Natura daje nam wiele możliwości wykorzystania jej w celach zdrowotnych. Jedną z nich jest mniszek lekarski. Ta powszechnie występująca roślina ma pozytywny wpływ na organizm człowieka. Wykazuje właściwości antyoksydacyjne, reguluje gospodarkę węglowodanową, a także wspiera układ pokarmowy. Zobacz, jakie jest działanie i zastosowanie mniszka lekarskiego.
Mniszek lekarski jest znany w Polsce pod wieloma nazwami. Najbardziej powszechnym i prawidłowym określeniem jest mniszek pospolity. Jednak spotykane są również takie jak: wole oczy, mlecznik, dmuchawiec, mlecz króliczy, mnich, podróżnik mleczowaty. Występują one regionalnie. Bez względu na nazewnictwo warto znać właściwości lecznicze tej rośliny, a tym samym czerpać z niej to, co najlepsze.
Mniszek lekarski – co to takiego?
Mniszek lekarski jest rośliną, która należy do bylin z rodziny astrowatych. Występuje powszechnie niemal w całej Europie, a także w Azji, Ameryce Północnej i Ameryce Południowej. Rośnie dziko. Spotkać go można na łąkach, pastwiskach, trawnikach, w widnych lasach, a także w tzw. siedliskach ruderalnych. Jest również uprawiany. Co ważne, powszechne jest uznanie mniszka lekarskiego za chwast – i to dosyć uciążliwy.
Jak wygląda mniszek lekarski?
Mniszek lekarski w pierwszym roku życia formuje tylko liście. Natomiast kwitnie dopiero w kolejnych latach – zwykle drugim, chociaż przy niesprzyjających warunkach może to nastąpić później. Wczesną wiosną pojawia się rozeta złożona z długich i bezogonkowych liści. Ich brzegi są wycięte. Kwitnienie ma miejsce od kwietnia do sierpnia. Mniszek lekarski ma żółte kwiaty, skupione w pojedyncze koszyczki. Ich średnica zwykle nie przekracza 2,5 centymetra.
Łodygi mniszka lekarskiego są krótkie. Osiągają długość od 3 do 40 centymetrów. Nieco wydłużają się w czasie owocowania. Owocami mniszka lekarskiego są niełupki. Są one wyposażone w biały puch kielichowy, który zwiększa ich powierzchnię lotną.
Warto wiedzieć, jakie ma zastosowanie mniszek lekarski. Jest on wykorzystywany jako roślina jadalna, pastewna, miododajna, a także lecznicza. Jego właściwości lecznicze znane są od setek lat. Był wykorzystywany w medycynie ludowej już w czasach starożytnych.
Mniszek lekarski – właściwości
Mniszek pospolity jest znany ze swojej wytrzymałości na niesprzyjające warunki. Jest on źródłem wielu cennych substancji, które mają pozytywny wpływ na organizm człowieka. Obecne są w nim:
- sole mineralne,
- witaminy (A, B, C, D, E),
- związki polifenolowe (flawonoidy i kwasy fenolowe),
- związki triterpenowe,
- garbniki,
- substancje żywicowe,
- cholina,
- inulina.
W celach leczniczych wykorzystywane są liście, kwiaty i korzeń mniszka lekarskiego. Aby wykorzystać ich cenne właściwości, należy zebrać je w odpowiednim momencie:
- ziele mniszka lekarskiego zbiera się wczesną wiosną (zanim pojawią się pąki kwiatowe),
- zbiór kwiatów mniszka ma miejsce w czasie kwitnienia,
- zbiór korzenia mniszka lekarskiego odbywa się jesienią.
Roślina może być przetwarzana na wiele sposobów. Wytwarza się z niej soki, susz, miód, a także wykorzystuje do produkcji naturalnych preparatów leczniczych (suplementów diety).
Mniszek lekarski – działanie oraz przeciwwskazania
Prozdrowotne działanie mniszka lekarskiego obserwowane są na wielu płaszczyznach. Jednak na szczególne uznanie zasługują właściwości tej rośliny, które wpływają na układ pokarmowy. Zwiększa ona wydzielanie soku żołądkowego. Tym samym wspiera trawienie pokarmów i reguluje rytm wypróżnień. Spożywanie mniszka lekarskiego wpływa również na funkcjonowanie wątroby poprzez pobudzenie jej czynności, zwiększenie produkcji żółci oraz ułatwienie jej przepływu do dwunastnicy.
Mniszek lekarski reguluje gospodarkę węglowodanową, ponieważ spowalnia wchłanianie cukru i powoduje łagodne nasilenie wydzielania insuliny. Zaobserwowano, że sprawdza się przede wszystkim w początkowym stanie cukrzycy.
Ważne są również jego właściwości przeciwnowotworowe. Odpowiadają za nie związki polifenolowe, które są antyoksydantami. Zapobiegają one powstawaniu stresu oksydacyjnego, a tym samym chronią komórki przed uszkodzeniami i nowotworzeniem.
Wskazaniem do stosowania mniszka lekarskiego są zaburzenia ze strony układu moczowego. Roślina ta ma działanie moczopędne.
Mniszek lekarski – przeciwwskazania
Mniszek lekarski nie powinien być stosowany przez osoby, które są na niego uczulone. Ostrożność należy zachować przy niektórych chorobach układu pokarmowego (zalicza się do nich m.in. nadmierne wydzielanie soków żołądkowych, wrzody żołądka i dwunastnicy, niedrożność dróg żółciowych, stany zapalne). Przed rozpoczęciem suplementacji należy skonsultować się z lekarzem.
Podsumowanie
Mniszek lekarski ma szerokie zastosowanie lecznicze. Wpływa na normalizację całego procesu trawienia, wspiera przepływ żółci z pęcherzyka żółciowego do dwunastnicy, działa moczopędnie i eliminuje wolne rodniki. Można spożywać go w formie domowych przetworów (np. soków i miodu) lub naturalnych suplementów diety.
Źródła:
- S. Lachowicz, J. Oszmiański, Mniszek lekarski - źródło substancji prozdrowotnych, “Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny” 2017, nr 9, s. 21-24.
- A. Rolnik, B. Olas, Mniszek pospolity (Taraxacum Officinale) - skarbnica związków prozdrowotnych, “Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych” 2019, nr 1, s. 97-101.
