W dzisiejszych czasach oczy narażone są na bardzo wiele bodźców, szczególnie pochodzących z ekranów telewizorów, laptopów, czy smartfonów. Warto jednak wiedzieć, że nie wszystkie problemy ze wzrokiem związane są z jego przeciążeniem, czy ekspozycją na światło niebieskie. Niektóre choroby wzroku wywołane są przez czynniki, na które człowiek nie ma bezpośredniego wpływu.
Terminem „jaskra” określa się grupę chorób, które powodują wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego, a w dłuższej perspektywie – trwałe uszkodzenie nerwu wzrokowego. Wynikiem rozwoju jaskry jest stopniowe pogarszanie wzroku, a nawet całkowita utrata zdolności widzenia, jeśli pacjent w porę nie podejmie odpowiedniego leczenia.
Czym jest jaskra i kto może na nią zachorować?
Jaskra to zespół chorób, które doprowadzają do wzrostu ciśnienia w gałce ocznej, co w miarę upływu czasu, powoduje uszkodzenie nerwu wzrokowego i kłopoty ze wzrokiem. W wielu przypadkach postępująca choroba oczu nie daje o sobie znać przez dłuższy czas, co uniemożliwia leczenie jaskry na wczesnym etapie.
Zdrowe oko zbudowane jest tak, by przejrzysta, wodnista ciecz mogła swobodnie krążyć w jego przedniej komorze. Jej odpowiednia ilość sprawia, że wewnątrz gałki ocznej panuje odpowiednie ciśnienie – wówczas wspomniana ciecz bez przeszkód odpływa i napływa do komory. Jaskra powoduje zaburzenia w przepływie płynu, co sprawia, że gromadzi się on w komorze, a ciśnienie wewnątrzgałkowe stale rośnie. Taki stan skutkuje postępującym zanikiem nerwu wzrokowego (II nerwu czaszkowego), którego rolą jest przewodzenie sygnałów wzrokowych z oka do kory wzrokowej, znajdującej się w mózgu.
Kto jest najbardziej narażony na pogorszenie wzroku w wyniku uszkodzenia nerwu wzrokowego?
Występowanie jaskry może mieć różne podłoże, które nie zawsze da się jednoznacznie ustalić. Przez lata prowadzonych badań i obserwacji, zauważono, że najbardziej narażone na jaskrę są osoby:
- chorujące na cukrzycę, miażdżycę lub hiperlipidemię,
- z krótkowzrocznością,
- u których występowały już przypadki choroby w rodzinach,
- z nadciśnieniem tętniczym,
- cierpiące z powodu częstych migren,
- po 60. roku życia,
- po urazach i zabiegach chirurgicznych w obrębie oczu,
- stosujące sterydowe krople do oczu.
Objawy jaskry – na jakie dolegliwości zwrócić uwagę?
Pierwsze objawy jaskry to głównie ubytki w polu widzenia. Osoba, u której dochodzi do zaburzeń widzenia w związku ze zwiększeniem ciśnienia wewnątrzgałkowego, bardzo dobrze widzi wszystko, co znajduje się w centralnym punkcie (na wprost). Dzieje się tak, ponieważ w wyniku uszkodzeń, obumierają komórki włókien nerwowych, zlokalizowane po bokach. Stopniowe zawężanie pola widzenia w przebiegu jaskry jest bardzo ciężkie do zauważenia przez pacjenta. To bardzo niebezpieczne, zwłaszcza w przypadku kierowców i osób prowadzących innego rodzaju pojazdy.
Inne objawy jaskry to m.in.:
- pojawianie się tzw. aureoli wokół źródeł światła,
- osłabienie zdolności widzenia,
- zaczerwienienie oka,
- wrażenie rozmytej tęczówki oka (głównie u noworodków),
- częste nudności i wymioty,
- ból gałki ocznej.
Warto pamiętać, że objawy jaskry w dużej mierze zależą od jej rodzaju i przyczyny wystąpienia. Jeśli zauważysz u siebie symptomy, które mogą sugerować zaburzenia odpływu cieczy wodnistej z oka, jak najszybciej skonsultuj się z lekarzem.
Jaskra – przyczyny
Przyczyny oraz objawy rozwoju jaskry, zależą głównie od typu choroby. W okulistyce wyróżnia się kilka rodzajów jaskry, ze względu na te czynniki:
1. Jaskra pierwotna otwartego kąta przesączania
Ten typ jest najczęściej diagnozowany u pacjentów, cierpiących z powodu jaskry – stanowi ok. 90% wszystkich przypadków. W tej odmianie jaskry można zaobserwować szeroki kąt (otwarty) pomiędzy nasadą tęczówki a rogówką. Choroba dotyka głównie mężczyzn i rozwija się bardzo powoli, przez długi czas nie dając żadnych objawów. Zwykle chorzy zgłaszają się do lekarza, gdy pole widzenia jest ograniczone już o ok. 50%.
2. Jaskra zamkniętego kąta przesączania
O tym rodzaju jaskry mówi się, gdy u chorego dochodzi do zamknięcia kanału, którym wodnista ciecz odpływa przez wypukłą tęczówkę lub pęczniejącą soczewkę oka. To przyczynia się do zwiększenia ciśnienia wewnątrzgałkowego i prowadzi do wspomnianych wcześniej następstw postępowania jaskry. Ten rodzaj choroby dotyka najczęściej pacjentów z nadwzrocznością (również występowanie zaćmy zwiększa ryzyko pojawienia się jaskry).
W tym przypadku, na skutek silnego stresu lub kontaktu z ostrym światłem, może dojść do nagłego zamknięcia kąta przesączania i szybkiego wzrostu ciśnienia w gałce ocznej – to tzw. ostry atak jaskry. Taki stan wymaga pilnego kontaktu z lekarzem okulistą, ponieważ bez odpowiedniego leczenia, włókna nerwu wzrokowego mogą ulec obumarciu w bardzo krótkim czasie.
3. Jaskra z prawidłowym ciśnieniem wewnątrzgałkowym
Ten typ jaskry bywa bardzo trudny do zdiagnozowania, ponieważ uszkodzenie nerwu wzrokowego i zmniejszenie pola widzenia postępują, mimo prawidłowego ciśnienia w gałce ocznej (wielokrotnie zmierzonego przez okulistę).
4. Jaskra wtórna
Jest powikłaniem związanym ze stosowaniem niektórych leków, wystąpieniem urazu w obrębie oka lub innej choroby wzroku, także nowotworowej.
5. Jaskra wrodzona
Wrodzona odmiana jaskry jest najrzadziej diagnozowana przez lekarzy. Rozwija się już w okresie niemowlęcym oraz wczesnym dzieciństwie i w większości przypadków bywa dziedziczona genetycznie. Zwykle doprowadza do całkowitej utraty wzroku.
Czy jest możliwa profilaktyka jaskry?
Niestety nie istnieją sposoby zapobiegające pojawieniu się jaskry u pacjenta, jednak regularne wykonywanie badań okulistycznych pozwoli szybko ją zdiagnozować i spowolnić rozwój choroby. W przypadku chorych na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, czy hiperlipidemię szczególnie ważne jest leczenie tych dolegliwości, ponieważ bez odpowiedniej terapii mogą prowadzić do rozwoju jaskry.
