelnie zamykać w domu, ogródku lub na działce naczynia z pokarmami, które przyciągają te owady, np. owoce, powidła, dżemy lub miód, a podczas piknikowania na świeżym powietrzu zabezpieczyć wszelką żywność (także wędliny i pieczywo) w szczelnych pojemnikach,
- nie pić napojów z puszek i innych pojemników, jeśli ich zawartość nie jest w pełni widoczna,
- unikać zbyt intensywnego wysiłku na świeżym powietrzu (podwyższona ciepłota ciała i pot mogą przyciągać owady błonkoskrzydłe),
- w czasie jazdy motorem zakładać kask, rękawice i szczelne ubranie z długim rękawem,
- mieć przy sobie środek owadobójczy lub odstraszający owady.
Podsumowanie
Użądlenie szerszenia, choć przeważnie nie niesie ze sobą poważnych konsekwencji zdrowotnych, może w skrajnych sytuacjach doprowadzić do groźnych powikłań. Jad szerszenia jest szczególnie niebezpieczny w przypadku osób uczulonych, gdy owad użądli nas w okolicy gardła czy jamy ustnej, a także wtedy, kiedy zaatakuje kilkukrotnie. Może wtedy utrudniać oddychanie czy nawet wywołać wstrząs anafilaktyczny.
W przypadku ukąszenia przez szerszenia należy przede wszystkim zachować spokój, a następnie wdrożyć działania zapobiegające rozwojowi nieprzyjemnych dolegliwości. Można wspomóc się przy tym preparatami z apteki bądź skorzystać z naturalnych produktów, które zazwyczaj znajdują się w każdym gospodarstwie domowym, np. octu czy cebuli. Jeśli stan organizmu po użądleniu się pogarsza i pojawiają się objawy ogólnoustrojowe, należy niezwłocznie wezwać pomoc medyczną. Warto także na co dzień wdrażać do życia działania, które uchronią nas przed bezpośrednim kontaktem z szerszeniami.
Źródła:
- Główny Inspektorat Sanitarny, Pszczoły, osy, szerszenie – pierwsza pomoc przy użądleniach. Jak się zachować, gdy dojdzie do użądlenia przez pszczołę lub osę?, https://www.gov.pl/web/gis/pszczoly-osy-szerszenie--pierwsza-pomoc-przy-uzadleniach-jak-sie-zachowac-gdy-dojdzie-do-uzadlenia-przez-pszczole-lub-ose (dostęp: 1.08.2024).
- Ministerstwo Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, Użądlenia, ukąszenia i ukłucia owadów. Jak zareagować, gdy zbliża się do Ciebie osa, pszczoła lub szerszeń? Co zrobić, gdy dojdzie do użądlenia?, https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/uzadlenia-ukaszenia-i-uklucia-owadow (dostęp: 1.08.2024).
- M. Olszowska, Nieproszeni goście w moim mieszkaniu, „Wszechświat” 2020, t. 121, nr 10, s. 357–362.
- S. Knutelski, Owady a zdrowie człowieka. Część I, „Wszechświat” 2009, t. 110, nr 7, https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/25436e65-3d7c-4955-b988-3cd20c1fd503/content (dostęp: 1.08.2024).
- Szerszeń europejski (Vespa crabro), Ekologia.pl, https://www.ekologia.pl/zwierzeta/szerszen-europejski/ (dostęp: 1.08.2024).
Autorka
Magdalena Merchut-Faron – specjalistka ds. rozwoju treści, absolwentka kierunków edytorstwo i zarządzanie informacją na Uniwersytecie Jagiellońskim. Przywiązuje dużą wagę do utrzymania wysokiej jakości zarówno merytorycznej, jak i stylistycznej przygotowywanych tekstów. Miłośniczka kawy, zdrowego stylu życia i długich spacerów.
