Choroby pasożytnicze wywoływane są najczęściej przez organizmy, takie jak pierwotniaki, płazińce, czy obleńce. Mogą prowadzić do wielu poważnych problemów zdrowotnych, siejąc spustoszenie w ludzkim organizmie. Niektóre choroby, powodowane przez pasożyty, w wielu przypadkach przebiegają bezobjawowo. Jednym z takich schorzeń jest toksoplazmoza, która u większości osób nie powoduje wystąpienia żadnych objawów, jednak stanowi poważne zagrożenie dla kobiet w ciąży.
Toksoplazmoza może być szczególnie niebezpieczna dla rozwijającego się w łonie matki płodu. Choć u kobiet ciężarnych nie wywołuje z reguły żadnych objawów, to jednak trofozoity Toxoplasma gondii mogą przedostać się przez barierę łożyskową do organizmu płodu. Sprawdź, czym jest toksoplazmoza, jak można się nią zarazić i jakie konsekwencje dla dziecka niesie toksoplazmoza wrodzona.
Z artykułu dowiesz się:
- Czym jest toksoplazmoza i jakie są jej rodzaje?
- Jakie objawy u przyszłej mamy i płodu wywołuje zakażenie toksoplazmozą?
- Jak wygląda leczenie toksoplazmozy w czasie ciąży?
Toksoplazmoza – co to za choroba?
Toksoplazmoza to jedna z najbardziej rozpowszechnionych chorób pasożytniczych, wywoływana przez pierwotniaki z gatunku Toxoplasma gondii. Mogą one występować w przewodzie pokarmowym różnych ssaków (także człowieka), jednak ostatecznym żywicielem pasożyta są kotowate. Zarażone koty wydalają kał zainfekowany oocystami pasożyta i już po kilku dniach stają się one zdolne do zarażania kolejnych nosicieli.
Jeśli dojdzie do przeniesienia oocyst do organizmu żywiciela innego niż kot, utworzą się cysty tkankowe w mięśniach szkieletowych, sercu oraz mózgu. Z tego względu, zakażenie toksoplazmozą nie zawsze wiąże się z rozwojem choroby i pojawieniem się określonych objawów. Pasożyty, które rozwiną się w organizmie człowieka i rozprzestrzenią przez układ krwionośny oraz limfatyczny, w większości zostaną zneutralizowane przez sprawnie działający układ immunologiczny. Pozostałe umiejscawiają się w różnych narządach i jako cysty tkankowe mogą przetrwać dożywotnio w ciele zakażonej osoby, nie wywołując żadnych objawów.
W Polsce prawdopodobnie żyje ok. 40-60% nosicieli toksoplazmozy. W ich przypadku nie ma mowy o ponownym zakażeniu tym samym szczepem, jednak mogą wciąż zarazić się dwoma pozostałymi, np. podczas wizyty w kraju tropikalnym. Warto wiedzieć, że nosiciel nie może zarazić toksoplazmozą innych osób, z którymi ma kontakt.
Istnieją 3 rodzaje toksoplazmozy i każda z nich objawia się nieco inaczej:
- węzłowa – aż u 90% zakażonych nie występują żadne symptomy choroby, jedynie u niewielkiego odsetka rozwija się tzw. toksoplazmoza węzłowa. Towarzyszą jej następujące objawy: powiększenie i tkliwość węzłów chłonnych, dolegliwości grypopodobne (bóle głowy, mięśni, osłabienie) i nadmierna potliwość nocna. Są one jednak nieswoiste, dlatego ciężko powiązać je konkretnie z toksoplazmozą.
- wrodzona – to zakażenie płodu w wyniku przedostania się pasożytów do organizmu kobiety ciężarnej (nie tylko na wczesnym etapie ciąży, ale w każdym trymestrze) lub starającej się o dziecko (nawet kilka miesięcy przed poczęciem). Jeśli kobieta z niedoborami odporności jest nosicielką cyst pasożytów, może dojść do odnowienia zakażenia w czasie ciąży.
- oczna – tego rodzaju toksoplazmoza bywa wynikiem zarówno infekcji wrodzonej, jak i nabytej (znacznie rzadziej). Ognisko zapalne umiejscowione jest w gałce ocznej, a pozostała po nim blizna może zaburzać widzenie, powodując ubytki w polu widzenia, być przyczyną zeza, a nawet całkowitej utraty wzroku.
Jak dochodzi do zakażenia toksoplazmozą?
Toksoplazmoza, czyli choroba pasożytnicza wywołana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii, przenosi się na człowieka w wyniku przypadkowego połknięcia oocyst lub cyst. Może do tego dojść poprzez:
- spożycie pokarmów (najczęściej nieumytych warzyw i owoców) zanieczyszczonych odchodami kota, zawierającymi oocysty Toxoplasma gondii,
- spożycie surowego lub poddanego niepełnej obróbce termicznej mięsa (tatar), w którym znajdują się cysty pasożyta,
- przeniesienie oocyst do układu pokarmowego z zanieczyszczonej ziemi lub kociej kuwety,
- przetoczenie krwi od zakażonej osoby,
- transplantacja narządu zawierającego cysty.
Zakażenie może rozwinąć się także u płodu w każdym trymestrze ciąży – wówczas dziecko choruje na toksoplazmozę wrodzoną. Pasożyty przechodzą przez łożysko, zarażając płód i prowadząc do rozwinięcia szeregu poważnych wad rozwojowych.
Powikłania toksoplazmozy u dorosłych występują bardzo rzadko. Najczęściej są to: zapalenie płuc, mięśnia sercowego, siatkówki oraz mózgu.
Objawy toksoplazmozy w ciąży
Toksoplazmoza w ciąży jest szczególnie niebezpieczna dla płodu. U matki nie wywołuje najczęściej żadnych objawów chorobowych, jednak może prowadzić do wystąpienia nieodwracalnych zmian u dziecka. Warto wiedzieć, że ryzyko zachorowania przez dziecko wzrasta w miarę rozwoju ciąży – najmniejsze jest w I trymestrze, a w ostatnim wynosi prawie 100%. Jednak konsekwencje wynikające z zarażenia płodu są najcięższe szczególnie na początku.
W pierwszym trymestrze ciąży toksoplazmoza może być bezpośrednią przyczyną poronienia lub wewnątrzmacicznego zgonu płodu. W II trymestrze prowadzi do powstania ciężkich powikłań, takich jak wodogłowie, zmiany zapalne w gałce ocznej, hipotrofia, powiększenie wątroby oraz śledzony, czy żółtaczka. Z kolei u płodów zakażonych w ostatnich tygodniach ciąży z początku nie pojawiają się objawy toksoplazmozy – do ich ujawnienia dochodzi dopiero w kolejnych miesiącach lub latach życia. To zwykle zaburzenia rozwojowe, zaburzenia narządu wzroku, czy drgawki.
Jeśli badanie serologiczne wykaże obecność przeciwciał w organizmie matki i lekarz podejrzewa u noworodka toksoplazmozę wrodzoną, niezbędne jest wykonanie dalszej diagnostyki w tym kierunku.
