Zaburzenia odporności zarówno u dzieci, jak i dorosłych, sprzyjają rozwojowi infekcji, wywoływanych przez drobnoustroje. Jedne z najmniejszych znanych wirusów to rodzina Parvoviridae – należy do nich także jednoniciowy parwowirus B19. Zakażenie parwowirusem B19 prowadzi do rozwoju rumienia zakaźnego – choroby, na którą narażone są zwłaszcza dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym.
Rumień zakaźny, tzw. piąta choroba, przenosi się drogą kropelkową. Jednym z jej objawów jest charakterystyczna wysypka na policzkach w postaci rumienia, która kształtem przypomina skrzydła motyla. Sprawdź, czym jeszcze objawia się rumień zakaźny u dzieci i dorosłych, jak łagodzić dolegliwości choroby oraz czy konieczne jest jej leczenie.
Z artykułu dowiesz się:
- Czym jest rumień zakaźny i jakie są objawy choroby?
- Jakie są przyczyny zakażenia rumieniem?
- Jak leczyć rumień zakaźny?
Rumień zakaźny – czym jest i jak się objawia?
Rumień zakaźny to choroba wywoływana przez parwowirusa B19 z rodziny Parvoviridae. Nazywana jest „piątą chorobą”, ponieważ należy do grupy sześciu schorzeń wieku dziecięcego, które objawiają się wystąpieniem wysypki. Parwowirus B19 po przedostaniu się do krwi zaczyna namnażać się w szpiku kostnym – miejscu wytwarzania erytrocytów. W ten sposób cząsteczki wirusa dostają się do dróg oddechowych, wywołując katar oraz ból gardła i przenoszą się drogą kropelkową na inne osoby, jeśli dojdzie do kontaktu.
Okres wylęgania się wirusa w organizmie człowieka to ok. 14 dni. Charakterystyczne symptomy towarzyszą najczęściej rozwojowi infekcji u dzieci – u dorosłych pojawiają się rzadko (zdarza się, że choroba przebiega bezobjawowo). Obecnie nie ma szczepionki zapobiegającej zakażeniu rumieniem zakaźnym, ponieważ zazwyczaj infekcja ma łagodny przebieg.
Rumień zakaźny u dzieci – objawy zakażenia
W przypadku rumienia zakaźnego u dzieci w wieku szkolnym i wczesnoszkolnym najczęściej obserwuje się objawy, które w pierwszej fazie mogą przypominać przeziębienie lub grypę. Zalicza się do nich:
Powstanie rumienia zakaźnego związane jest z drugą fazą choroby, która następuje po ok. 7 dniach od momentu, gdy pojawiły się pierwsze objawy. Rumień zakaźny najczęściej ma sinoczerwony odcień i obejmuje policzki, tworząc na nich wzór przypominający rozłożone skrzydła motyla. Skóra wokół ust, nosa, na czole oraz brodzie pozostaje niezajęta.
Po upływie kilku dni rumień rozprzestrzenia się również na ramiona, górną część tułowia oraz kończyn. Na dłoniach, stopach i błonach śluzowych zmiany chorobowe zwykle nie występują. Wysypka ma charakter nawracający – przez kolejne tygodnie może chwilowo ustępować, by za kilka dni znów powrócić. Najczęściej jednak mija po ok. 7-11 dniach.
Wykwity nie są bolesne, choć pod wpływem niektórych czynników, np. ciepłych kąpieli, intensywnego wysiłku fizycznego, pocierania, czy silnych emocji, może pojawić się uczucie swędzenia. Po całkowitym ustąpieniu wysypki, pacjent już nie zaraża i może wrócić do normalnego trybu życia.
W okresie choroby nie dochodzi do znacznego pogorszenia samopoczucia. W rzadkich przypadkach rozwijają się powikłania (szczególnie u nieco starszych dzieci oraz młodzieży) takie jak zapalenia drobnych stawów kończyn.
Może dojść także do zaburzeń rozwoju erytrocytów i niedokrwistości (u chorych ze zdiagnozowaną wcześniej niedokrwistością hemolityczną). Tego rodzaju anemia nazywana jest aplastyczną, a za jej główną przyczynę uważa się nieprawidłowości w funkcjonowaniu szpiku kostnego. Wywołują je drobnoustroje Parvoviridae, które uszkadzają komórki prekursorowe układu czerwonokrwinkowego.
Diagnostyka rumienia zakaźnego
Rumień zakaźny stwierdza lekarz po przeprowadzeniu wywiadu medycznego z pacjentem lub jego opiekunem oraz oględzinach i ocenie zmian skórnych. Konsultacja jest bardzo ważna, ponieważ tego rodzaju wysypka może towarzyszyć również wielu innym chorobom.
Jeśli lekarz ma wątpliwości w kwestii czynnika etiologicznego, może zlecić pacjentowi badania laboratoryjne. Ich celem jest wyizolowanie wirusa lub antygenów z zainfekowanych komórek lub oznaczenie przeciwciał anty-B19 w klasie IgM i IgG. Na tego typu diagnostykę kieruje się chorych w bardzo rzadkich przypadkach, ponieważ rumień zakaźny najczęściej można zdiagnozować wyłącznie na podstawie wywiadu oraz oględzin skóry.
Warto wiedzieć, że chore dziecko lub dorosły zaraża głównie w pierwszej fazie choroby – przed wystąpieniem rumienia. Nie zawsze jednak pojawiają się wówczas objawy rumienia zakaźnego – w wielu przypadkach pierwszą oznaką aktywnego zakażenia parwowirusem B19 jest dopiero girlandowata wysypka.
Jak przebiega choroba u dorosłych? Rumień zakaźny i jego objawy
W przebiegu rumienia zakaźnego u osób dorosłych może rozwinąć się zapalenie stawów, któremu towarzyszy artralgia, czyli ostry ból stawów odczuwany głównie w dłoniach, nadgarstkach i kolanach. Ma on najczęściej charakter obustronny. Ustępuje po ok. 3 tygodniach – wówczas można mówić o pełnym wyleczeniu rumienia zakaźnego. Co ciekawe, tego rodzaju objawów choroby nie obserwuje się u dzieci – zapalenie i ból stawów występują u nich niezwykle rzadko.
Czy rumień zakaźny u ciężarnych kobiet może prowadzić do zakażenia płodu?
Szczególnym okresem, w którym powinno się unikać wszelkiego ryzyka zakażenia parwowirusem B19 jest ciąża. Rumień zakaźny bywa niebezpieczny dla płodu, ponieważ często prowadzi do zmniejszenia poziomu hemoglobiny w jego organizmie, a tym samym, może być przyczyną niedokrwistości wewnątrzmacicznej. To z kolei zwiększa ryzyko poronienia, dlatego jeśli ciężarna podejrzewa, że miała bliski kontakt z osobą chorą, powinna koniecznie poinformować o tym lekarza prowadzącego ciążę. Zleci on badania serologiczne i zdecyduje o dalszym postępowaniu.
Rumień zakaźny – przyczyny
Do zakażenia parwowirusem B19 dochodzi w wyniku kontaktu z wydzieliną dróg oddechowych lub krwią (bardzo rzadko) osoby chorej. Odnotowano także niezwykle rzadkie przypadki zakażeń poprzez transfuzję składników krwi lub preparatów krwiopochodnych z krwi dawcy chorującego na rumień zakaźny. Najwięcej zachorowań obserwuje się w dużych skupiskach dzieci między drugim a dwunastym rokiem życia – w żłobkach, przedszkolach i szkołach.
Czy rumień zakaźny to niebezpieczna choroba?
W większości przypadków rumień zakaźny u dorosłych i dzieci nie zagraża zdrowiu ani życiu. Choroba ustępuje samoistnie, dając pacjentowi trwałą odporność, co oznacza, że po przechorowaniu nie powinien być narażony na ponowne zakażenie parwowirusem B19.
Rumień zakaźny – powikłania
Nieczęsto obserwuje się powikłania po ustąpieniu rumienia zakaźnego. W rzadkich przypadkach dochodzi do zapalenia stawów lub rozwoju anemii (na skutek zahamowania produkcji czerwonych krwinek). Schorzenia te mają charakter przemijający i rzadko wymagają specjalistycznego leczenia.
Jeśli zakażenie parwowirusem B19 rozwinie się u pacjenta z niedokrwistością, powinien być on pod stałą opieką lekarza pierwszego kontaktu.
