W pierwszych miesiącach życia dziecko rozwija się bardzo intensywnie. Na każdym etapie rozwoju nabywa nowych umiejętności. Niekiedy pojawiają się one nagle i są poprzedzone zauważalnymi zmianami w zachowaniu i samopoczuciu dziecka. W takim przypadku mówi się o skokach rozwojowych. Zobacz, jak wspierać maluszka w tym szczególnym czasie.
Czym jest skok rozwojowy?
Mianem skoków rozwojowych określa się przełomowe momenty w rozwoju dziecka. Są one związane z bardzo intensywnym dojrzewaniem układu nerwowego. Wraz z nimi pojawiają się nowe umiejętności – zarówno fizyczne, jak i umysłowe, społeczne oraz emocjonalne. Szczególnie ważne są skoki rozwojowe w pierwszym roku życia, jednak warto pamiętać, że występują one także w kolejnych miesiącach.
Czy to już – czyli jak rozpoznać skoki rozwojowe?
Etapy, w których ma miejsce intensywny rozwój dziecka, często są wyraźnie zauważalne dla rodziców. W związku z tym, że maluch zaczyna nieco inaczej postrzegać świat, dociera do niego więcej bodźców. W tym czasie może ulec zmianie jego zachowanie. Zwykle też pojawiają się nieprzyjemne dolegliwości. Dziecko jest drażliwe, marudne, apatyczne, niespokojne, płaczliwe, nie chce jeść, ma trudności z zasypianiem i chce być ciągle w pobliżu rodziców. Jednocześnie łatwo zauważyć, że maluszek nauczył się czegoś nowego.
Niekiedy mama i tato mogą odnieść wrażenie, że maluszek nieco cofnął się w rozwoju. Zwykle po kilku dniach wszystko wraca do normy. Warto jednak pamiętać, że wszystkie niepokojące objawy i zachowania należy skonsultować z lekarzem pediatrą. Zdarza się, że opisane wyżej dolegliwości to pierwsze objawy choroby.
10 skoków rozwojowych według Plooij
Wiele badań nad skokiem rozwojowym prowadził Frans Plooij. To właśnie on ustalił jego definicję, a także wyodrębnił i opisał aż 10 przełomowych etapów w życiu dziecka.
Pierwszy skok rozwojowy (5–6 tydzień życia)
1. skok jest to moment, w którym kończy się okres noworodkowy. Maluch zaczyna dostrzegać, co się dzieje wokół niego. Rodzice zauważają, że zaczyna żywo reagować na dźwięki i skupia wzrok na danym przedmiocie. W tym okresie pojawia się też po raz pierwszy świadomy uśmiech, a podczas płaczu obecne są łzy.
Drugi skok rozwojowy (7–9 tydzień życia)
2. skok przebiega pod hasłem wzorców. Maluch uczy się planu dnia. Często właśnie na tym etapie przesypia więcej nocy i jest aktywny w dzień. Ponadto dziecko dostrzega różne kształty przedmiotów i swoje ciało – w tym przypadku ręce, którymi chętnie się bawi.
Trzeci skok rozwojowy (11–12 tydzień życia)
3. skok jest etapem dostrzegania zmian. Dziecko dostrzega różne dźwięki, ale też cienie i różny tembr głosu poszczególnych osób. Chętnie chwyta zabawki, a także interesuje się swoim ciałem. Maluszek zaczyna przenosić wzrok z jednego przedmiotu na drugi.
Czwarty skok rozwojowy (14–19 tydzień)
4. skok ma miejsce, gdy niemowlę zaczyna rozumieć, że jego działania przynoszą pewien efekt – np. potrząsanie zabawką sprawia, że pojawia się dźwięk.
Piąty skok rozwojowy (22–26 tydzień życia)
W trakcie tego skoku rozwojowego dziecko dostrzega wzajemne relacje między przedmiotami i dzieli świat na kategorie. Często pojawia się też lęk przed obcymi.
Szósty skok rozwojowy (33–37 tydzień życia)
Na tym etapie dziecko zaczyna zauważać wspólne cechy przedmiotów. Potrafi okazać też nowe emocje.
Siódmy skok rozwojowy (41–46 tydzień życia)
Nowe umiejętności na tym etapie rozwoju dziecko uświadamia sobie, że na osiągnięcie celu składa się kilka czynności.
Ósmy skok rozwojowy (13 miesiąc życia)
Na tym etapie dziecko zaczyna dostrzegać ciągi przyczynowo-skutkowe. Wie, że jego działania przynoszą pewne efekty.
Dziewiąty skok rozwojowy (15 miesiąc życia)
Dziecko coraz lepiej rozumie otaczający je świat. Zaczyna też badać granice wyznaczone przez mamę i tatę poprzez nadużywanie słów “tak” i “nie”.
Dziesiąty skok rozwojowy (18 miesiąc życia)
Każde dziecko na tym etapie potrafi już świadomie sterować swoim zachowaniem w zależności od sytuacji.
Jak sobie radzić podczas skoków rozwojowych?
W przełomowych momentach rozwoju dzieci potrzebują dużo wsparcia od swoich rodziców. Mama i tata powinni pokazywać mu nowe rzeczy: jego odbicie w lustrze, różne przedmioty, dźwięki (np. odgłosy zwierząt) i miejsca. Niezwykle ważne jest też okazywanie mu uczuć i zrozumienia. Dzieci bardzo potrzebują bliskości i tulenia.
Konieczne jest także radzenie sobie z dolegliwościami. Problemy ze snem, rozdrażnienie i brak apetytu mogą bardzo uprzykrzyć ten czas. Przydatne mogą okazać się akcesoria dla niemowląt: smoczki, grzechotko-gryzaki, nosidełka. Warto zadbać też o bezpieczeństwo – np. poprzez zabezpieczenie szafek przed ciekawym świata maluchem.
Najwięcej zmian zachodzi w pierwszym roku życia dziecka. Nie oznacza to jednak, że maluch przestaje się rozwijać. Wręcz przeciwnie. Nadal nabywa nowych umiejętności fizycznych i umysłowych, a także rozumie coraz więcej. Mimo że pełny rozwój zajmuje kilka lat, wielu rodziców ma wrażenie, że ich pociecha dorasta zbyt szybko. W tym trudnym czasie ważne są wsparcie i bliskość.
Źródła:
- C. de Weerth, P. van Geert, Emotional instability as an indicator of strictly timed infantile developmental transitions, “Developmental Psychology” 1998, t. 16, nr 1, s. 15-44.
- T. Wilks i in., Rozwojowe kamienie milowe: rozwój poznawczy, “Pediatria po Dyplomie” 2011, t. 15, nr 4, s. 30-35.
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
