Hipotrofia płodu – praktyczny poradnik dla rodziców
Hipotrofię płodu można rozpoznać w czasie badania ultrasonograficznego (warunkiem jest poprawnie ustalony wiek ciąży). Lekarz mierzy obwód brzucha, długość kości udowej oraz wymiar dwuciemieniowy dziecka. Następnie przy pomocy wzorów matematycznych oblicza jego masę ciała. Nieprawidłowości rozpoznaje się, gdy deficyt dwukrotnie przekracza wartość odchylenia standardowego. Wykorzystać można też siatki centylowej (masa ciała dziecka utrzymuje się poniżej 10 centyla). Hipotrofia wewnątrzmaciczna może być rozpoznana także po urodzeniu.
Z artykułu dowiesz się:
Hipotrofia – co to jest i czym się charakteryzuje?
Hipotrofia – inaczej wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu (lub wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania płodu) – to sytuacja, w której dziecko waży mniej, niż przewidują to normy dla danego wieku ciąży. Dotyczy ona dzieci, które z przyczyn patologicznych nie wykorzystały potencjału wzrastania (niska masa dziecka może być uwarunkowana genetycznie). Wyróżnia się dwa rodzaje hipotrofii:
- hipotrofia symetryczna,
- hipotrofia asymetryczna.
Hipotrofia symetryczna rozwija się w I trymestrze ciąży. Charakteryzuje ją mniejsza masa wszystkich części ciała, a także niedobór wzrostu. Natomiast postać asymetryczna rozwija się w II lub III trymestrze ciąży. Charakteryzuje ją asymetria budowy ciała, niedorozwój narządów wewnętrznych, niska zawartość tkanki tłuszczowej, a niekiedy też niedobór wzrostu.
Hipotrofia wewnątrzmaciczna stanowi zagrożenie dla dziecka. Dlatego po jej rozpoznaniu ciężarna powinna pozostać pod ścisłą opieką lekarza. Możliwe skutki zahamowania wzrostu płodu to: wyższe ryzyko śmierci okołoporodowej, niedotlenienie okołoporodowe, nieprawidłowy poziom wapnia lub glukozy, zaburzenia termoregulacji. Hipotrofia prowadzi też do wielu zaburzeń w późniejszym życiu (m.in. opóźnienia rozwoju umysłowego lub fizycznego, cukrzycy).
Przyczyny hipotrofii płodu
Przyczyną hipotrofii płodu jest niewydolność łożyska lub inne zaburzenia jego funkcjonowania. Często na wystąpienie nieprawidłowości nakłada się kilka różnych czynników jednocześnie. Dlatego zwykle nie udaje się jednoznacznie ustalić, dlaczego rozwija się wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania płodu.
Udało się ustalić czynniki ryzyka wystąpienia hipotrofii. Dzieli się je na matczyne, płodowe oraz łożyskowe. Do pierwszej grupy zalicza się:
- palenie tytoniu lub stosowanie innych używek (alkohol, narkotyki),
- piąta lub kolejna ciąża,
- pierwsza ciąża,
- choroby nerek lub układu krążenia (np. nadciśnienie tętnicze),
- cukrzyca,
- niedożywienie lub niedobory witamin,
- wady macicy,
- niedokrwistość,
- choroby układu oddechowego,
- zatrucie w czasie ciąży,
- przebywanie w czasie ciąży na dużych wysokościach,
- niski wzrost.
Płodowe czynniki ryzyka hipotrofii płodu to:
- zakażenia wewnątrzmaciczne,
- wady wrodzone,
- wady chromosomowe i choroby genetyczne,
- ekspozycja na promieniowanie RTG,
- ciąża mnoga,
- płeć żeńska.
Łożyskowe czynniki ryzyka to: przedwczesne oddzielenie się łożyska, łożysko przodujące, zawał łożyska, nieprawidłowy przebieg naczyń pępowinowych (w tym pojedyncza tętnica pępowinowa).
Jak leczyć hipotrofię płodu?
Nie ma skutecznego sposobu leczenia hipotrofii. Zaburzony wzrost płodu nie może ulec normalizacji przy pomocy leków lub innych terapii. Po rozpoznaniu zahamowania wzrostu wewnątrzmacicznego dziecko musi być ściśle kontrolowane. Odbywa się to przy pomocy m.in. badania KTG i USG dopplerowskiego. Wykrycie jakichkolwiek nieprawidłowości jest wskazaniem do wywołania wcześniejszego porodu.
Hipotrofia płodu a pobyt w szpitalu
Po rozpoznaniu hipotrofii ciężarna jest kierowana do szpitala. Hospitalizacja powinna odbywać się w ośrodku o III stopniu referencyjności. Takie postępowanie jest konieczne ze względu na poważne konsekwencje, jakie może nieść za sobą zahamowanie wzrostu wewnątrzmacicznego. W szpitalu ciężarna otrzymuje odpowiednią opiekę, a płód może być stale monitorowany.
Hospitalizacja może czekać noworodka – zwłaszcza gdy dojdzie do porodu przedwczesnego. W takiej sytuacji konieczna jest intensywna opieka medyczna i specjalistyczne badania. Dziecko ze względu na brak wystarczającej ilości tkanki tłuszczowej szybko traci ciepło, dlatego jest umieszczane w inkubatorze. Czas trwania hospitalizacji zależy od stanu dziecka.
Podsumowanie
Hipotrofia jest stanem, w którym płód ma zbyt niską masę ciała w odniesieniu do jego wieku. Po jej rozpoznaniu ciężarna powinna zostać objęta szczególną opieką medyczną. Czynniki ryzyka wystąpienia zaburzeń dzieli się na matczyne, płodowe i łożyskowe. Niemożliwe jest leczenie hipotrofii.
Źródła:
- H. Huras, M. Radoń-Pokracka, Wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrastania płodu - schemat diagnostyczny i postępowanie, “Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2016, t. 1, nr 3, s. 107–114.
- D.A. Bomba-Opoń, Wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrastania płodu – postępowanie, “Ginekologia po Dyplomie” 2017, https://podyplomie.pl/ginekologia/28493,wewnatrzmaciczne-zahamowanie-wzrastania-plodu-postepowanie (dostęp 18.10.2021).
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.