Wrzodzenie – pierwszy sygnał ostrzegawczy
Owrzodzenie narządów płciowych, lecz również śluzówki ust czy odbytu, to pierwsza wskazówka, że mogło dojść do zakażenia kiłą. Czas od momentu wniknięcia bakterii do organizmy do powstania owrzodzenia wynosi od 10 do 90 dni. Pierwsze objawy kiły mogą być więc widoczne po około 2 tygodniach od zakażenia.
Jak wygląda owrzodzenie po kile? Początkowo zmiana jest płytka i nie boli. Nie tworzy się w tym miejscu pęcherz. Owrzodzenie ma twardą podstawę i jest wypełnione płynem surowiczym. W przebiegu kiły mogą zdarzyć się również owrzodzenia mnogie (zazwyczaj jest jedna zmiana) lub opryszczkopodobne. Wrzód powstaje w miejscu wniknięcia bakterii do organizmu, dlatego najczęściej pojawia się na narządach płciowych. Jednakże w ostatnich latach coraz częściej obserwuje się zmiany także na policzkach czy w okolicach jamy ustnej. Ta zmiana jest efektem nowych zachowań seksualnych we współczesnym świecie.
Inne objawy kiły
Oprócz owrzodzeń obserwuje się także inne objawy zakażenia. Są to m.in.:
- wysypka kiłowa, tzw. osutka, która zazwyczaj pojawia się 2-3 miesiące po powstaniu owrzodzenia,
- zmiany w postaci grudek lub nacieków,
- plamki na skórze o średnicy od 5 do 10 mm o kolorze różowym lub blado-czerwonym (najczęściej zlokalizowane na skórze nóg i rąk lub tułowia),
- łysienie kiłowe.
Oprócz tego objawy kiły mogą wystąpić w okolicach wilgotnych części ciała. Tam, gdzie części ciała mogą być wilgotne z uwagi na pocenie się i obecność wydzielin (odbyt, worek mosznowy, srom, wewnętrzna powierzchnia ud, okolice pod piersiami u kobiet) – grudki na skórze mogą się zmieniać. W ich miejscach powstają tzw. kłykciny płaskie, czyli dość duże zmiany o zabarwieniu szarawo-białym i wilgotnej powierzchni.
Diagnostyka kiły
Ponieważ zakażenie kiłą daje zauważalne zmiany na skórze, wiele osób w celu diagnostyki swych dolegliwości udaje się w pierwszej kolejności do dermatologa. Jest to dobry ruch, ponieważ doświadczony dermatolog posiada również bardzo dużą wiedzę na temat wenerologii. Przyczyną tego jest fakt, że wiele zakażeń przenoszonych drogą płciową daje właśnie objawy skórne np. oprócz kiły także wirus HPV.
Same zmiany skórne jako prawdopodobne objawy kiły nie mogą dać jednak jednoznacznej odpowiedzi, czy pacjent ma infekcję. Dlatego dermatolodzy w takich wypadkach kierują pacjenta do laboratorium na badania diagnostyczne. Badania na kiłę wykonuje się z krwi – jeżeli jest to wstępne, pierwsze badanie, wykonuje się tzw. test VRDL lub USR. Są to testy przesiewowe, które odpowiadają jedynie na pytanie „czy pacjent jest zarażony kiłą”.
Gdy wynik testu VDRL wyjdzie pozytywny, pacjent kierowany jest na dodatkowe badanie tzw. test potwierdzający. Pozwala on wykluczyć wynik fałszywie dodatni oraz rozpoznać etap infekcji – zakażenie wczesne lub późne.
Alternatywą takich badań jest test na kiłę z apteki, który można wykonać samodzielnie w domu. Tego rodzaju testy mają bardzo dużą dokładność i pozwalają na wykrycie choroby niezależnie od czasu trwania infekcji. Badania i testy do wykrywania kiły powinno się wykonywać nie wcześniej niż po 2 tygodniach od możliwego momentu zakażenia. Dlatego dermatolog, który podejrzewa u pacjenta kiłę, może zapytać „czy” i ewentualnie „kiedy” wydarzyło się ryzykowne zachowanie seksualne.
Kiła – konsekwencje zdrowotne
Nieleczona kiła (lub taka, w której przypadku leczenie było niewystarczające) przechodzi w postać nazywaną kiłą objawową późną lub kiłą III okresu. Zmiany chorobowe w kile objawowej późnej mogą pojawić się po kilku lub kilkunastu latach od zakażenia. Mogą dotyczyć niemal każdego narządu i upośledzać jego czynność. Wyróżniamy takie postacie choroby jak:
- kiła skóry, kości i narządów wewnętrznych: najczęściej dotyka skórę podudzi w postaci podskórnych guzków lub owrzodzenia, ale zmiany mogą pojawić się także w wątrobie, płucach, żołądku oraz jądrach; zmiany kostne zwykle obserwuje się w miejscach, w których kości i skóra ściśle do siebie przylegają (m.in. piszczele, obojczyki, łopatki, mostek oraz czaszka);
- kiła sercowo-naczyniowa: w jej wyniku dochodzi przede wszystkim do wystąpienia tętniaków aorty wstępującej;
- kiła układu nerwowego: jej rozpoznanie jest bardzo trudne, co ma związek z mnogością występujących objawów klinicznych.
Leczenie kiły
W dzisiejszych czasach pełne wyleczenie kiły jest możliwe. Terapia polega na przyjmowaniu antybiotyków. Obecnie zaleca się terapię penicyliną benzatynową. Zależnie od okresu kiły stosuje się jedną lub trzy iniekcje. Alternatywna terapia penicyliną prokainową podawaną domięśniowo trwa 14 lub 21 dni. Jeśli chory jest uczulony na penicylinę albo z innych przyczyn nie jest możliwe podanie jej, stosuje się inne antybiotyki. Po zakończeniu leczenia w celu potwierdzenia skuteczności terapii wykonuje się badania krwi. Niestety, przebycie kiły nie chroni przed zakażeniem w przyszłości – można chorować wielokrotnie.
Nie ma metody skutecznej w 100%, która zapobiegłaby zakażeniu. Można jednak minimalizować ryzyko zachorowania. Zachować środki ostrożności należy głównie podczas podejmowania aktywności seksualnej. Najpewniejsze są stosunki płciowe ze stałym partnerem i stosowanie prezerwatyw podczas kontaktu seksualnego waginalnego oraz analnego i oralnego (również nie zapewniają one jednak całkowitej ochrony).
Podsumowanie
Kiła jest chorobą zakaźną szerzącą się głównie drogą płciową. Nieleczona, ma charakter wyniszczający organizm, często prowadzi do znacznych zniekształceń oraz poważnych zmian ogólnoustrojowych. W obecnych czasach, dzięki możliwości szybkiego wykrycia choroby i istnieniu odpowiednich leków, można skutecznie ją wyleczyć, jednakże jednorazowe zachorowanie nie chroni przed zakażeniem w przyszłości.
Do dziś nie istnieje metoda, która w stu procentach chroniłaby przed zarażeniem się kiłą. Ryzyko można minimalizować poprzez odpowiednie zabezpieczanie się podczas stosunku i posiadanie stałych partnerów seksualnych.
Źródła:
- Janier M. at all.: Europejskie zalecenia diagnostyczne i lecznicze dotyczące kiły 2014, Przegl Dermatol 2015, 102, 459–475.
- Jakubowicz O.: Kiła – realne zagrożenie, Część I, Nowiny Lekarskie 2009, 78, 5–6, 335–338.
- Jakubowicz O.: Kiła – realne zagrożenie, Część II, Nowiny Lekarskie 2010, 79, 4, 334–336.
- Sulkowska E.: Kiła – nowa diagnostyka starej choroby. Dane prezentowane podczas seminarium „Postępy w badaniach przeglądowych dawców krwi” (Warszawa, 5–6 października 2015 r.), J. Transf. Med. 2015; 8: 157–159.
- Traczewski P.: Co to jest kiła?, Podyplomie.pl, https://podyplomie.pl/dermatologia/30540,co-to-jest-kila (dostęp: 2.01.2024).
- WHO, Rapid syphilis Tests, 2006.
- Wzrost zachorowań na kiłę: w Europie o kilkanaście procent, Rynek Zdrowia, https://www.rynekzdrowia.pl/Uslugi-medyczne/Wzrost-zachorowan-na-kile-w-Europie-o-kilkanascie-procent,201945,8.html (dostęp: 2.01.2024).
