Odmrożenie jest uszkodzeniem tkanek związanym z działaniem niskiej temperatury. Ze względu na jego ciężkość wyróżnia się cztery stopnie. Od klasyfikacji zależy postępowanie lecznicze, ale także rokowanie. Zobacz, jakie są przyczyny i objawy odmrożeń.
Dokładne statystyki dotyczące odmrożeń nie są prowadzone. Lekarze i ratownicy medyczni przyznają, że każdego roku udzielają pomocy wielu osobom z tego typu uszkodzeniem tkanek. Szczególnie narażone są osoby starsze, dzieci, a także panowie. Ze statystyk prowadzonych w Anglii wynika, że to właśnie mężczyźni stanowią 92% przypadków, w których udzielona została pomoc z powodu odmrożenia.
Czym jest odmrożenie i jakie są jego stopnie?
Odmrożenia to uszkodzenie tkanek skóry, które powstaje na skutek ich znacznego ochłodzenia – poniżej 0℃. W następstwie wytrącają się kryształki lodu, które niszczą komórki (dochodzi do ich odwodnienia i zaburzenia stężenia elektrolitów w ich wnętrzu) i wywołują mikrozatory krwi. Rozwija się także stan zapalny i niedokrwienie. Zniszczenia powstałe w ten sposób mogą być czasowe lub nieodwracalne.
Przyczyną odmrożenia jest niska temperatura. Warto jednak pamiętać, że uszkodzenia tkanek powstają nie tylko w czasie mrozu. Są one skutkiem wychłodzenia organizmu, wysokiej wilgotności powietrza lub narażenia na silny wiatr. Na powstawanie odmrożeń szczególnie narażone są osoby, które:
- są ubrane nieodpowiednio do warunków atmosferycznych,
- pracują na zewnątrz,
- uprawiają sporty zimowe,
- pozostają pod wpływem alkoholu (zmiany w naczyniach krwionośnych po alkoholu sprzyjają wyziębieniu organizmu),
- chorują na choroby układu krążenia,
- przebywają na zewnątrz w przemoczonym ubraniu,
- są zmęczone lub mają wyniszczony organizm,
- pozostają przez dłuższy czas bez ruchu (co zaburza krążenie krwi).
Odmrożenia dzieli się na stopnie. Uwzględnia się przy tym ciężkość uszkodzenia tkanek. Klasyfikacja wygląda następująco:
- I stopień odmrożenia – to przejściowe zaburzenie krążenia krwi,
- II stopień odmrożenia – uszkodzenie powierzchownych warstw skóry,
- III stopień odmrożenia – to uszkodzenie głębokich warstw skóry,
- IV stopień odmrożenia – martwica głęboka tkanek, która może prowadzić do samoistnej amputacji.
Ustalenie stopnia odmrożenia jest ważne dla zaplanowania odpowiedniego postępowania leczniczego.
Objawy odmrożenia
Odmrożenia mogą obejmować wszystkie tkanki ciała. Jednak najczęściej dotyczą one:
- nosa,
- uszu,
- policzków,
- palców rąk i nóg,
- ud,
- kolan.
W przypadku odmrożenia objawy zależą od stopnia uszkodzenia tkanek. W początkowym stadium obserwuje się ból, świąd i pieczenie skóry, a także zmianę jej zabarwienia – przyjmuje ona blady lub sinoczerwony kolor.
Przy II stopniu odmrożenia pojawia się obrzęk, a także pęcherze wypełnione treścią surowiczą. Dalsze uszkodzenie tkanek powoduje powiększenie się pęcherzy. Obecna w nich wydzielina jest zmieszana z krwią. IV stopień odmrożenia charakteryzuje się martwicą skóry i tkanek podskórnych (również mięśni i kości). Zniesione zostaje odczucie bólu. Może dojść też do odpadnięcia tkanek objętych odmrożeniem.
Odmrożenie – pierwsza pomoc
Pierwsze działania należy podjąć, gdy skóra staje się bolesna i obserwuje się jej zaczerwienienie. Ogrzanie się pozwala uniknąć faktycznego odmrożenia. Poszkodowanego należy przenieść do ciepłego pomieszczenia i rozpocząć stopniowe ogrzewanie. Konieczne jest zdjęcie mokrych i zimnych ubrań. Osobę można przykryć kocem termoizolacyjnym (powinien znajdować się on w apteczce). Poszkodowany powinien leżeć i być dobrze zabezpieczony przed zimnem.
Ręce i nogi należy zanurzyć w letniej wodzie (początkowo powinna mieć ona temperaturę 30℃, a następnie 36℃). Na policzki i nos można położyć podgrzany ręcznik. Jeżeli na skórze obecne są zmiany (pęcherze), konieczne jest zabezpieczenie ich czystym opatrunkiem. Jeżeli poszkodowany jest przytomny, można podać mu do picia letni napój. U chorych nieprzytomnych ważne jest sprawdzenie oddechu. W przypadku jego braku należy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową i wezwać pogotowie ratunkowe.
Podczas udzielania pierwszej pomocy przy odmrożeniach zabronione jest:
- masowanie odmrożonych części ciała,
- gwałtowne ruszanie poszkodowanym,
- podawanie poszkodowanemu alkoholu i leków,
- używanie termoforu lub ciepłego nawiewu,
- przekłuwanie pęcherzy obecnych na skórze.
Osoba z odmrożeniami powinna zawsze trafić pod opiekę lekarza. Przy większych uszkodzeniach tkanek poszkodowany musi otrzymać surowicę przeciwtężcową.
Podsumowanie
Odmrożenia powstają nie tylko z powodu działania niskiej temperatury, ale do uszkodzenia tkanek prowadzą też wiatr i wysoka wilgotność powietrza. Osoba, która im ulega, powinna otrzymać natychmiastową pomoc, a także trafić pod opiekę lekarza. Postępowanie lecznicze zależy od stopnia uszkodzenia. Martwica tkanek jest nieodwracalna i może skutkować amputacją. Duże ryzyko odmrożenia powstaje przy zaburzeniach krążenia, a także po spożyciu alkoholu.
Źródła:
- G. Cebula, Odmrożenie, Medycyna Praktyczna. Podręcznik interna https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.III.23.17. (dostęp 05.11.2021).
- Polskie Towarzystwo Pielęgniarstwa Ratunkowego, Pierwsza pomoc. Odmrożenia, http://ptpaiio-lodz.one.pl/wp-content/uploads/2015/11/Odmro%C5%BCenia.pdf (dostęp 05.11.2021).
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
