Program szczepień ochronnych dla dzieci obejmuje zarówno szczepienia obowiązkowe, jak i zalecane. Wśród zalecanych jest również szczepionka przeciw meningokokom, która pozwala zapobiegać bardzo poważnym zakażeniom meningokokami oraz towarzyszącym im powikłaniom. Meningokoki uznawane są za jedne z najgroźniejszych bakterii dla rozwijającego się dziecięcego organizmu.
Zakażenie meningokokami jest bardzo niebezpieczne, ponieważ jego objawy mogą z początku przypominać przeziębienie i w krótkim czasie doprowadzić do inwazyjnej choroby meningokokowej – jednego z najgroźniejszych schorzeń zakaźnych. Sprawdź, co warto wiedzieć na temat tych bakterii, czym jest inwazyjna choroba meningokokowa, jak ją leczyć i w jaki sposób można uchronić dziecko przed zakażeniem.
Z artykułu dowiesz się:
- Czym są meningokoki?
- Jakie objawy wywołuje zakażenie meningokokami?
- Jak leczyć i zapobiegać zakażeniom meningokokami?
Czym są meningokoki?
Meningokoki (dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych), czyli gram-ujemne bakterie Neisseria meningitidis to drobnoustroje, które mogą doprowadzić do bardzo poważnych konsekwencji zdrowotnych. Wyróżnia się aż 13 grup serologicznych meningokoków – A, B, C, Y, K, I, H, D, X, L, Z, W135 i E29. Różnią się od siebie składem błony zewnętrznej zbudowanej z lipidów i polisacharydów. Do najniebezpieczniejszych typów meningokoków zalicza się typy: A, B, C, Y i W135. Ich występowanie zależne jest w dużej mierze od lokalizacji na kuli ziemskiej.
W naszym kraju do zakażeń dochodzi najczęściej w wyniku aktywności meningokoków typu B i C. Niemowlęta i małe dzieci narażone są głównie na zakażenie meningokokami B, natomiast młodzież i dorośli – drobnoustrojami typu C. Szacuje się, że nawet 25% populacji ogólnej mogą stanowić nosiciele dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Bakterie zasiedlają głównie nosogardziel, a u nosiciela nie występują objawy choroby. Nie oznacza to jednak, że nie może przenosić ich na innych – najczęściej do zakażenia dochodzi właśnie w ten sposób.
Choć na zakażenie meningokokami narażony jest każdy (niezależnie od płci czy wieku), to jednak najczęściej ciężki rozwój infekcji obserwuje się u niemowląt i małych dzieci. Za najpoważniejszą postać schorzenia uznaje się inwazyjną chorobę meningokokową (IChM) – rocznie w Polsce odnotowuje się ok. 200 zakażeń. Nawet jeśli nie jest to dużo w porównaniu do innych chorób zakaźnych, warto pamiętać, że meningokoki mogą doprowadzić do rozwoju długofalowych powikłań zdrowotnych, a nawet do zgonu.
Zakażenia meningokokami na początku wywołują objawy, które niczym nie różnią się od zwykłego przeziębienia, dlatego nie są alarmujące dla rodziców. Jednak błyskawicznie się rozwijają przez co w krótkim czasie mogą spowodować sepsę i śmierć chorego.
Meningokoki – jak można się zarazić?
Zakażenie inwazyjną chorobą meningokokową odbywa się drogą kropelkową. Kiedy bezobjawowy nosiciel lub zainfekowana osoba kicha albo kaszle bez zachowania odpowiedniej higieny, przenosi bakterie na kolejną osobę. Chociaż większość dorosłych po kontakcie z drobnoustrojami wywołującymi zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych nie choruje objawowo, to jednak wciąż mogą przenosić groźne bakterie.
Objawy uogólnionego zakażenia pojawiają się zwykle u osób podatnych na infekcje – małych dzieci, pacjentów z zaburzeniami odporności i schorzeniami autoimmunologicznymi, chorych z zaburzeniami pracy śledziony, a także zakażonych wirusem HIV.
Przypadki zachorowań najczęściej odnotowuje się wśród niemowląt i małych dzieci, których układ odpornościowy stopniowo dojrzewa i nie potrafi prawidłowo odpowiedzieć na obecność patogenów w organizmie.
Meningokoki – objawy
Okres wylęgania dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych to ok. 2-10 dni. Objawy najczęściej pojawiają się nagle i są charakterystyczne dla przeziębienia lub zatrucia pokarmowego. Rozwojowi choroby towarzyszy gorączka, wymioty i bóle mięśni. U części osób po kilku godzinach dochodzi do złagodzenia objawów, jednak w krótkim czasie wracają ze zdwojoną siłą.
Jeśli zakażenie meningokokami rozwinie się w inwazyjną chorobę meningokokową, u pacjenta dodatkowo mogą pojawić się zaburzenia układu krążenia, wysypka krwotoczna oraz plamica. Choroba może przebiegać:
- z ropnym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych – występują wówczas bóle głowy, drgawki, zaburzenia świadomości, wysoka temperatura ciała, wrażliwość na światło oraz sztywność karku (objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych),
- w postaci posocznicy (sepsy) meningokokowej – krwotoczna wysypka meningokokowa zajmuje głównie nogi, a w przypadku piorunującej sepsy w organizmie dochodzi do zmian zatorowo-zakrzepowych. Towarzyszą im wylewy krwi do tkanek organów wewnętrznych, np. nadnerczy – mogą one doprowadzić do martwicy krwotocznej,
- rzadko jako zapalenie płuc, zatok, spojówek, szpiku kostnego, mięśnia sercowego czy septyczne zapalenie stawów.
Z uwagi na niebezpieczeństwo jakie niesie zakażenie meningokokami u małych dzieci, nie należy lekceważyć żadnych niepokojących objawów choroby. W takiej sytuacji powinno się skonsultować z lekarzem pediatrą, szczególnie jeśli infekcji towarzyszy gorączka.
Leczenie choroby meningokokowej
Zanim lekarz wdroży odpowiedni sposób leczenia chorego, musi rozpoznać zakażenie meningokokami, co może być bardzo trudne na początkowym etapie choroby. Jeśli podejrzewa rozwój drobnoustrojów, kieruje pacjenta na badania, które pozwolą potwierdzić lub wykluczyć infekcję meningokokami. Od chorego pobiera się próbkę płynu mózgowo-rdzeniowego, krwi i moczu. Lekarz może zdecydować także o konieczności pobrania wymazu z nosogardzieli.
Warto pamiętać o tym, że meningokoki atakują bardzo szybko, dlatego najczęściej już nawet samo podejrzenie zakażenia stanowi wskazanie do antybiotykoterapii i hospitalizacji. Za najskuteczniejsze w leczeniu chorób meningokokowych uznaje się preparaty z grupy penicylin i cefalosporyny III generacji. Po otrzymaniu wyników możliwe jest wdrożenie terapii celowanej, ukierunkowanej na eliminację patogenów z konkretnej grupy serologicznej.
Kolejne działania podejmowane są na podstawie kondycji chorego oraz reakcji organizmu na stosowane leczenie. Objawowo pacjent zażywa również leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Tym, którzy mieli styczność z chorym zaleca się profilaktyczne przyjmowanie antybiotyku – pierwsza dawka powinna być zażyta jak najszybciej (najlepiej w czasie pierwszej doby od postawienia diagnozy).
