Badanie cytologiczne jest podstawowym badaniem przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy, które powinno być wykonywane regularnie przez kobiety, które rozpoczęły współżycie seksualne. Program profilaktycznych badań cytologicznych Ministerstwa Zdrowia gwarantuje bezpłatne wykonanie badania kobietom pomiędzy 25 a 64 rokiem życia. Regularne badania cytologiczne są bardzo ważną formą profilaktyki, ponieważ są w stanie zapobiec nawet 80% przypadków zachorowań na raka szyjki macicy.
Zgodnie z obowiązującymi rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników wynik cytologii powinien być przedstawiany za pomocą systemu Bethesda. Zawiera on informacje na temat rodzaju pobranej próbki, jej jakości i ogólnej charakterystyki. Skróty stosowane w wynikach cytologii nie są oczywiste i mogą budzić pewne wątpliwości, dlatego nie warto interpretować ich w pośpiechu. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jak interpretować poszczególne oznaczenia oraz jak rozpoznać, czy wynik cytologii jest prawidłowy przed udaniem się do lekarza.
Z artykułu dowiesz się:
- Jak często wykonywać badania cytologiczne?
- Cytologia – wyniki. Ile trzeba na nie czekać?
- Jak interpretować wyniki cytologii?
- Jakie są dalsze kroki w przypadku wykrycia nieprawidłowości?
Jak często należy wykonywać cytologię?
Zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Zdrowia cytologię należy wykonywać raz na 3 lata. W przypadku wystąpienia czynników ryzyka wskazane jest, aby badanie wykonać raz na rok, należą do nich:
Rak szyjki macicy może rozwinąć się każdym wieku, dlatego pierwsze badanie należy rozpocząć po inicjacji seksualnej, ale nie później niż w 25 roku życia. Rak szyjki macicy rozwija się powoli, a w pierwszym etapie nie daje z reguły żadnych niepokojących objawów. Jego rozpoznanie jest możliwe właśnie dzięki wykonywaniu badań cytologicznych. Nowotwór szyjki macicy nie jest chorobą warunkowaną genetycznie, dlatego każda kobieta jest potencjalnie narażona na zachorowanie.
Kiedy umówić się na cytologię?
Badanie cytologiczne najlepiej przeprowadzić w pierwszej fazie cyklu, ale nie wcześniej niż 4 dni po ustaniu krwawienia miesiączkowego. Badanie jest bezpłatne dla kobiet uprawnionych do pobierania świadczeń opieki zdrowotnej. Do odbycia badania nie jest wymagane skierowanie. W przypadku pacjentek po 30 roku życia lekarz może zlecić wykonanie tzw. co-testu, czyli połączonego badania cytologii i testu HPV HR z jednej pobranej próbki.
Ile trzeba czekać na wynik cytologii?
Na wynik badania cytologicznego należy czekać minimum 14 dni roboczych. Pobrany materiał oddawany jest do laboratorium, gdzie w zależności od rodzaju cytologii (konwencjonalna lub płynna) badany jest albo na szkiełku mikroskopowym, albo na podłożu płynnym. Do tej pory w ramach świadczeń refundowanych można było wykonać cytologię metodą konwencjonalną, natomiast na 2025 rok zapowiedziano zmianę w postępowaniu profilaktycznym, w wyniku której cytologia konwencjonalna ma zostać zastąpiona przez cytologię płynną (LBC), która jest dokładniejszą i nowocześniejszą metodą.
Jak interpretować poszczególne oznaczenia na wyniku badania cytologicznego?
Do 2001 roku w Polsce obowiązywał system opisu badania cytologicznego opierający się o klasyfikację Papanicolau. Obejmowała ona 4 typy wyników I, II, III, IV, spośród których I i II oznaczały wyniki prawidłowe, a III i IV wymagały dalszej diagnostyki. System był prosty, ale wskazywano w nim na wiele niedociągnięć, dlatego obecnie do opisu cytologii szyjki macicy obowiązuje system Bethesda. Jest on bardziej skomplikowany niż skala, którą posługiwano się wcześniej, dlatego może budzić wątpliwości w jednoznacznym zrozumieniu wyniku przed konsultacją z lekarzem. System Bethesda podobnie jak Papanicolau klasyfikuje pobrany materiał na badaniu cytologicznym jako prawidłowy lub nieprawidłowy. Składa się on jednak z większej ilości oznaczeń, są to:
- NILM (No Intraepithelial Lesion or Malignancy) – wynik prawidłowy, nie stwierdza się zmian śródnabłonkowych ani neoplazji (raka). Kolejne badanie cytologiczne należy wykonać za 3 lata lub za rok.
- ASC-US (Atypical squamous cells of undetermined significance) – wynik poza normą, stwierdza się atypowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego o niewiadomym znaczeniu. Należy wykonać badania w kierunku HPV-HR.
- LSIL (low-grade squamous intraepithelial lesion) – wynik poza normą, stwierdza się zmianę śródnabłonkową nabłonka płaskiego niskiego stopnia. Konieczność dalszej diagnostyki.
- ASC-H (atypical squamous cells, cannot exclude high-grade squamous intraepithelial lesions) – wynik poza normą, stwierdza się atypowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego o nieokreślonym znaczeniu. Konieczność dalszej diagnostyki.
- HSIL (high-grade squamous intraepithelial lesion) – wynik poza normą, zmiana śródnabłonkowa dużego stopnia. Konieczność dalszej diagnostyki.
- AGC (atypical glandular cells) – wynik poza normą, stwierdza się nieprawidłowe komórki nabłonka gruczołowego. Konieczność dalszych badań.
System Bethesda obejmuje także oznaczenie CIN 1/2/3 (śródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy, inaczej dysplazja szyjki macicy), które jest rozpoznaniem histopatologicznym i nie powinno być wykorzystywane do opisu badania cytologicznego.
