Wakacje nad wodą to marzenie niejednego z nas. Słoneczna pogoda, ciepły piasek pod stopami i piękny widok na morskie fale – czy można chcieć czegoś więcej? Niestety natura może pokrzyżować nawet najlepiej zaplanowany urlop. Oprócz deszczu i chłodu w letnie dni, zmorą dla wczasowiczów często są toksyczne zakwity sinic. Jeśli sinice pojawią się w wodzie w nadmiarze, sanepid zamyka kąpielisko do czasu poprawienia się jakości wody.
Sinice stanowią niebezpieczeństwo dla zdrowia, a w rzadkich przypadkach także dla życia ludzi oraz zwierząt. Nie tylko kąpiele, ale również wdychanie powietrza w okolicy ich zakwitu może skutkować zatruciem. Sprawdź, czym są sinice, jak wyglądają oraz jakie czynniki mogą wskazywać na obecność sinic w wodzie. Podpowiadamy, co robić po zauważeniu sinic oraz jak leczyć zatrucie toksynami produkowanymi przez te organizmy.
Z artykułu dowiesz się:
- Gdzie i kiedy najczęściej obserwuje się zakwit sinic?
- Jak rozpoznać sinice?
- Jakie są najczęstsze objawy zatrucia sinicami?
Gdzie występują sinice?
Jednokomórkowe organizmy nazywane sinicami, cyjanotrofitami i cyjanobakteriami zalicza się do królestwa bakterii. Wykazują bardzo wysoką odporność na trudne warunki (wysokie temperatury, długotrwałe susze), dlatego są w stanie przetrwać praktycznie w każdym środowisku. To jedne z najstarszych form życia na naszej planecie – bytują zarówno w słonych wodach, słodkich zbiornikach wodnych, jak i w gorących źródłach. Obecności sinic najbardziej obawiają się turyści, którzy zaplanowali urlop wypoczynkowy nad Morzem Bałtyckim. Nie jest to jednak jedyne miejsce ich występowania w Polsce – spotkać można je również w jeziorach oraz stawach.
W Bałtyku występują głównie organizmy z gatunku Nodularia spumigena, które wytwarzają toksyny sinicowe. Substancje w nich zawarte niekorzystnie działają na organizm ludzki – wywołują szereg uciążliwych dolegliwości. Z tego względu należy uważać nie tylko na bezpośredni kontakt z sinicami, ale również wdychanie powietrza w pobliżu skażonych zbiorników wodnych.
Do zakwitu sinic przyczyniają się najbardziej:
- wysoka temperatura,
- brak wiatru oraz opadów,
- delikatne falowanie wody,
- duża ilość azotanów oraz fosforanów w zbiorniku wodnym.
To właśnie one powodują zakwity sinic w dużych ilościach i sprawiają, że kąpiele są niewskazane. Sinice preferują zanieczyszczone słone wody, dlatego często występują właśnie w Bałtyku. Ich największa ilość pojawia się przy wzroście temperatury wody, czyli w okresie lata.
Jak rozpoznać obecność sinic w wodzie?
Woda, w której doszło do nadmiernego rozwoju sinic ma charakterystyczny wygląd oraz zapach, po którym można rozpoznać zagrożenie. Na powierzchni wody pojawiają się gęste kożuchy o zielono-czarnym zabarwieniu. Choć czasami przypominają glony, to jednak sinice są zupełnie innym rodzajem organizmów – glony nie wydzielają niebezpiecznych dla zdrowia człowieka toksyn. W przypadku zakwitu sinic na brzegu widoczna jest także mętna, „brudna” piana. To oraz nieprzyjemny zapach wody powinny zwrócić uwagę i skłonić do rezygnacji z kąpieli.
Sanepid ostrzega – sinice stanowią niebezpieczeństwo
Sinice są szczególnie liczne w zbiornikach o stojącej wodzie, gdzie brak wymiany wody sprzyja ich szybkiemu namnażaniu. Oprócz naturalnych akwenów, mogą pojawiać się również w zbiornikach sztucznych, takich jak zalewy, kanały wodne czy miejskie fontanny. Do zakwitów dochodzi zwłaszcza wtedy, gdy są one zaniedbane i mocno nagrzane przez słońce. Z tego względu w sezonie letnim wiele służb monitorujących jakość wody (w tym sanepid) prowadzi regularne badania mikrobiologiczne i chemiczne kąpielisk oraz zbiorników.
Na podstawie ich wyników podejmowana jest decyzja o dopuszczeniu zbiornika do użytkowania lub jego zamknięciu. Aktualne informacje o stanie wód dostępne są na stronach internetowych regionalnych inspektoratów sanitarnych, dlatego przed kąpielą warto je sprawdzić. To pozwoli lepiej zaplanować letni urlop – bez przykrych niespodzianek związanych z zamkniętymi kąpieliskami. O zakazie kąpieli informuje czerwona flaga.
Sinice – jak wyglądają?
Sinice, czyli cyjanobakterie, mają różnorodne kształty i rozmiary, co sprawia, że ich wygląd może się znacznie różnić w zależności od gatunku. Są to organizmy samożywne, jednokomórkowe, które mogą tworzyć kolonie lub występować w formie wielokomórkowych nici.
Pod mikroskopem sinice często przybierają kształty kuliste, cylindryczne, nitkowate lub spiralne. Wiele z nich ma charakterystyczną zielono-niebieską barwę, co wynika z obecności pigmentów fotosyntetycznych, takich jak chlorofil A oraz fikobiliny (fikocyjanina i fikoerytryna). Niektóre gatunki mogą jednak mieć inne kolory: czerwony, żółty, brązowy czy fioletowy, w zależności od dominujących pigmentów. Mimo że gołym okiem nie zawsze można zobaczyć pojedyncze komórki sinic, ich obecność w środowisku jest często widoczna dzięki charakterystycznym kolorom zakwitów w zbiornikach wodnych.
Warto wiedzieć, że nie wszystkie gatunki sinic wydzielają toksyczne substancje. Nie ma jednak możliwości wzrokowej oceny tego, jaki rodzaj sinic zakwitł w wodzie. Ponadto – dzięki zdolności do fotosyntezy (wytwarzania energii z wody oraz dwutlenku węgla) – sinice odgrywają ważną rolę w cyklu węglowym i produkcji tlenu. To czyni je istotnymi elementami wielu ekosystemów na Ziemi.
Niektóre gatunki sinic potrafią wiązać azot atmosferyczny, wzbogacając glebę w związki azotowe i wspomagając wzrost roślin (np. ryżu). Mimo ich znaczącej roli ekologicznej, nadmierny rozwój sinic w zbiornikach wodnych często prowadzi do problemów ekologicznych oraz stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego z powodu toksyn przez nie wydzielanych. Nadmierny rozrost sinic w wodzie sprawia, że ograniczają one dostęp tlenu i światła do głębszych warstw zbiorników wodnych. Powoduje to zaburzenia w ekosystemie, które przyczyniają się do obumierania organizmów wodnych tam żyjących.
