Osoba, która uległa poparzeniu, wymaga pilnej pomocy medycznej. W przeciwnym razie może dojść do bardzo poważnych powikłań – także zgonu, gdy uszkodzenia są rozległe. Każdy, kto jest świadkiem wypadku, powinien otoczyć poszkodowanego odpowiednią opieką. Zobacz, jak udzielić pierwszej pomocy przy oparzeniach.
Oparzenie jest uszkodzeniem skóry, a niekiedy też tkanek, które są położone głębiej. Dochodzi do niego na skutek wysokiej temperatury lub kontaktu z prądem elektrycznym oraz substancjami chemicznymi. Na tego rodzaju uraz narażone są wszystkie osoby. Oparzenie może stanowić stan zagrożenia życia, a szczególnie niebezpieczne jest dla małych dzieci. Dlatego każda osoba powinna znać podstawowe zasady pierwszej pomocy.
Rodzaje oparzeń
Wyróżnia się następujące rodzaje oparzeń:
- oparzenia termiczne,
- oparzenia chemiczne,
- oparzenia prądem elektrycznym.
Oparzenia termiczne są spowodowane działaniem wysokich temperatur na skórę. Do urazu może dojść na skutek dotknięcia rozgrzanego przedmiotu, oblania się gorącym płynem oraz kontaktu z parą wodną lub ogniem. Ten rodzaj jest jednym z najczęściej występujących. Każdego roku oparzenie tego typu zdarza się u kilkuset tysięcy osób.
Oparzenia chemiczne powstają w wyniku działania substancji żrących. Dochodzi do nich na skutek bezpośredniego kontaktu ze skórą i błonami śluzowymi, ale niebezpieczne są także ich opary. Warto pamiętać, że tego typu urazy zdarzają się nie tylko u pracowników przemysłowych. Oparzenie chemiczne może powstać w domu, a jego źródłem są detergenty stosowane do sprzątania.
Ostatni rodzaj oparzeń pojawia się na skutek działania prądu wysokonapięciowego lub niskonapięciowego. Ciało człowieka jest opornikiem, dlatego przy porażeniu wydzielana jest duża energia cieplna. Warto dodać, że może on współistnieć z oparzeniem termicznym, ponieważ niekiedy dochodzi do zapalenia się odzieży.
Oprócz tego oparzenia dzieli się jeszcze w zależności od tego, jakie tkanki zostały uszkodzone. Są to tzw. stopnie oparzeń. Inna klasyfikacja obejmuje też procent powierzchni ciała, która została objęta urazem.
Stopnie oparzeń
Wyróżnia się:
- oparzenie I stopnia – obejmuje naskórek i objawia się zaczerwienieniem oraz bólem,
- oparzenie II stopnia – obejmuje naskórek i część skóry właściwej, objawia się pęcherzami i silnym bólem,
- oparzenie III stopnia – obejmuje skórę właściwą oraz naczynia i nerwy, objawia się stwardnieniem i zmianą zabarwienia skóry, a także brakiem bólu,
- oparzenie IV stopnia – obejmuje także mięśnie, ścięgna i kości, pojawia się martwica i zwęglenie ciała.
Ponadto oparzenie może być lekkie, średnie i ciężkie.
Do określenia powierzchni ciała, która uległa poparzeniu najczęściej stosuje się regułę dziewiątek. Zgodnie z nią:
- tułów – 18%,
- kończyny górne – 9% (każda),
- głowa – 9%,
- plecy – 18%,
- kończyny dolne – 18% (każda),
- krocze – 1%.
W przypadku oparzeń określenie stopnia i zajętej powierzchni ciała ma znaczenie dla ustalenia rokowania oraz sposobów leczenia.
Oparzenia – pierwsza pomoc
Niezależnie od rodzaju oparzenia podstawową zasadą jest to, aby ratownik upewnił się, że zagrożenie minęło. Nie można przystępować do czynności ratunkowych, gdy istnieje ryzyko niebezpieczeństwa. W takiej sytuacji jedynym sposobem na udzielenie pomocy jest wezwanie służb ratunkowych. Jeżeli jest bezpiecznie, należy postępować zgodnie z zasadami, które różnią się w zależności od rodzaju oparzenia.
Oparzenie termiczne
Oparzone miejsce należy natychmiast schłodzić. Można polewać je chłodną wodą przez 15-20 minut. Po tym czasie uszkodzone miejsce należy zabezpieczyć sterylnym opatrunkiem. Zabronione jest stosowanie jakichkolwiek maści i leków. Nie można też ściągać ubrania, jeżeli uległo ono przyklejeniu do skóry. Osobę, która się pali, trzeba położyć na ziemi i ugasić ogień kocem. Lekkie oparzenia nie wymagają kontaktu z lekarzem – w każdym innym przypadku trzeba niezwłocznie zgłosić się na konsultację.
Oparzenie chemiczne
W przypadku oparzenia chemicznego konieczne jest polewanie skóry lub błon śluzowych wodą przez 30 minut (zabronione w przypadku tlenku wapnia). Ranę należy zabezpieczyć opatrunkiem. Jeżeli pacjent wypił detergent, należy dać mu do picia dużą ilość wody. Zabronione jest prowokowanie wymiotów. Ratownikom medycznym i lekarzowi trzeba udzielić informacji dotyczących środka, który wywołał oparzenie.
Oparzenie elektryczne
Działania rzeba zacząć od odcięcia źródła prądu – wcześniej nie można zbliżać się do poszkodowanego ani go dotykać. Następnie należy ocenić stan chorego i rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową. Zawsze trzeba wezwać pogotowie.
Jak zapobiegać bliznowaceniu?
Uszkodzenie skóry na skutek oparzenia może skutkować powstaniem blizny. Aby temu zapobiec, można stosować żel na blizny, który je rozjaśnia i wygładza, a do tego nawilża skórę. Sprawdzają się także plastry i opatrunki silikonowe, które poprawiają kolor i elastyczność blizn.
Podsumowanie
Oparzenie pierwszego stopnia zwykle można wyleczyć w domu. Kontakt z lekarzem jest zawsze wskazany w przypadku oparzeń II stopnia, III stopnia i IV stopnia. Warto pamiętać, że nie można zwlekać z konsultacją, ponieważ liczy się czas. Osoba, która jest świadkiem wypadku skutkującego powstaniem oparzenia – powinna zawsze udzielić pierwszej pomocy.
Źródła:
- W. Roczniak i in., Postępowanie przedszpitalne i szpitalne w ciężkich oparzeniach ciała. Opis przypadku, “Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu’ 2017, t. 23, nr 1, a. 68–72.
- J. Jędrys, Oparzenia, Medycyna Praktyczna https://www.mp.pl/pacjent/pierwsza_pomoc/165227,oparzenia (dostęp 23.08.2021).
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
