Czosnek niedźwiedzi jest rośliną, która zawiera dużą ilość substancji mających pozytywny wpływ na organizm człowieka. Wspiera prawidłowe funkcjonowanie niemal wszystkich układów – zwłaszcza krążenia i oddechowego. Najcenniejszą częścią tej rośliny o intensywnym zapachu są liście. Zobacz, czym wyróżnia się czosnek niedźwiedzi i czym różni się od czosnku pospolitego.
Właściwości czosnku niedźwiedziego sprawiają, że roślina ta jest z powodzeniem wykorzystywana nie tylko w kuchni, ale także w medycynie. Są w niej obecne związki chemiczne o działaniu prozdrowotnym. Korzystali z niego już Celtowie, Starożytni Rzymianie oraz Grecy. W tamtych czasach uznawano go za roślinę odtruwającą. Przeprowadzone do tej pory badania wykazały jednak, że to nie wszystkie właściwości prozdrowotne czosnku niedźwiedziego.
Z artykułu dowiesz się:
- Co to jest czosnek niedźwiedzi?
- Jakie są właściwości czosnku niedźwiedziego?
- Jak czosnek niedźwiedzi wpływa na zdrowie?
- Jakie jest zastosowanie czosnku niedźwiedziego?
Jak wygląda czosnek niedźwiedzi i w jakim okresie występuje?
Czosnek niedźwiedzi – Allium ursinum – jest rośliną, która należy do tej samej rodziny, co czosnek pospolity. Osiąga wysokość do około 20–50 centymetrów. Ma zielone liście o eliptyczno-lancetowatym kształcie, których szerokość wynosi do 6 centymetrów, a długość do 25 centymetrów. Wyrasta z nich długa łodyga, na końcu której znajduje się około 24 (niekiedy więcej) białych, drobnych kwiatków.
Czosnek niedźwiedzi może też owocować. Każdy owoc składa się z 3 kulistych komór, w których obecne są czarne nasiona. Największe znaczenie mają jednak nie owoce czy kwiaty czosnku niedźwiedziego, ale liście. To one są najczęściej wykorzystywane przez człowieka (chociaż jadalna jest cała roślina) w kuchni oraz ziołolecznictwie.
Czosnek niedźwiedzi występuje niemal w całej Europie – także w Polsce. Można spotkać go właściwie we wszystkich rejonach naszego kraju, jednak najbardziej rozpowszechniony jest w Karpatach, Sudetach, a także pojezierzu mazurskim. Czosnek niedźwiedzi rośnie przede wszystkim w lasach liściastych i zwykle tworzy rozległe skupiska.
Pojawianie się nowych liści można zaobserwować już pod koniec lutego, a na przełomie marca i kwietnia zaczynają wychodzić pierwsze pędy czosnku niedźwiedziego. Roślina kwitnie od kwietnia do czerwca, ale to maj jest miesiącem, w którym odbywa się to najintensywniej. Wówczas wydziela ona bardzo intensywny czosnkowy zapach, który jest wyczuwalny z daleka. Z kolei owoce czosnku niedźwiedziego dojrzewają w miesiącach letnich.
Ludzie na całym świecie od setek lat sięgają po czosnek niedźwiedzi. Właściwości prozdrowotne roślina ta zawdzięcza obecnym w niej licznym składnikom aktywnym. To, co odróżnia ją od innych roślin z tej samej rodziny, jest wysokie stężenie substancji czynnych – większe niż w czosnku pospolitym, który jest bardzo cenioną rośliną leczniczą.
Zawarte w czosnku niedźwiedzim substancje to:
- olejek eteryczny zawierający siarczki i wielosiarczki alkilowe,
- tiole,
- kwas askorbinowy,
- flawonoidy glikozydowe,
- związki fenolowe,
- lektyny,
- kwasy tłuszczowe,
- magnez,
- mangan,
- żelazo,
- adenozyna.
Czosnek niedźwiedzi ma także wysoką zawartość karotenoidów.
Czosnek niedźwiedzi – czym różni się od czosnku pospolitego?
Czosnek niedźwiedzi i czosnek pospolity, choć należą do tej samej rodziny amarylkowatych, różnią się zarówno wyglądem, jak i zastosowaniem. Czosnek niedźwiedzi to dziko rosnąca roślina, której liście są głównym elementem kulinarnym, w przeciwieństwie do czosnku pospolitego (Allium sativum), gdzie używa się ząbków ukrytych w cebuli.
Liście czosnku niedźwiedziego są zielone, lancetowate i delikatniejsze w smaku od intensywnego aromatu i ostrości czosnku pospolitego. Mają świeży, lekko pikantny charakter, co sprawia, że doskonale nadają się do pesto, masła smakowego czy sałatek, podczas gdy czosnek pospolity używany jest najczęściej jako przyprawa w formie surowej, pieczonej lub sproszkowanej.
Właściwości zdrowotne czosnku niedźwiedziego
Liście czosnku niedźwiedziego są już od dawna wykorzystywane w celach leczniczych. Dawniej roślinę tę stosowano w celu oczyszczenia organizmu z toksyn. Ponadto sprawdzała się ona także przy infekcjach oraz szkorbucie. Już wtedy zaobserwowano także, że świeży i suszony czosnek niedźwiedzi ma wiele innych właściwości zdrowotnych – szczególnie jeżeli chodzi o układ sercowo-naczyniowy, oddechowy i pokarmowy.
Mówiąc o czosnku niedźwiedzim, nie można zapomnieć o jego pozytywnym wpływie na układ odpornościowy. Roślina ta nie tylko wspiera jego działanie, ale też doskonale radzi sobie z infekcjami bakteryjnymi i grzybiczymi. Dzięki niej zostaje ograniczony wzrost wielu bakterii (w tym gronkowca złocistego). Podobnie jak czosnek pospolity, można stosować ją przy przeziębieniach i innych infekcjach górnych dróg oddechowych. Dobrze sprawdza się również na rany.
Substancje obecne w czosnku niedźwiedzim chronią też organizm przed działaniem wolnych rodników. Są to atomy, które mogą uszkadzać DNA komórek, a tym samym przyspieszać proces starzenia się organizmu oraz przyczyniać się do rozwoju chorób nowotworowych.
Niedźwiedzi czosnek wspiera również prawidłowe funkcjonowanie układu krążenia:
Ponadto spożywanie czosnku niedźwiedziego reguluje pracę jelit.
Czosnek niedźwiedzi – zastosowanie
Ze względu na właściwości lecznicze i walory smakowe warto spożywać czosnek niedźwiedzi. Najprostszym sposobem jest dodawanie go do dań – na surowo (np. w postaci przyprawy lub pesto) lub po ugotowaniu.
Nic nie stoi na przeszkodzie, aby samodzielnie zbierać czosnek niedźwiedzi – najlepiej robić to na początku kwietnia. W sklepach zielarskich i aptekach dostępne są także suplementy diety z czosnkiem niedźwiedzim.
Przepis na pesto z czosnku niedźwiedziego
Pesto z czosnku niedźwiedziego to aromatyczna i zdrowa alternatywa dla klasycznego pesto bazyliowego, idealna jako dodatek do makaronów, kanapek czy sałatek. Żeby je przygotować, potrzebujesz:
- 50 g orzechów (najlepiej orzechy nerkowca, włoskie lub piniowe),
- 50 g twardego sera (parmezan lub pecorino),
- 100 ml oliwy z oliwek extra virgin,
- soku z połowy cytryny
- szczypty soli i pieprzu do smaku,
- 100 g umytych świeżych liści czosnku niedźwiedziego.
Składniki – liście, orzechy, ser, oliwę i sok z cytryny – umieszcza się w blenderze i miksuje na gładką masę. Jeśli konsystencja jest zbyt gęsta, można dodać odrobinę więcej oliwy. Na koniec pesto należy doprawić solą i pieprzem według własnych upodobań. Gotowy dodatek można przechowywać w lodówce przez kilka dni w szczelnie zamkniętym słoiku, najlepiej z warstwą oliwy na wierzchu (zapobiega utlenianiu). Ten prosty i szybki przepis pozwala cieszyć się intensywnym smakiem i cennymi właściwościami czosnku niedźwiedziego.
