Kolonoskopia – przygotowanie do badania. Wszystko, co powinieneś wiedzieć
Kolonoskopia to bardzo ważne badanie obrazowe, dzięki któremu możliwe jest wykrycie różnych nieprawidłowości w obrębie jelit. Same badania krwi nie są w stanie do końca określić przyczyny tych problemów. Jedyną opcją diagnostyczną jest wtedy badanie kolonoskopowe. Warto dodać, że stanowi ono złoty standard diagnostyki raka jelita grubego, który w początkowej fazie może nie powodować charakterystycznych objawów. U niektórych pacjentów uciążliwe dolegliwości pojawiają się dopiero wtedy, gdy nowotwór jelita grubego jest w zaawansowanej formie.
Kolonoskopię uważa się za jedno z najdokładniejszych badań dolnego odcinka przewodu pokarmowego, którego istotą jest ocena wyglądu jelita grubego. W jego przebiegu możliwe jest również pobranie wycinka zapalnego obszaru do badania histopatologicznego. Podpowiadamy, co warto wiedzieć na temat kolonoskopii, przygotowania do badania oraz jak długo czeka się na wyniki.
Z artykułu dowiesz się:
- Co to jest kolonoskopia?
- Jakie są wskazania do wykonania kolonoskopii?
- Jak się przygotować do kolonoskopii?
- Jaki jest czas trwania kolonoskopii?
Czym jest zabieg kolonoskopii?
Kolonoskopia jest badaniem pozwalającym na dokładne zbadanie światła jelita grubego oraz jego ścian. To procedura endoskopowa, co oznacza, że wykonuje się ją, wprowadzając do wnętrza ciała specjalny aparat. Podczas kolonoskopii lekarz wsuwa przez odbyt elastyczny przewód zakończony niewielką kamerką pokazującą stan jelita grubego w czasie rzeczywistym. Dzięki temu można zaobserwować wszelkie zmiany – m.in. guzy, polipy i nadżerki wywołujące choroby zapalne jelit.
Badanie endoskopowe umożliwia również pobranie wycinków ze zmienionej chorobowo błony śluzowej jelita. Fragmenty tkanki są odpowiednio zabezpieczane, a następnie przewożone do laboratorium, gdzie zostaną zbadane pod mikroskopem. Badanie histopatologiczne pozwala określić charakter zmiany i potwierdzić lub wykluczyć nowotwór.
Kolonoskopia może być wykonywana w związku z chorobami zapalnymi jelit i podejrzeniem rozwoju raka lub jako element profilaktyki. Badanie jest refundowane przez NFZ dla pacjentów między 50. a 65. rokiem życia, u których nie występują objawy nowotworu jelita grubego i nie mieli wykonywanej kolonoskopii w ciągu ostatnich 10 lat. Programem profilaktycznym w ramach NFZ objęte są także osoby w wieku 40-49 lat, jeśli w ich najbliższych rodzinach wystąpiły przypadki raka jelita grubego. Warto również wiedzieć, że nie potrzeba skierowania, aby wykonać kolonoskopię odpłatnie.
Badania profilaktyczne pozwalają szybko wykryć ewentualne nieprawidłowości i rozpocząć leczenie, zanim nowotwór się rozwinie. To najlepszy sposób na zmniejszenie liczby zgonów z powodu raka jelita grubego.
Kolonoskopia stanowi złoty standard diagnostyki zaburzeń pracy w przewodzie pokarmowym. Żeby przebiegła prawidłowo, należy uprzedzić pacjenta o konieczności stosowania diety i zażycia środków przeczyszczających przed zabiegiem. Oczyszczenie jelita grubego jest niezbędne, aby skutecznie przeprowadzić badanie.
Kiedy wykonuje się kolonoskopię?
Kolonoskopię wykonuje się nie tylko wtedy, gdy lekarz podejrzewa nowotwór. To badanie przeprowadzane jest zarówno w celach diagnostycznych, jak i leczniczych. Endoskop umożliwia wprowadzenie do jelita nie tylko źródła światła i kamery, ale również zestawu mikronarzędzi chirurgicznych. Za ich pomocą można usunąć polipy, ciała obce oraz zahamować ewentualne krwawienia z guzów czy owrzodzeń.
Kolonoskopię wykonuje się w określonych przypadkach. Są to m.in.:
- badanie profilaktyczne (przesiewowe),
- diagnostyka zaburzeń funkcjonowania przewodu pokarmowego,
- polipy jelita grubego,
- krwawienie z jelita grubego,
- krew w kale,
- biegunki i przewlekłe zaparcia,
- zmiana konsystencji stolca,
- ołówkowate stolce,
- przewlekłe bóle brzucha,
- niedokrwistość z niedoboru żelaza,
- zmiana rytmu wypróżnień.
Warto także wiedzieć, że niektóre osoby z problemami w przewodzie pokarmowym nie mogą skorzystać z tej metody diagnostycznej. Wśród przeciwwskazań do kolonoskopii wymienia się:
- zapalenie otrzewnej,
- II i III trymestr ciąży,
- choroby serca i układu oddechowego,
- zapalenia jelit (np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego),
- perforację jelit,
- duży tętniak aorty brzusznej ze skrzepliną,
- zaburzenia krzepnięcia krwi.
Przygotowanie do kolonoskopii
W momencie zakwalifikowania pacjenta do zabiegu kolonoskopii należy przekazać mu jak powinien przygotować organizm do badania endoskopowego. Od tego w dużej mierze zależy wiarygodność wyniku kolonoskopii. Szczególnie ważne jest przestrzeganie specjalnej diety (ubogoresztkowej) i przyjęcie w odpowiednim czasie środków przeczyszczających.
Na ok. 3 dni przed badaniem powinno się całkowicie wyłączyć z diety produkty z małymi pestkami – truskawki, kiwi, winogrona, granaty, a także ziarniste pieczywo i pokarmy z dodatkiem nasion siemienia lnianego, sezamu oraz maku. Czasowo trzeba zrezygnować także z preparatów zawierających żelazo. W niektórych przypadkach lekarz może zdecydować o dłuższym okresie przestrzegania tych zaleceń przed kolonoskopią.
Dzień przed badaniem pacjent powinien stosować dietę płynną i spożyć ostatni posiłek do godziny 12.00-13.00. Ważne jest również odpowiednie nawadnianie organizmu – zgodnie z zaleceniami.
Należy też przyjąć przepisane środki przeczyszczające, aby oczyścić jelito przed kolonoskopią. Leki przeczyszczające dobiera lekarz, który również instruuje pacjenta, o której godzinie ma po nie sięgnąć. Jeśli badanie ma się odbyć w godzinach porannych, konieczne jest rozpoczęcie oczyszczania w dniu poprzedzającym. Z kolei w przypadku badania po południu niektórzy lekarze zalecają przyjęcie preparatów z rana w tym samym dniu. Po ich wypiciu nastąpią liczne wypróżnienia, którymi nie należy się martwić – to efekt działania leków.
W dniu badania nie powinno się spożywać żadnych pokarmów i odstawić płyny na 4 godziny przed kolonoskopią. Jeśli ma być przeprowadzona pod narkozą, lekarz może skierować pacjenta na dodatkowe badania krwi – na kolonoskopię trzeba wówczas zgłosić się z wynikami.
Wszelkie leki nasercowe, przeciwnadciśnieniowe, przeciwpadaczkowe lub inne regularnie stosowane należy przyjąć normalnie, zgodnie z zaleceniami (o lekach przyjmowanych na stałe koniecznie powinno się powiadomić lekarza). Wyjątek stanowią indywidualne sytuacje, kiedy lekarz prowadzący zaleci odstawienie poszczególnych preparatów.
Ile trwa kolonoskopia i jak wygląda przebieg badania?
Kolonoskopia to dla niektórych pacjentów dość niekomfortowe badanie, stąd też przeprowadza się je w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Przed rozpoczęciem procedury lekarz smaruje aparat oraz okolice odbytu pacjenta żelem znieczulającym, a następnie wprowadza endoskop, przesuwając go w głąb jelita. W trakcie badania do jelita wtłaczane jest także powietrze, które rozszerza ścianki narządu, umożliwiając ich dokładne obejrzenie. Z tego powodu podczas kolonoskopii organizm pacjenta może oddawać gazy, co jest całkowicie normalnym zjawiskiem i nie należy się tego wstydzić.
Badanie trwa przeważnie od 15 do 40 minut. Lekarz na monitorze transmitującym ogląda wnętrze jelita w czasie rzeczywistym. Dłuższy czas kolonoskopii pozwala na dokładną ocenę oraz pobranie wycinków do badania histopatologicznego. Wynik diagnostyki obrazowej dostępny jest od razu, natomiast na ocenę histopatologiczną trzeba poczekać ok. 2 tygodnie.
Podsumowanie
Kolonoskopia stanowi złoty standard wczesnej diagnostyki w leczeniu całego układu pokarmowego. To badanie wykonywane przy użyciu giętkiego, długiego endoskopu o grubości palca wskazującego, który wprowadza się do wnętrza jelita przez odbytnicę do samego końca jelita grubego. Przed zabiegiem ważne jest oczyszczenie jelit, ponieważ masy kałowe utrudniają przesuwanie endoskopu i zaburzają obraz śluzówki jelita. Warto pamiętać, że w dzień badania można stosować większość stale przyjmowanych leków, również preparatów przeciwzakrzepowych – po uprzedniej konsultacji z lekarzem prowadzącym. Kolonoskopia trwa około 15-40 minut i wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym.
Źródła:
- P. Sharma, C.A. Burke, D.A. Johnson, B.D. Cash, The importance of colonoscopy bowel preparation for the detection of colorectal lesions and colorectal cancer prevention, „Endoscopy International Open” 2020, t. 5, nr 8, s. 673-683.
- Przygotowanie do kolonoskopii – leki, Sonomed, https://www.sonomedszczecin.pl/przygotowanie-do-kolonoskopii/ (dostęp: 2.07.2024).
- Serwis Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, Kolonoskopia – badanie, które ratuje życie, https://pacjent.gov.pl/program-profilaktyczny/kolonoskopia-badanie-ktore-ratuje-zycie (dostęp: 08.08.2024 r.).
- K. Dołoto, Kolonoskopia w profilaktyce raka jelita grubego – działania pielęgniarskie w przygotowaniu do badania, „Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu” 2017, t. 1, nr 50, s. 102–106.
Autor
Mateusz Jagielski-Szczypik – dyplomowany dietetyk, absolwent Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu na kierunku Żywienie Człowieka i Dietetyka. Również trener personalny piszący o zdrowiu, suplementacji i znaczeniu stylu życia w kontekście prawidłowej profilaktyki zdrowotnej. Edukator i copywriter w zakresie tematów związanych ze zdrowiem.
Powiązane kategorie
Ostatnia aktualizacja [11.02.2025]