Prolaktyna to hormon wydzielany głównie przez przysadkę mózgową. Bierze udział w regulacji laktacji, a oprócz tego wpływa także na płodność i metabolizm. Chociaż najczęściej kojarzona jest z okresem ciąży i karmienia, prolaktyna występuje zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Jej nadmiar może prowadzić do pojawienia się problemów zdrowotnych i uciążliwych dolegliwości.
Hiperprolaktynemia to stan, w którym poziom prolaktyny we krwi jest zbyt wysoki. Jej przyczyną mogą być zaburzenia hormonalne, guzy przysadki mózgowej (np. prolaktynoma), stres, przyjmowanie niektórych leków czy choroby tarczycy. Sprawdź, czym jest hiperprolaktynemia, jak się objawia i co należy zrobić, aby unormować stężenie prolaktyny we krwi.
Z artykułu dowiesz się:
- Jakie są przyczyny hiperprolaktynemii i co to za zjawisko?
- Czym objawia się wysokie stężenie prolaktyny?
- W jakich sytuacjach wydzielanie prolaktyny może być większe?
- Jak zadbać o normalizację stężenia prolaktyny we krwi?
Czym jest hiperprolaktynemia i jakie są jej przyczyny?
Hiperprolaktynemia to stan, kiedy dochodzi do wzrostu poziomu prolaktyny we krwi. Jest on wynikiem zwiększonego wydzielania hormonu peptydowego (PRL) przez przysadkę mózgową. Prolaktyna pełni ważną rolę w regulacji funkcji rozrodczych – przede wszystkim stymuluje produkcję mleka po porodzie. Jej nadmierne wydzielanie poza okresem ciąży i karmienia piersią może prowadzić do nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu. U pacjentów pojawiają się problemy z płodnością, zaburzenia miesiączkowania u kobiet oraz zmniejszenie libido i kłopoty z osiągnięciem erekcji u mężczyzn.
Hiperprolaktynemia może być spowodowana różnymi czynnikami – fizjologicznymi, jeśli wynikają z naturalnych procesów zachodzących w organizmie lub patologicznymi. Do fizjologicznych przyczyn hiperprolaktynemii zalicza się:
- ciążę,
- okres laktacji,
- sen,
- wysiłek fizyczny,
- silny stres,
- hipoglikemię.
Z kolej patologiczną przyczyną hiperprolaktynemii bywa gruczolak przysadki mózgowej i inne zmiany w mózgu. Guz uciska na tkanki i zaburza prawidłowe funkcjonowanie, w tym nadmiernie stymuluje wydzielanie prolaktyny. Hiperprolaktynemia może pojawić się także w przebiegu niewydolności wątroby lub nerek oraz u pacjentów z chorobami endokrynologicznymi (niedoczynność tarczycy, akromegalia).
Warto wiedzieć, że również leki przeciwdepresyjne (szczególnie inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny), leki przeciwwymiotne, niektóre leki przeciwnadciśnieniowe oraz opioidy mogą wpływać na zwiększone wydzielanie prolaktyny przez przysadkę mózgową. Mechanizm ich działania polega na blokowaniu receptorów dopaminowych w mózgu, przez co wydzielanie dopaminy – neuroprzekaźnika, który normalnie hamuje wydzielanie prolaktyny – jest mniejsze. To tzw. hiperprolaktynemia czynnościowa.
Objawy hiperprolaktynemii
Podwyższony poziom prolaktyny mogą zwiastować różne objawy, w zależności od wieku, płci pacjenta, przyczyny tego stanu a także stopnia wzrostu stężenia hormonu peptydowego. U kobiet głównym objawem hiperprolaktynemii są zazwyczaj zaburzenia miesiączkowania. Zwiększone stężenie prolaktyny może powodować zarówno nieregularne miesiączki lub prowadzić do ich zaniku. Dzieje się tak, ponieważ wysoki poziom prolaktyny hamuje wydzielanie hormonów gonadotropowych. Nieprawidłowe i nieregularne cykle menstruacyjne wiążą się także z problemami z owulacją i płodnością.
U kobiet może pojawić się też mlekotok, czyli wydzielanie mleka z piersi. W tym przypadku nie jest to związane z ciążą ani laktacją, a z nadmierną produkcją prolaktyny. Innym charakterystycznym objawem hiperprolaktynemii u pań jest obniżenie libido, czyli zmniejszenie popędu seksualnego. Wynika to z wpływu prolaktyny na hormony płciowe, w tym estrogeny. Nadmiar prolaktyny powoduje obniżenie ich stężenia, przez co spada zainteresowanie seksem, pojawia się suchość pochwy i obniżenie nastroju.
U mężczyzn hiperprolaktynemia również zaburza gospodarkę hormonalną, prowadząc do spadku stężenia testosteronu. Objawia się to zmniejszeniem libido i problemami z erekcją. W dłuższym czasie prowadzi to do zaburzeń płodności, ponieważ wysoki poziom prolaktyny niekorzystnie wpływa na produkcję plemników w jądrach. Dodatkowo u mężczyzn może dojść do ginekomastii, czyli powiększenia gruczołów piersiowych, ponieważ zmniejsza się poziom androgenów i wzrasta wpływ estrogenów na organizm.
Jeśli przyczyną hiperprolaktynemii jest prolaktynoma (guz przysadki), u pacjenta mogą pojawić się objawy związane z uciskiem na tkanki. Rosnący guz napiera na struktury otaczające przysadkę, powodując silne i trudne do zwalczenia bóle głowy. Może także wywoływać zaburzenia widzenia, najczęściej w postaci zwężenia pola widzenia (niedowidzenie połowicze dwuskroniowe) przez ucisk na skrzyżowanie nerwów wzrokowych.
Kto jest narażony na podwyższony poziom prolaktyny we krwi?
Na hiperprolaktynemię mogą być narażone osoby każdej płci i w każdym wieku, jednak ze względu na specyfikę organizmu to kobiety są bardziej podatne na podwyższony poziom prolaktyny. Problem dotyczy najczęściej pacjentek z problemami hormonalnymi, np. z zespołem policystycznych jajników (PCOS) czy chorobami endokrynologicznymi.
Mężczyźni znacznie rzadziej mają podwyższone stężenie prolaktyny we krwi. Zwykle dochodzi do tego u panów, u których rozwija się guz przysadki lub przyjmują leki obniżające ciśnienie krwi, antydepresanty czy inne preparaty wpływające na poziom prolaktyny.
