Wirus ospy małpiej nie jest nowym patogenem. W Polsce zrobiło się o nim głośno w maju 2022 roku, kiedy to w wielu krajach poza afrykańskimi, w których do tej pory można było się z nim zetknąć, zaczęto notować coraz więcej przypadków zakażeń. W lipcu 2022 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała małpią ospę za globalne zagrożenie dla zdrowia.
W 2024 roku wirus małpiej ospy znów budzi grozę – wszystko za sprawą rozprzestrzeniającego się nowego wariantu, który uchodzi za groźniejszy i charakteryzujący się większą śmiertelnością. W naszym artykule dowiesz się, co warto wiedzieć na temat małpiej ospy w 2024 roku i czy należy się jej obawiać. Poznasz też objawy choroby i sposoby walki z nią.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Czym jest małpia ospa?
- Czym różni się małpia ospa z 2022 roku od tej z 2024 roku?
- Jakie są objawy małpiej ospy?
- Jak zdiagnozować i leczyć ospę małpią?
- Czy przeciwko małpiej ospie można się zaszczepić?
- Jak uchronić się przed wirusem małpiej ospy?
- Jakie mogą być powikłania po ospie małpiej?
Małpia ospa – co to jest?
Małpia ospa jest chorobą zakaźną, którą przenoszą zwierzęta. Wywołuje ją wirus ospy małpiej (monkeypox virus, MPXV) rodzaju Orthopoxvirus z rodziny Poxviridae, występujący głównie w lasach tropikalnych w zachodniej i środkowej Afryce. W 1958 roku patogen odkryto u małp, a w 1970 roku zaobserwowano pierwsze przypadki zakażenia człowieka. Wirusa małpiej ospy uznaje się za łagodniejszą wersję wirusa ospy prawdziwej, wyeliminowanej szczepieniami w 1980 roku.
Obecnie w oficjalnych źródłach na oznaczenie tej choroby używa się nazwy „mpox”. Dawna nazwa „małpia ospa”, funkcjonująca nadal w znaczeniu potocznym, sugeruje, że wirusem zarażamy się od małp albo że stanowią one ważne ogniwo transmisji zarazka. Choć rzeczywiście patogen został po raz pierwszy wyizolowany od małp, naturalnie występuje przede wszystkim u afrykańskich gryzoni.
Do zachorowania na małpią ospę u człowieka dochodzi rzadko. Przypadki odnotowuje się głównie w Afryce Subsaharyjskiej. Na tych terenach choroba występuje endemicznie. W każdym roku stwierdza się od kilkudziesięciu do kilkuset chorych. Zdarza się, że zachorowania są stwierdzane w innych krajach – głównie u osób powracających z krajów afrykańskich.
Jeśli chodzi o źródło zakażenia wirusem małpiej ospy i drogi szerzenia się go, to można zarazić się:
- od zwierząt: poprzez ich krew lub płyny ustrojowe, albo w wyniku pogryzienia przez zakażone zwierzę – głównie wiewiórki, króliki, myszy czy szczury. W Europie nie wykryto jeszcze jednak przypadków zakażonych zwierząt – taki sposób zarażania na razie jest znany w Afryce;
- od człowieka: drogą kropelkową lub z krwią i wydzielinami podczas bezpośredniego kontaktu z osobą zakażoną, przez śluzówki. Jest to sposób zarażania się znany w krajach europejskich.
Od momentu zakażenia do pojawienia się objawów mija zwykle od 5 do 21 dni.
Małpia ospa w 2022 roku i w 2024 roku – co się zmieniło? Nowa odmiana mpox
W maju 2022 roku w wielu krajach zarejestrowano przypadki małpiej ospy niezwiązane z podróżą do Afryki, a w lipcu tego roku WHO uznała mpox za globalne zagrożenie dla zdrowia. Według danych z sierpnia 2022 roku na świecie odnotowano łącznie 38 019 przypadków małpiej ospy w 93 krajach, w tym 37 632 przypadki w 86 krajach, w których nigdy wcześniej nie zarejestrowano tej choroby. Był to wówczas wariant wirusa klad II, uznawany za stosunkowo łagodny.
Na początku 2024 roku naukowcy poinformowali o pojawieniu się nowego, groźniejszego wariantu małpiej ospy – klad I, który wiąże się z większym ryzykiem ciężkiego przebiegu choroby i wyższą śmiertelnością. W sierpniu 2024 roku WHO poinformowała, że małpia ospa jest globalnym zagrożeniem dla zdrowia publicznego. Ze względu na postępujący wzrost zachorowań w Afryce wydano najwyższy stopień alarmowy. Nowy wariant wirusa rozprzestrzenił się już poza Afrykę, docierając do Europy – głośny był przypadek wystąpienia wariantu klad I u pacjenta ze Sztokholmu. Obecnie ocenia się jednak, że dla krajów europejskich ryzyko epidemiczne związane z małpią ospą jest nieduże, a mpox nie stanie się „nowym Covid-19”.
W Polsce w 2024 roku do końca lipca odnotowano 6 przypadków zachorowania na małpią ospę.
Objawy małpiej ospy
Początkowe objawy małpiej ospy nie są charakterystyczne. Pojawiają się:
- ogólne osłabienie i zmęczenie,
- bóle głowy,
- bóle pleców,
- miejscowe powiększenie węzłów chłonnych (ten objaw nie występuje w przypadku ospy wietrznej),
- gorączka powyżej 38,5 stopnia Celsjusza.
Kolejne objawy wirusa małpiej ospy pojawiają się w ciągu 3 dni. Jest to wysypka. Początkowo obejmuje twarz, ale z czasem rozprzestrzenia się na inne części ciała (również na dłonie i podeszwy stóp w odróżnieniu od ospy wietrznej). Zmiany skórne stopniowo zmieniają swój charakter. Pojawiają się:
- płaskie plamki,
- małe grudki wypełnione przezroczystą treścią lub ropą,
- pęcherzyki,
- krosty,
- strupki.
Po odpadnięciu strupów pozostają głębokie blizny. Mogą się one utrzymywać nawet przez kilka lat.
Warto mieć na uwadze, że małpia ospa występująca poza krajami afrykańskimi może mieć nieco inny obraz kliniczny. Dlatego Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby przy rozpoznaniu brać pod uwagę nie tylko objawy, ale także dane epidemiologiczne.
Małpia ospa – postępowanie oraz leczenie
Małpia ospa może zostać rozpoznana dzięki testowi PCR. W organizmie człowieka wykrywany jest materiał genetyczny wirusa. Materiałem do badań może być krew lub wydzielina z pęcherzyków obecnych na skórze. Diagnostyka prowadzona jest wyłącznie przez specjalistyczne laboratoria medyczne.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 27 maja 2022 roku w sprawie ospy małpiej oraz zakażeń wirusem ospy małpiej wszystkie osoby chore lub z podejrzeniem zakażenia małpią ospą powinny zostać skierowane do szpitala na oddział zakaźny. Natomiast każdy, kto mógł być narażony na kontakt z patogenem, musi poddać się kwarantannie.
Leczenie małpiej ospy na charakter objawowy. Do tego celu wykorzystuje się powszechnie dostępne środki o działaniu przeciwwirusowym, przeciwgorączkowym, przeciwświądowym i przeciwbólowym. Choroba w większości przypadków trwa 2–4 tygodnie.
