W ostatnich dniach słyszymy o fali powodzi, która opanowała południe kraju, powodując wiele szkód. Lokalne sztaby kryzysowe na bieżąco oceniają sytuację powodzian oraz identyfikują potrzeby poszkodowanej społeczności, m.in. medyczne lub sanitarne. Jak informuje Ministerstwo Zdrowia, służby państwowe starają się działać szybko i adekwatnie do sytuacji, będąc w ścisłym kontakcie z lokalnymi i wojewódzkimi centrami kryzysowymi.
W zmienionej przez powódź rzeczywistości pojawiają się pytania o dostęp do wody pitnej oraz żywności. Wielu ludzi zastanawia się, czy np. można pić wodę z prywatnych studni oraz czy zalana żywność nadaje się do spożycia. Pytania tego typu nie są bezzasadne, o czym informują m.in. Główny Inspektorat Sanitarny oraz stacje sanitarno-epidemiologiczne.
Dowiedz się więcej na temat ewentualnych zagrożeń i sprawdź, jak uchronić siebie oraz bliskich przed konsekwencjami zdrowotnymi spowodowanymi skażeniem produktów przez wodę powodziową.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Czy powódź zwiększa ryzyko rozwoju chorób zakaźnych?
- Jaką wodę należy pić podczas przebywania na terenach dotkniętych powodzią?
- Jak postępować w przypadku zalanej żywności?
- Na co jeszcze zwrócić uwagę, by chronić swoje zdrowie?
Powódź a choroby – czy na zalanych terenach jest się czego obawiać?
Jak przestrzega Główny Inspektor Sanitarny Piotr Grzesiowski, kontakt z wodą powodziową potencjalnie zagraża zdrowiu ludzi i zwierząt. Woda na terenach objętych powodzią może być skażona najrozmaitszymi składnikami chemicznymi, toksynami i drobnoustrojami, w związku z czym kontakt z nią jest niebezpieczny.
Powodzie mogą potencjalnie zwiększać transmisję chorób takich jak:
1. choroby przenoszone drogą wodną:
2. choroby przenoszone drogą wektorową (m.in. przez komary):
Duże powodzie i związane z nimi zanieczyszczenia wody mogą doprowadzić też do wybuchu chorób biegunkowych, zakażenia ran, stanów zapalnych skóry, zapalenia spojówek, zakażenia ucha, nosa i gardła.
Jak podaje Komisja Europejska, wbrew powszechnemu przekonaniu nie ma dowodów na to, że zwłoki zwiększają ryzyko epidemii chorób po klęskach żywiołowych. Osoby odpowiedzialne za zajmowanie się nimi mogą być jednakże narażone na zarażenie gruźlicą, wirusami przenoszonymi wraz z krwią (takimi jak wirusowe zapalenie wątroby typu B/C i HIV) oraz zakażeniami układu pokarmowego (takimi jak biegunka rotawirusowa, salmonelloza, zakażenie pałeczką okrężnicy, dur brzuszny, wirusowe zapalenie wątroby typu A, shigeloza, cholera). Częstsze są zakażenia żołądkowo-jelitowe na skutek wycieku ze zwłok kału.
Do innych zagrożeń związanych z powodzią należą utonięcia, obrażenia (w tym obrażenia elektryczne) i urazy. W wielu ludziach pojawia się obawa związana z zachorowaniem na tężec, jednakże Komisja Europejska uspokaja, że nie występuje on często po urazach spowodowanych powodzią. Jedynie w pewnych przypadkach mogą być wskazane dawki przypominające szczepionki przeciwko tężcowi. Problemem może być też hipotermia, szczególnie u dzieci, jeśli zostaną uwięzione w wodach powodziowych na dłuższy czas. Może również wystąpić zwiększone ryzyko infekcji dróg oddechowych.
Szacuje się, że 75% osób dotkniętych powodziami cierpi z powodu problemów ze zdrowiem psychicznym, doświadcza traum, zaburzeń stresu pourazowego, zaburzeń lękowych, bezsenności, psychozy, depresji.
Grupy ludności szczególnie narażone na negatywne skutki powodzi to osoby starsze, dzieci, osoby z przewlekłymi chorobami oraz kobiety w ciąży, a także ludzie zakwaterowani w tymczasowych schroniskach, pracownicy służby ratunkowej i pogotowia ratunkowego.
Woda pitna podczas powodzi – z jakiej najlepiej korzystać?
W sprawie wody pitnej Główny Inspektorat Sanitarny jasno informuje, że najlepiej jest pić wodę butelkowaną. Woda kranowa może nie nadawać się do spożycia albo może być zdatna do spożycia tylko po przegotowaniu.
Inspekcja sanitarna na bieżąco monitoruje stan wodociągów. Tam, gdzie teren jest zalany, a ujęcia zostały w jakiś sposób skażone, woda kranowa jest odcinana. Dostępna jest wtedy tylko woda pitna dostarczana w butelkach albo w cysternach.
GIS przypomina również, że w sytuacji powodzi do spożycia nie nadaje się woda z prywatnych studni. Studnie takie powinny być unieczynnione. Nie należy też sięgać po żadne środki do tzw. domowego uzdatniania wody. Każdy inspektorat sanitarny posiada szczegółowe instrukcje oczyszczania studni przydomowych. Woda musi zostać ze studni odpompowana, następnie należy przeprowadzić dezynfekcję. Później woda musi z powrotem do studni napłynąć, a wtedy zostaje ona poddana badaniom w kierunku właściwości fizyko-chemicznych i mikrobiologicznych przez pobranie jej próbki. Próbka musi zostać dostarczona do laboratorium w stacji sanitarnej i zbadana.
Analogicznie wygląda procedura oczyszczania, gdy wodociąg zostanie unieruchomiony, bo źródło zasilania zostało zalane. Kiedy woda powodziowa opadnie, jest on czyszczony, a następnie woda jest pobierana do badania w powiatowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych.
Czy można spożywać żywność, która uległa zalaniu?
Wydawać by się mogło, że zalana przez wodę powodziową żywność po wyschnięciu nadaje się do zjedzenia. O tym, że jest to mylne wrażenie, przekonują Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, a także Główny Inspektorat Sanitarny.
Żywność, która miała kontakt z wodą powodziową, powinna zostać zutylizowana ze względu na jej ryzyko skażenia, nawet gdy opakowanie wygląda na nienaruszone. Wynika to z braku możliwości zapewnienia bezpiecznego użycia takiej żywności, nawet jeśli jest to konserwa w puszce, przetwory w słoiku czy sok w butelce. Złudzenie, że opakowanie jest nienaruszone, może być optyczne, a do skażenia żywności może dojść w czasie jego otwierania.
Jak chronić swoje zdrowie podczas powodzi?
Poniżej zebrano podstawowe zasady ochrony zdrowia swojego oraz swoich najbliższych w sytuacji zagrożenia powodziowego.
- Trzymaj siebie i bliskich z dala od wód powodziowych, ponieważ mogą one przenosić zanieczyszczenia.
- Nie używaj wody ze studni ani wody gruntowej. Pij tylko wodę butelkowaną bądź ze specjalnie do tego przeznaczonych cystern.
- Regularnie myj ręce mydłem i czystą wodą, a w razie kontaktu z wodą powodziową jak najszybciej się wykąp.
- Gotuj każdą wodę przez co najmniej 3 minuty przed jej spożyciem.
- Wyrzuć żywność, która miała kontakt z wodą powodziową.
- Osusz zalane obszary w ciągu 24–48 godzin.
- Wyrzuć przedmioty zanieczyszczone przez wody powodziowe.
- Nie chodź po obszarach zalanych; jeśli musisz przekroczyć zalany obszar, użyj tyczki do badania gruntu przed sobą.
- Dbaj o zdrowie psychiczne, zwłaszcza u najmłodszych – stwórz przestrzeń, w której poczują się bezpiecznie, utrzymuj rutynę tam, gdzie to możliwe, obserwuj oznaki niepokoju emocjonalnego.
- Nie zostawaj na zalanym terenie ze względu na dobytek – zostanie on zabezpieczony przez właściwe służby.
- Postępuj zgodnie z oficjalnymi zaleceniami i monitoruj sytuację za pośrednictwem lokalnych mediów i oficjalnych komunikatów dotyczących pogody i ostrzeżeń powodziowych.
- W razie zagrożenia zdrowia lub życia zadzwoń na numer alarmowy 112.
Więcej wskazówek dotyczących postępowania przed powodzią, w sytuacji zagrożenia nią, w trakcie niej oraz po ustąpieniu wód znajdziesz na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Podsumowanie
Woda powodziowa może być skażona przez chemikalia, toksyny i drobnoustroje, dlatego tak ważne jest unikanie jej, a także niedopuszczanie do kontaktu z nią najbliższych oraz zwierząt. Po ustąpieniu powodzi konieczne jest wyrzucenie żywności, która miała kontakt z wodą, a także dezynfekcja studni, sprawdzenie przydatności wody kranowej oraz budynków.
Należy bezwzględnie pamiętać o tym, że własne zdrowie i życie jest ważniejsze niż dobytek, dlatego w przypadku zagrożenia trzeba podjąć jak najszybciej działania ewakuacyjne i postępować zgodnie z oficjalnymi komunikatami instytucji państwowych.
Źródła:
- European Climate and Health Observatory, Ofiary śmiertelne związane z powodziami (1980–2022) [tyt. oryg. Fatalities associated with floods (1980–2022)], https://climate-adapt.eea.europa.eu/pl/observatory/evidence/health-effects/flooding?set_language=pl (dostęp: 18.09.2024).
- European Commission, Flooding and communicable diseases fact sheet [dokument DOC].
- GIS ostrzega przed wodą powodziową. Niebezpieczne dla zdrowia toksyny, bakterie i chemikalia, Rynek Zdrowia, https://www.rynekzdrowia.pl/Polityka-zdrowotna/GIS-ostrzega-przed-woda-powodziowa-Niebezpieczne-dla-zdrowia-toksyny-bakterie-i-chemikalia,262921,14.html (dostęp: 18.09.2024).
- Główny Inspektorat Sanitarny, Komunikat ws. dostępu do wody pitnej na terenach objętych powodzią, https://www.gov.pl/web/gis/komunikat-ws-dostepu-do-wody-pitnej-na-terenach-objetych-powodzia (dostęp: 18.09.2024).
- Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Powódź, https://www.gov.pl/web/mswia/powodz (dostęp: 18.09.2024).
- Ministerstwo Zdrowia, Informacja w związku z sytuacją powodziową, https://www.gov.pl/web/zdrowie/informacja-w-zwiazku-z-sytuacja-powodziowa (dostęp: 18.09.2024).
- Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie, Komunikat ws. dostępu do wody pitnej na terenach objętych powodzią, https://www.gov.pl/web/psse-krakow/komunikat-ws-dostepu-do-wody-pitnej-na-terenach-objetych-powodzia (dostęp: 18.09.2024).
- RCB wydało ważne ostrzeżenie: kontakt z wodą powodziową zagraża życiu i zdrowiu, Rynek Zdrowia, https://www.rynekzdrowia.pl/Polityka-zdrowotna/RCB-wydalo-wazne-ostrzezenie-kontakt-z-woda-powodziowa-zagraza-zyciu-i-zdrowiu,262908,14.html (dostęp: 18.09.2024).
- Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, Jak postępować podczas powodzi, https://www.gov.pl/web/rcb/jak-postepowac-podczas-powodzi (dostęp: 18.09.2024).
- UNICEF, Jak zachować bezpieczeństwo podczas i po powodzi, https://unicef.pl/co-robimy/aktualnosci/klimat/jak-zachowac-bezpieczenstwo-podczas-i-po-powodzi (dostęp: 18.09.2024).
Autorka
Magdalena Merchut-Faron – specjalistka ds. rozwoju treści, absolwentka kierunków edytorstwo i zarządzanie informacją na Uniwersytecie Jagiellońskim. Przywiązuje dużą wagę do utrzymania wysokiej jakości zarówno merytorycznej, jak i stylistycznej przygotowywanych tekstów. Miłośniczka kawy, zdrowego stylu życia i długich spacerów.
