Fobie są rodzajem zaburzeń lękowych, które charakteryzują się występowaniem nadmiernego i irracjonalnego strachu przed określonymi sytuacjami, przedmiotami, miejscami lub działaniami. Osoby cierpiące z powodu różnych fobii często doświadczają ataków paniki wobec rzeczy niestanowiących rzeczywistego zagrożenia.
Fobie mogą bardzo negatywnie wpływać na codzienne funkcjonowanie i jakość życia osób z zaburzeniami. Jedną z nich jest tanatofobia, która wywołuje paniczny strach przed śmiercią – zarówno własną, jak i kogoś bliskiego. Sprawdź, jakie są objawy somatyczne i przyczyny tanatofobii oraz kiedy powinno się skorzystać z pomocy specjalisty, by złagodzić zaburzenia lękowe tego typu.
Tanatofobia – jakie są jej przyczyny?
Tematom związanym ze śmiercią od wieków towarzyszy ciekawość, a jednocześnie strach przed nieznanym. Perspektywa cierpienia, pozostawienie bliskich w żałobie i smutku, a także niepewność tego, co czeka człowieka po śmierci, wywołuje pewnego rodzaju dyskomfort i obawy u większości społeczeństwa. W niektórych przypadkach odczuwany lęk przed odejściem z tego świata jest tak intensywny, że uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Silny niepokój oraz ataki paniki, pojawiające się na myśl o śmierci, to najczęstsze objawy tanatofobii.
Termin „tanatofobia” został stworzony przez połączenie dwóch słów z języka greckiego - „thanatos”, co oznacza śmierć oraz „phobos” – strach. W ten sposób powstał wyraz, który określa chorobliwy lęk przed śmiercią, zaliczany do grupy zaburzeń lękowych. Terminu „tanatofobia” po raz pierwszy w historii użył Zygmunt Freud – austriacki neurolog i twórca psychoanalizy.
Przyczyny panicznego lęku przed śmiercią
Skąd bierze się tanatofobia? Ludzie mogą prezentować różne postawy wobec śmierci, w zależności od przeżyć, jakie ich spotkały. Nagła strata bliskiej osoby, świadomość nieuchronności śmierci, strach przed bólem i cierpieniem, który może towarzyszyć zakończeniu życia – to tylko kilka przyczyn, wywołujących lęk przed odejściem. Jeśli nie wiąże się z nim nic więcej, poza chwilową zadumą, smutkiem lub zwyczajną niechęcią do rozmów na ten temat, nie ma się czym martwić – to zupełnie naturalny stan.
Zaburzenia lękowe (również tanatofobia) powstają w obszarze mózgu, zwanym ciałem migdałowatym, stanowiącym część układu limbicznego. Odgrywa ono ważną rolę w procesie kształtowania wspomnień powiązanych z odczuwanymi wówczas emocjami. Jego największy rozwój ma miejsce w dzieciństwie, dlatego często fobia w życiu dorosłym ma swoje źródło we wspomnieniach z tamtego okresu, którym towarzyszyły silne przeżycia.
Dlaczego niektórzy chorobliwie boją się śmierci?
Część osób na myśl o śmierci odczuwa tak silny lęk, że przeszkadza im on w codziennym funkcjonowaniu. Przyczyny tanatofobii mogą mieć swoje podłoże również w zupełnie racjonalnych obawach, jednak gdy przybierają na sile i utrudniają życie, warto przyjrzeć im się dokładniej.
Strach przed tym, co nieznane
Śmierć ma dwie cechy, które przerażają większość osób, niezależnie od wieku i wykształcenia – jest jednocześnie niespodziewana i nieuchronna. Nikt nie zna daty swojej śmierci i nie wie, w jaki sposób umrze, dlatego myślenie o odejściu może powodować dyskomfort.
Życie wieczne – kara czy nagroda?
Ludzie wierzący w życie wieczne bardzo często boją się śmieci, ponieważ nie wiedzą, co czeka ich „po drugiej stronie”. Obawy w tym przypadku dotyczą głównie ewentualnej kary za podejmowane decyzje podczas życia na ziemi.
Obawa przed bólem i cierpieniem
Zdarza się, że strach wywołuje nie sama śmierć, ale sposób odchodzenia. Czy będzie łagodne i w otoczeniu bliskich, czy gwałtowne i związane z cierpieniem? Na to pytanie nikt nie jest w stanie odpowiedzieć, dlatego dana osoba może odczuwać lęk przed znalezieniem się w bardzo trudnej sytuacji, z której jedynym wyjściem będzie właśnie śmierć.
Strach przed śmiercią dziecka
Lęk przed utratą ukochanego dziecka jest zupełnie normalną sprawą, szczególnie dla świeżo upieczonych rodziców noworodka. Jeśli jednak przybiera formę panicznego strachu i prowadzi do izolacji dziecka przed światem zewnętrznym w obawie przed różnego rodzaju nieszczęśliwymi zdarzeniami, rodzice powinni zgłosić się do psychoterapeuty po pomoc.
Lęk przed rozstaniem z rodziną
Taki lęk mogą odczuwać szczególnie osoby z nadmierną potrzebą sprawowania kontroli. Czują, że w przypadku ich śmierci, bliscy nie poradzą sobie w codziennym życiu i będą poszkodowani. Tanatofobię z tego powodu diagnozuje się także u osób, które są zadłużone, czy ciężko chore, a mają pod opieką dzieci lub niepełnosprawnych bliskich.
Tanatofobia – objawy
O ile rozmyślanie o śmieci i towarzyszące mu nieprzyjemne uczucie jest naturalne dla człowieka, to paniczny lęk przed odejściem i charakterystyczne objawy somatyczne, wymagają leczenia. O tanatofobii można mówić wtedy, gdy z pozoru prozaiczne rzeczy, takie jak spoglądanie na witrynę zakładu pogrzebowego, czy wizyta na cmentarzu, wywołują u pacjenta:
- zawroty głowy,
- nadmierne pocenie,
- przyspieszone bicie serca,
- przyspieszony oddech i duszności,
- trudny do opanowania stan lękowy.
Jak rozpoznać tanatofobię?
Osoby cierpiące z powodu tanatofobii najczęściej unikają wszystkiego, co chociażby w niewielkim stopniu kojarzy się ze śmiercią. Nie są w stanie odwiedzać grobów bliskich, a nawet przechodzić w okolicy cmentarza, zakładu, czy domu pogrzebowego. Nie bywają również na pogrzebach, ukrywając swoje lęki i obawy przed rodziną.
Pacjenci z tanatofobią reagują również panicznym strachem, gdy dowiedzą się o chorobie – swojej lub bliskiej osoby. Szukanie możliwości leczenia oraz nadzieję na powrót do zdrowia, zastępują wizualizacje cierpienia i nieuniknionej śmierci, co uniemożliwia podjęcie logicznych działań.
