Higiena snu – czym jest i jak o nią zadbać? Poznaj podstawowe zasady!
Sen to nie tylko czas błogiego odpoczynku – to przede wszystkim bardzo ważny proces biologiczny, który wpływa na funkcjonowanie organizmu. W trakcie snu komórki intensywnie się regenerują, porządkowana jest pamięć, a układ immunologiczny i hormonalny odzyskują równowagę. Z tego względu niedobór snu może prowadzić do problemów z koncentracją, spadku odporności, a nawet zwiększonego ryzyka rozwoju chorób przewlekłych. Żeby temu zapobiec, warto zadbać o higienę snu.
Problemy z zasypianiem, częste wybudzanie się w nocy czy uczucie zmęczenia od razu po przebudzeniu nie są zwykle objawami choroby, a zaniedbań w kwestii higieny snu. Choć termin ten może wydawać się mało precyzyjny, obejmuje szereg czynności i nawyków, które wpływają na jakość snu. Sprawdź, czym jest higiena snu, jakie są jej najważniejsze zasady oraz dlaczego warto ich przestrzegać.
Z artykułu dowiesz się:
- Co to jest higiena snu?
- Dlaczego organizmowi potrzebny jest zdrowy sen?
- Jakie są najważniejsze zasady higieny snu?
Czym jest higiena snu?
Higiena snu to zbiór zasad pomagających wypracować wieczorną rutynę i dobre nawyki związane z zasypianiem, aby nie tylko je ułatwić, ale również zadbać o jakość snu. Choć termin ten może kojarzyć się wyłącznie z czystością sypialni, w rzeczywistości odnosi się do całego stylu życia i codziennych rytuałów, które mają wpływ na nocny wypoczynek.
Warto je wypracować, ponieważ we współczesnym świecie coraz więcej osób skarży się na problemy z zasypianiem i trudności w utrzymaniu ciągłości snu. Szybkie tempo życia, nadmiar bodźców, mało zbilansowana dieta oraz brak regularnej aktywności fizycznej bardzo negatywnie wpływają na jakość snu. To z kolei przekłada się na samopoczucie i zaburza prawidłowe funkcjonowanie organizmu.
Żeby odzyskać niezbędną równowagę i czerpać jak najwięcej z nocnego odpoczynku, warto przestrzegać higieny snu. Obejmuje ona jednak znacznie więcej niż odpowiednie przygotowanie sypialni – pozwala wprowadzić organizm w stan relaksu jeszcze przed położeniem się do łóżka.
Dlaczego sen jest tak ważny?
Należy pamiętać, że sen to nie tylko sposób na zagospodarowanie nocy i czasu kiedy nie pracujemy. To bardzo ważny element regeneracji organizmu, bez którego ciało i umysł nie są w stanie prawidłowo funkcjonować. W trakcie snu zachodzą procesy naprawcze – komórki się odbudowują, a mózg porządkuje informacje i wspomnienia z całego dnia. Za sprawą odpowiedniej długości snu można utrzymać właściwe zdolności pamięciowe, myślowe oraz koncentrację i równowagę emocjonalną.
Ponadto sen wpływa także na odporność organizmu, metabolizm i gospodarkę hormonalną. To właśnie dlatego już jedna nieprzespana noc może skutkować pogorszeniem nastroju, rozdrażnieniem, problemami z pamięcią i spowolnieniem reakcji. Z kolei przy długotrwałych zaburzeniach snu wzrasta ryzyko rozwoju chorób przewlekłych, takich jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu II, otyłość, a nawet depresja czy choroby serca. Niedobór snu wpływa też na szybsze obumieranie komórek mózgowych i przyczynia się do przyspieszenia procesów starzenia organizmu.
Dbanie o zdrowy, nieprzerwany sen nie powinno być luksusem – to podstawowy element troski o zdrowie i profilaktyki wielu schorzeń cywilizacyjnych. Warto pomyśleć o tym, zwłaszcza jeśli odkładasz pójście spać ze względu na obowiązki domowe czy pracę po godzinach.
Podstawowe zasady higieny snu
A zatem – jak długo powinno się spać? Długość snu to dość indywidualna kwestia, która zależy od wielu różnych czynników, takich jak wiek, stan zdrowia, tryb życia czy aktywność fizyczna. Lekarze wskazują, że właściwa ilość snu to w przypadku osoby dorosłej to ok. 7-9 godzin. Niemowlęta i dzieci powinny spać dłużej, a z kolei seniorzy mogą nocą odpoczywać nieco krócej. Żeby utrzymać ciągłość snu i przespać zalecany czas, należy przestrzegać następujących zasad higieny snu:
- ureguluj swój indywidualny rytm dobowy – odpowiednia higiena snu to przede wszystkim regularny tryb życia. Kładzenie się spać i wstawanie o tej samej porze każdego dnia (również w weekendy) pomaga ustabilizować wewnętrzny zegar biologiczny. W ten sposób organizm „uczy się”, kiedy przypada czas aktywności, a kiedy odpoczynku.
- unikaj kontaktu z ekranem przed snem – światło niebieskie emitowane przez telewizory, telefony, tablety czy monitory hamuje produkcję melatoniny – hormonu snu. Żeby temu zapobiec, staraj się nie patrzeć na żaden ekran na ok. 2-3 godziny przed snem. Zamiast oglądać telewizję, poczytaj książkę.
- zadbaj o odpowiednie warunki w sypialni – wywietrz pomieszczenie, zasuń zasłony, aby ograniczyć dostęp do światła dziennego i wyłącz oświetlenie sztuczne. Temperatura w sypialni nie powinna przekraczać 18-22 st. C.
- unikaj gorących kąpieli przed snem – pamiętaj, że ważna jest też prawidłowa temperatura ciała dla spokojnego snu. Nie rozgrzewaj się w wannie ani pod prysznicem, aby nie przyspieszyć krążenia krwi i nie pobudzić organizmu.
- ogranicz spożycie kofeiny oraz alkoholu w ciągu dnia – tego rodzaju używki mogą nasilać problemy ze snem. Nawet jeśli masz wrażenie, że lampka wina ułatwia zasypianie, to pamiętaj o skutkach ubocznych – alkohol pogarsza jakość snu i przyczynia się do częstszego wybudzania.
- ogranicz drzemki w ciągu dnia – choć krótka drzemka bywa odświeżająca i relaksuje, zbyt długie lub późne drzemki zaburzają naturalny rytm snu. Jeśli naprawdę potrzebujesz się zdrzemnąć, staraj się, aby nie trwało to dłużej niż 20-30 minut i kładź się najpóźniej wczesnym popołudniem.
- dbaj o regularną aktywność fizyczną – ruch wspiera zdrowy sen, jednak pamiętaj, żeby nie ćwiczyć wieczorem, ponieważ trening przed spaniem pobudza organizm. Najlepiej trenować rano lub wczesnym popołudniem – będzie on wtedy naturalnie zmęczony, co ułatwi wieczorne zasypianie.
- zjedz lekką kolację – przejadanie się wieczorem może obciążać układ pokarmowy i powodować wzdęcia lub zgagę, co przekłada się na problemy ze snem.
- wprowadź wieczorne rytuały wyciszające – relaksujące czynności wykonywane przed snem (czytanie książki, słuchanie muzyki relaksacyjnej, krótka medytacja) pomagają organizmowi przygotować się do nocnego odpoczynku. Stopniowo mózg zaczyna je kojarzyć z nadchodzącym snem.
- nie leż bezczynnie w łóżku, jeśli nie możesz zasnąć – jeśli po 20-30 minutach nie jesteś w stanie zasnąć, nie przewracaj się z boku na bok. Możesz spróbować poczytać książkę przy delikatnym świetle lub pospacerować po mieszkaniu. Unikaj jednak patrzenia w ekran telefonu czy telewizora, aby się nie rozbudzić.
Podsumowanie
Spanie to niezwykle ważna część życia. W czasie snu rozluźniają się napięcia w ciele – dochodzi do przyjęcia charakterystycznej postawy spoczynku, wyłączenia aktywności ruchowej i częściowej utraty świadomego kontaktu z otoczeniem. Żeby łatwiej zasnąć, a następnie bez kłopotów wchodzić w poszczególne fazy snu, warto stosować zasady jego higieny. Wprowadź je do swojej rutyny, aby Twój organizm otrzymał dokładnie taką porcję odpoczynku, jakiej potrzebuje. Jeśli jednak mimo to problemy ze snem nie mijają, skonsultuj się ze swoim lekarzem.
Źródła:
- A. Kawalec, K. Pawlas, Czynniki środowiskowe wpływające na sen oraz zachowywanie higieny snu, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2013, t. 94, nr 1, s. 1-5.
- O. Krajewska, K. Skrypnik, M. Kręgielska-Narożna i in., Wpływ długości i jakości snu na parametry antropometryczne, metaboliczne i ogólny stan zdrowia fizycznego i psychicznego, „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2017, vol. 8, nr 2, s. 47-55.
- J. Kasperczyk, J. Jośko, Analiza czynników odpowiedzialnych za złą jakość snu u studentów Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, „Hygeia Public Health” 2012, t. 47, nr 2, s. 191-195.
- A. Sykut, B. Ślusarska, B. Jędrzejkiewicz i in., Zaburzenia snu jako powszechny problem społeczny – wybrane uwarunkowania i konsekwencje zdrowotne, „Pielęgniarstwo XXI Wieku” 2017, vol. 16, nr 2, s. 53-57.
Autorka
Aleksandra Chojnowska – absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, magister filologii polskiej, copywriterka. Od lat zgłębia wiedzę na tematy związane ze zdrowiem oraz urodą i z pasją pisze o tym, jak każdego dnia dbać zarówno o siebie, jak i o bliskich. Prywatnie doświadczona mama.
Powiązane kategorie
Ostatnia aktualizacja [27.05.2025]