Rak jajnika to jeden z najbardziej niebezpiecznych i podstępnych nowotworów kobiecych. Przez dość długi czas może nie dawać żadnych objawów lub wywoływać dolegliwości typowe dla schorzeń układu pokarmowego. Z tego względu nie należy odwlekać wizyt u ginekologa i informować lekarza o wszelkich niepokojących symptomach. Obecnie coraz częściej wykorzystywanym narzędziem diagnostycznym jest test ROMA, który może pomóc w ocenie ryzyka nowotworu złośliwego jajnika.
Test ROMA to nowoczesny algorytm wspierający diagnostykę raka jajnika. Łącząc oznaczenie dwóch markerów nowotworowych (CA 125 i HE4) z wiekiem i stanem hormonalnym pacjentki, pozwala oszacować ryzyko obecności złośliwego guza jajnika. Sprawdź, jak działa test ROMA, kiedy warto go wykonać i czy faktycznie zwiększa szanse na wczesne wykrycie choroby.
Z artykułu dowiesz się:
- Czym jest test ROMA i w jakich sytuacjach należy go wykonać?
- Jak przygotować się do badania oceniającego ryzyko wystąpienia raka jajnika?
- Jak wygląda badanie?
- Jak odczytać otrzymane wyniki testu ROMA?
- Czy test ROMA jest wiarygodnym elementem diagnostyki raka jajnika?
Test ROMA – kiedy się go wykonuje?
Test ROMA (ang. Risk of Ovarian Malignancy Algorithm) to algorytm szczególnie pomocny w różnicowaniu zmian łagodnych i złośliwych jajnika. Jest bardzo prosty i nieinwazyjny – wykorzystuje oznaczenie poziomu markera raka jajnika CA 125 oraz HE4 – białka komórek nabłonkowych najądrza, aby określić prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu. W tym celu otrzymane wyniki zestawia się z wiekiem pacjentki i jej stanem hormonalnym (menopauza).
Lekarze najczęściej zlecają test ROMA pacjentkom, u których w badaniach obrazowych (np. USG przezpochwowym) wykryto nieprawidłowości w obrębie jajników. Skierowanie na badanie mogą otrzymać również kobiety będące w grupie ryzyka raka jajnika (np. z obciążonym wywiadem rodzinnym). Należy jednak pamiętać, że test ROMA nie służy do przesiewowego wykrywania nowotworu. Narzędzie to pomaga jedynie oszacować ryzyko u pacjentek z podejrzeniem raka jajnika.
Wskazaniem do wykonania testu może być również występowanie objawów, takich jak:
Testu ROMA nie stosuje się do monitorowania skuteczności leczenia raka jajnika. Wyniki mogą być niemiarodajne podczas aktywnej (np. w trakcie chemioterapii) czy po przebytej wcześniej terapii onkologicznej. Pacjentki ze zdiagnozowanym rakiem jajnika kieruje się na leczenie dostosowane do typu i stopnia zaawansowania choroby.
W jakich jeszcze sytuacjach obserwuje się podwyższone stężenie CA 125?
Podwyższone stężenie markera CA 125 stwierdza się najczęściej u kobiet w ciąży, podczas menstruacji oraz u chorych z:
- nabłonkowym rakiem jajnika,
- gruczolakiem w zaawansowanym stadium,
- rakiem piersi oraz rakiem macicy (także rakiem endometrium),
- nowotworami przewodu pokarmowego (rak trzustki, rak wątroby, rak żołądka, rak jelita cienkiego lub jelita grubego),
- schorzeniami nienowotworowymi (endometrioza, stany zapalne szyjki macicy, marskość wątroby, niewydolność wątroby, torbiele jajników).
Zaobserwowano jednak, że podwyższone stężenie CA125 przy prawidłowym poziomie HE4 w większości przypadków wyklucza złośliwy nowotwór. Z tego względu zaleca się wykonywać obydwa badania w ramach testu ROMA.
Jak się przygotować do testu ROMA?
Test ROMA można wykonać o każdej porze. Pacjentka nie musi zgłaszać się do badania na czczo ani w określonych godzinach. Jeśli jednak lekarz lub wybrane przez Ciebie laboratorium mają inne wytyczne w tej kwestii, należy się do nich zastosować.
Na badanie należy zgłosić się już po miesiączce, ponieważ w tym czasie poziom CA 125 jest zdecydowanie wyższy niż w pozostałej części cyklu. Niektóre laboratoria rekomendują pobranie krwi od pacjentki w czasie płodnym, czyli w okolicy 10-16 dnia cyklu miesiączkowego. Jeśli jesteś w okresie menopauzalnym, możesz przyjść na badanie w dowolnym dniu.
Jeżeli na co dzień przyjmujesz określone leki, poinformuj o tym lekarza, kierującego Cię na test ROMA.
Przebieg testu ROMA
Test ROMA składa się z dwóch części. Pierwszą z nich jest oznaczenie stężenia dwóch markerów nowotworowych we krwi: CA 125 oraz HE4. Druga natomiast polega na przeliczeniu wyniku za pomocą algorytmu, który uwzględnia również wiek pacjentki i jej status hormonalny (czy jest przed, czy po menopauzie). Żeby ocenić te parametry, należy pobrać próbkę krwi z żyły łokciowej – sama procedura w punkcie pobrań trwa maksymalnie kilka minut. Jest też niemal bezbolesna, choć wkłucie igły może powodować dyskomfort.
Próbka zostaje przekazana do laboratorium, gdzie specjalista oznacza poziomy markerów, a następnie na podstawie wzoru matematycznego oblicza tzw. wskaźnik ROMA. Czas oczekiwania na wyniki to zazwyczaj kilka dni roboczych (w zależności od wybranego laboratorium), choć często dostępne są już w kolejnym dniu.
