W walce z chorobami płuc kluczową rolę odgrywa profilaktyka, a jednym z jej fundamentalnych elementów jest badanie spirometryczne. Spirometria to prosta i nieinwazyjna procedura, dzięki której można ocenić funkcję płuc. Pozwala na wczesne wykrycie schorzeń takich jak astma, POChP czy włóknienie płuc. Regularne przeprowadzanie tego testu, zwłaszcza u osób z grup ryzyka, może przyczynić się do poprawy jakości życia, skuteczniejszego leczenia oraz zmniejszenia liczby powikłań.
Spirometrię może zlecić pacjentowi nie tylko lekarz pulmonolog (specjalizujący się w chorobach układu oddechowego), ale także specjalista podstawowej opieki zdrowotnej. Badanie jest w pełni bezpieczne i stanowi fundament profilaktyki chorób płuc. Sprawdź, na czym polega spirometria, jak się do niej przygotować i czy każdy pacjent może zgłosić się na tego rodzaju test.
Z artykułu dowiesz się:
- Na czym polega badanie spirometryczne?
- Jak przygotować się do badania pojemności płuc?
- Czy istnieją przeciwwskazania do wykonania spirometrii?
Czym jest spirometria?
Badanie spirometryczne pozwala sprawdzić pojemność oraz objętość płuc pacjenta, a także ocenić szybkość przepływu powietrza przez drogi oddechowe w różnych warunkach (fazach cyklu oddechowego). W czasie badania pacjent oddycha przez ustnik specjalnego urządzenia (tzw. spirometru), które zapisuje wszelkie pozyskane informacje o wdechach i wydechach: ilość, szybkość oraz ciśnienie, pod jakim powietrze jest wdychane i wydychane z płuc w danym czasie.
To badanie czynnościowe układu oddechowego umożliwia ocenę poszczególnych parametrów oddechowych:
- VC (vital capacity) – pojemność życiowa płuc. Mierzy się ilość powietrza pobieranego przez układ oddechowy w czasie maksymalnego wdechu, wykonywanego po wcześniejszym maksymalnym wydechu,
- FVC (forced vital capacity) – nasilona pojemność życiowa płuc, czyli największa objętość powietrza, jaką można wypuścić z płuc w czasie maksymalnego szybkiego wydechu. Mierzy się ją od najgłębszego wdechu do najgłębszego wydechu,
- FEV1 (forced expiratory volume during the first second of expiration) – natężona pierwszosekundowa objętość wydechowa, która zależy od życiowej objętości płuc oraz drożności dróg oddechowych,
- PEF (peak expiratory flow) – szczytowa moc przepływu powietrza przez drogi oddechowe w czasie maksymalnie nasilonego wydechu.
Dzięki spirometrii lekarz POZ lub specjalizujący się w leczeniu chorób dróg oddechowych może zdiagnozować następujące rodzaje zaburzeń oddychania:
- restrykcyjny – wiąże się ze zmniejszeniem liczby pęcherzyków płucnych, co przyczynia się do obniżenia podstawowej pojemności oraz objętości płuc,
- obturacyjny – zwężenie oskrzeli prowadzi do zmniejszenia przepływu powietrza przez drogi oddechowe.
Badanie spirometryczne – dla kogo?
Badanie spirometryczne wykonywane jest zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, które są w stanie współpracować i wykonywać polecenia personelu medycznego. Test zleca się pacjentom z podejrzeniem astmy oskrzelowej lub jako element diagnostyki w kierunku POChP – przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Lekarz może skierować na spirometrię także osoby, które skarżą się z powodu duszności, bólów w obrębie klatki piersiowej, świszczącego oddechu lub sinicy.
Wykonanie tego nieinwazyjnego badania specjaliści proponują również pacjentom z wydłużoną fazą wydechu, objawami rozedmy płuc, nawracającymi infekcjami i powikłaniami ze strony układu oddechowego oraz przewlekłym kaszlem, któremu towarzyszy odkrztuszanie zwiększonej ilości wydzieliny.
Spirometria może być też elementem diagnostyki uzupełniającej w przypadkach, gdy nieprawidłowości ujawniło badanie RTG klatki piersiowej lub wyniki laboratoryjnej analizy próbki krwi. Wykonuje się ją również u osób po przeszczepie płuc i przyjmujących leki, które mogą niekorzystnie oddziaływać na drogi oddechowe.
Świadomi lekarze kierują na spirometrię także pacjentów narażonych na rozwój chorób układu oddechowego w wyniku palenia tytoniu lub styczności z zanieczyszczeniami powietrza w miejscu pracy. Regularne monitorowanie kondycji płuc i oskrzeli pozwala uchronić się przed groźnymi konsekwencjami zdrowotnymi.
Przygotowanie do spirometrii
Spirometria jest prostym i nieinwazyjnym badaniem, które nie wymaga specjalnego przygotowania. Należy jednak pamiętać o kilku kwestiach:
- nie powinno się palić tytoniu ani sięgać po e-papierosy w ciągu godziny poprzedzającej badanie,
- w ciągu 8 godzin przed badaniem nie wolno pić alkoholu ani przyjmować używek,
- 2 godziny przed spirometrią nie należy spożywać obfitych posiłków ani napojów zawierających kofeinę,
- ostatnią godzinę przed spirometrią powinno się spędzić w spoczynku i nie podejmować intensywnego wysiłku fizycznego.
Na badanie spirometryczne najlepiej zgłosić się w luźnej odzieży, która nie krępuje ruchów i nie zaburza rytmu swobodnego oddychania. Jeśli zażywasz jakieś leki w ramach terapii chorób przewlekłych, skonsultuj się z lekarzem i zapytaj, czy konieczne jest ich odstawienie przed badaniem. Do przychodni zgłoś się ok. 15 minut przed spirometrią, żeby odpocząć, wyregulować oddech i dokonać wszelkich formalności.
Spirometria – przebieg badania
Spirometria to jedno z najważniejszych badań czynnościowych układu oddechowego, które umożliwia postawienie szybkiej diagnozy i natychmiastowe rozpoczęcie leczenia.
Przed spirometrią personel medyczny dokonuje pomiarów ciała pacjenta, ponieważ waga i wzrost są niezbędne do prawidłowej interpretacji wyników. Badanie wykonuje się w pozycji siedzącej (wyjątkiem jest duża nadwaga oraz ciąża) – należy usiąść tak, aby móc swobodnie oddychać. W pierwszej kolejności ocenia się pojemność życiową płuc i jej składowe. Przeszkolona pielęgniarka zakłada badanej osobie specjalny klips na nos, aby powietrze nie mogło przedostawać się do płuc w ten sposób. Pacjent oddycha ustami przez ustnik urządzenia, a personel medyczny podpowiada jak głęboko i szybko powinien to robić.
Następnie badanie rejestruje natężony wydech – pacjent powinien wziąć maksymalny wdech i jak najdłużej wydychać pobrane powietrze.
Wyniki spirometrii dostępne są od razu po jej zakończeniu, jednak konieczna jest wizyta u lekarza, który prawidłowo je zinterpretuje.
