Badania okulistyczne to znacznie więcej niż możliwość wykrycia chorób i zaburzeń związanych z narządem wzroku. Niektóre z nich pozwalają również zdiagnozować dolegliwości ogólnoustrojowe (np. nadciśnienie tętnicze lub cukrzycę). Jednym z dokładniejszych badań, na które okuliści kierują pacjentów z określonych wskazań, jest oftalmoskopia, czyli badanie dna oka. Sprawdź, jak wygląda badanie dna oka, kiedy warto je wykonać i jak interpretować otrzymane wyniki.
Oftalmoskopia, nazywana także wziernikowaniem dna oka, to jedno z podstawowych badań wykonywanych w gabinecie okulistycznym. Umożliwia dokładną ocenę siatkówki, naczyń krwionośnych oraz tarczy nerwu wzrokowego. Cała procedura jest szybka, bezbolesna i nieinwazyjna, dlatego nie należy się jej obawiać.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Jakie są główne wskazania do wykonania badania dna oka?
- Jak przebiega badanie dna oka?
- Czy po oftalmoskopii występują zaburzenia widzenia?
- Czego należy unikać po badaniu dna oka?
- Jak interpretować wyniki badania dna oka?
Badanie dna oka – kiedy warto je wykonać?
Badanie dna oka pozwala zdiagnozować zaburzenia widzenia i monitorować stan tylnego odcinka oka. Ze względu na to, że obserwacja plamki żółtej, naczyń krwionośnych i tarczy nerwu wzrokowego umożliwia diagnostykę również innych chorób, skierowanie na oftalmoskopię może wystawić nie tylko okulista. Również lekarze rodzinni, diabetolodzy czy kardiolodzy kierują swoich pacjentów na to badanie. Zleca się je w przypadku objawów związanych z zaburzeniami widzenia, ale również wtedy, gdy istnieje ryzyko chorób ogólnoustrojowych. Do najczęstszych wskazań zalicza się:
- pogorszenie ostrości wzroku,
- błyski, mroczki lub nagłe zaburzenia widzenia,
- zaburzenia widzenia barw,
- widzenie różnych wielkości przedmiotów jednym okiem,
- nawracające bóle głowy,
- zaburzenia równowagi,
- wady wzroku większe niż 3,5 dioptrii,
- światłowstręt,
- zażywanie leków, które mogą podnosić ciśnienie w gałce ocznej,
- choroby oczu (jaskra, zwyrodnienie plamki żółtej, zapalenia błony naczyniowej, choroby nerwu wzrokowego),
- podejrzenie odwarstwienia siatkówki lub krwotoków wewnątrzgałkowych,
- podejrzenie obrzęku tarczy nerwu wzrokowego lub zapalenia nerwu wzrokowego,
- monitorowanie zmian w przebiegu cukrzycy i nadciśnienia tętniczego,
- diagnostykę chorób naczyniowych,
- kontrolę po udarze mózgu, urazach głowy lub oka,
- profilaktykę wśród osób w grupie ryzyka odwarstwienia siatkówki i innych chorób siatkówki,
- profilaktykę schorzeń narządu wzroku u osób po 40. roku życia.
Na czym polega badanie dna oka i jak się je wykonuje?
Wziernikowanie dna oka to bezbolesne i nieinwazyjne badanie. Pacjent siada na fotelu, a okulista, korzystając ze specjalistycznego sprzętu (oftalmoskopu), oświetla dno oka. Urządzenie emituje wiązkę światła, która dociera prosto do siatkówki, co pozwala dokładnie obejrzeć wnętrze oka pacjenta.
W większości przypadków procedura zaczyna się od podania kropli rozszerzających źrenicę. Umożliwia to lepszą widoczność i dokładniejszą analizę obwodowych części siatkówki, co jest szczególnie ważne w przypadku podejrzenia urazów lub chorób. W praktyce wykorzystuje się różne metody wziernikowania:
- wziernikowanie bezpośrednie – polega na użyciu ręcznego oftalmoskopu. Dzięki niemu okulista otrzymuje powiększony, szczegółowy obraz centralnej części siatkówki;
- wziernikowanie pośrednie – w tym przypadku lekarz używa źródła światła i soczewek skupiających, a pacjent często pozostaje w pozycji leżącej. Metoda ta umożliwia oglądanie większej powierzchni siatkówki, w tym jej obwodowych części;
- badanie dna oka lampą szczelinową – pozwala uzyskać trójwymiarowy obraz i wyjątkowo precyzyjnie ocenić poszczególne elementy dna oka.
Ile trwa badanie dna oka?
Samo oglądanie wnętrza oka trwa zazwyczaj kilka minut, jednak na całą wizytę należy przeznaczyć nieco więcej czasu. Wiele zależy od wybranej techniki wziernikowania oraz ewentualnej konieczności podania kropli na rozszerzenie źrenicy. W takich przypadkach czas może się wydłużyć do ok. 20-30 minut.
Czy po badaniu dna oka występują zaburzenia widzenia?
Jeśli badanie dna oka było wykonane bez podania kropli rozszerzających źrenicę, widzenie nie powinno być zaburzone. Wówczas powrót do domu, także samochodem, nie stanowi problemu (o ile nie jest nim sama wada wzroku). Sytuacja wygląda jednak inaczej, gdy okulista zdecyduje się podać krople mydriatyczne z atropiną lub tropikamidem. Źrenice po zastosowaniu tych substancji mogą pozostawać rozszerzone jeszcze przez kilka godzin. Skutkuje to światłowstrętem, zamazanym obrazem i problemem z oceną odległości. W takich przypadkach nie powinno się prowadzić pojazdów.
Ze względu na to, że po badaniu mogą wystąpić zaburzenia widzenia, do poradni okulistycznej najlepiej przyjść z osobą towarzyszącą. Jeśli nie masz takiej możliwości, sprawdź wcześniej dojazd komunikacją miejską lub zadzwoń po taksówkę. Preparat powoduje chwilowy światłowstręt, dlatego weź ze sobą okulary przeciwsłoneczne. Objawy powinny ustąpić samoistnie – u większości osób wzrok wraca do normy już po 3-4 godzinach od podania kropli.
Czego nie wolno robić po badaniu dna oka?
Już wiesz, że w związku z badaniem dna oka mogą pojawić się chwilowe zaburzenia widzenia. Dlatego okuliści dają pacjentom konkretne zalecenia co do postępowania po wyjściu z gabinetu. Jeśli zastosowano krople rozszerzające źrenice, pacjent nie powinien:
- prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn,
- narażać oczu na kontakt z ostrym światłem,
- korzystać z komputera, smartfona lub patrzeć w ekran telewizora,
- czytać i pracować, wytężając wzrok,
- dotykać oczu i powiek do momentu ustąpienia działania kropli (może to prowadzić do erozji siatkówki),
- nadmiernie się forsować – po badaniu warto poświęcić czas na odpoczynek,
- zakładać soczewek kontaktowych (najlepiej do momentu ustąpienia objawów związanych z podaniem atropiny lub tropikamidu). W tym dniu warto zabrać ze sobą klasyczne okulary zamiast soczewek.
Jeśli po badaniu występuje silny ból oka, znaczne zaczerwienienie, które utrzymuje się dłużej niż dobę lub ropna wydzielina, skontaktuj się z okulistą. Nie są to fizjologiczne powikłania, dlatego konieczna jest kontrola w obrębie narządu wzroku i ewentualne leczenie.
