HCT, czyli hematokryt – czego dotyczy ta norma badania? Co oznacza niski lub wysoki poziom HCT?
Badania krwi są niezwykle ważne, ponieważ pozwalają lekarzowi uzyskać wiele cennych informacji na temat stanu zdrowia pacjenta. Umożliwiają wykrywanie nawet bardzo poważnych chorób już w początkowym stadium. Badania krwi wykorzystywane są również w celu monitorowania stosowanego leczenia i jego efektów, dlatego należy je wykonywać zarówno na zalecenie lekarza, jak i profilaktycznie.
Hematokryt (HCT) to jedno z badań, wchodzących w skład podstawowej morfologii krwi. Pozwala określić, jaki stopień pełnej objętości całej krwi pacjenta stanowią krwinki czerwone (erytrocyty). Sprawdź, jakie są normy hematokrytu, co mogą oznaczać nieprawidłowe wyniki i jakie czynniki wpływają na poziom hematokrytu.
Z artykułu dowiesz się:
HCT – czego dotyczy ten parametr w badaniu krwi?
Skrót HTC, wyróżniony na liście badań, wchodzących w skład morfologii krwi, to właśnie hematokryt. Ten parametr laboratoryjny określa jaki procent całej objętości krwi stanowią erytrocyty. Zawierają one hemoglobinę, odpowiedzialną za transport tlenu z płuc do wszystkich tkanek organizmu. Im więcej czerwonych krwinek, tym więcej hemoglobiny, a co za tym idzie, wyższy poziom hematokrytu.
Warto wiedzieć, że wynik hematokrytu zależy nie tylko od ilości krwinek czerwonych, ale również od objętości osocza. To właśnie dlatego podwyższony hematokryt obserwuje się m.in. w przypadku odwodnienia (kiedy organizm traci więcej płynów, niż przyjmuje). Gdy maleje ilość osocza we krwi, dochodzi do wzrostu stężenia krwinek czerwonych. Jednak żeby w pełni ocenić stan zdrowia pacjenta, nie wystarczy pojedynczy wynik, wskazujący poziom hematokrytu. Niezbędna jest pełna morfologia krwi, by lekarz mógł przeanalizować jej parametry całościowo.
Badanie poziomu hematokrytu – normy
Wartość hematokrytu wyrażana jest w procentach – zarówno podwyższony wynik, jak i hematokryt poniżej normy może zwiastować zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu. Jak interpretować wyniki? Należy wziąć pod uwagę wiek, płeć pacjenta i stan fizjologiczny (np. ciąża). Ocenia się je zgodnie z normami, podanymi przez laboratorium, które dokonuje analizy próbki, ponieważ zależą one od metody oznaczania hematokrytu.
Przyjmuje się, że prawidłowy hematokryt wynosi:
- 48-70% dla noworodków,
- 35-55% dla dzieci do ukończenia 12. roku życia,
- 35-45% dla dziewcząt w wieku 13-18 lat,
- 37-50% dla chłopców w wieku 13-18 lat,
- 37-47% dla dorosłych kobiet,
- 40-50% dla dorosłych mężczyzn.
Normy dla kobiet ciężarnych są obniżone o ok. 5-7%, ze względu na naturalny wzrost objętości osocza w tym okresie. Zbyt niski hematokryt u przyszłej mamy stanowi wskazanie do niezwłocznej konsultacji z lekarzem.
Hematokryt – wskazania do badania
Coraz częściej mówi się o tym, żeby przynajmniej raz w roku profilaktycznie wykonywać badanie morfologii krwi. Dzięki temu można sprawdzić nie tylko hematokryt, ale również poziom pozostałych elementów morfotycznych krwi i wychwycić wszelkie odchylenia, które mogą zwiastować rozwój choroby.
Lekarze zalecają zbadanie poziomu hematokrytu u pacjentów skarżących się z powodu:
- przewlekłego zmęczenia, ospałości i braku energii,
- nadmiernego wypadania włosów,
- pogorszenia kondycji paznokci,
- duszności oraz nawracających bólów w klatce piersiowej,
- wyraźnego spadku odporności,
- częstych, nawracających infekcji,
- zaburzeń pracy serca,
- problemów z krzepnięciem krwi i nadmiernym krwawieniem (np. z nosa, obfite miesiączki).
Morfologia krwi – przygotowanie do badania i oczekiwanie na wynik
Żeby zbadać poziom hematokrytu oraz pozostałe parametry krwi, należy wykonać pełną morfologię. Do analizy potrzebna jest próbka krwi, najlepiej pobrana z żyły łokciowej. Badanie najczęściej wykonuje się z rana, ponieważ pacjent powinien być na czczo. Należy zachować przynajmniej 12-godzinną przerwę od ostatniego spożytego posiłku.
Duże ilości kofeiny, nikotyny, czy alkoholu we krwi mogą zafałszować wynik, dlatego lekarze zalecają ograniczenie spożywania kawy i powstrzymanie się od sięgania po używki przez 2-3 dni przed badaniem.
Na wynik ma wpływ również cykl miesiączkowy u kobiet, dlatego panie nie powinny zgłaszać się na pobranie krwi w czasie menstruacji. Szczególnie bardzo obfite krwawienia mogą przyczynić się do obniżenia stężenia erytrocytów, co przełoży się na niski poziom HCT w badaniu.
Zazwyczaj nie trzeba długo czekać na wyniki morfologii krwi. W większości laboratoriów dostępne są jeszcze tego samego dnia lub następnego dnia roboczego od pobrania próbki do analizy. Z wynikiem należy zgłosić się do lekarza, by wyłapał ewentualne nieprawidłowości i zaproponował odpowiednie leczenie, jeśli okaże się koniecznie.
HCT niskie – co to oznacza?
Niski poziom hematokrytu oznacza zmniejszenie ilości czerwonych krwinek lub zwiększenie objętości osocza. To może wskazywać na następujące zaburzenia:
- niedokrwistość z niedoboru żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego,
- choroby nerek,
- przewlekłe infekcje i zakażenia,
- przewodnienie,
- schorzenia wątroby oraz szpiku kostnego (także nowotwory).
Warto wiedzieć, że obniżony hematokryt oznacza spadek ilości tlenu dostarczanego z płuc do pozostałych narządów, co może niekorzystnie wpływać na ich pracę, a tym samym funkcjonowanie całego organizmu.
HCT podwyższone – przyczyny
Z kolei podwyższony poziom hematokrytu w zakresie podstawowego badania krwi może wskazywać na odwodnienie organizmu. W przypadku zbyt niskiej podaży płynów dochodzi do zmniejszenia ilości osocza, przy takiej samej zawartości czerwonych krwinek, co oznacza zwiększenie stężenia erytrocytów we krwi. To może stwarzać zagrożenie zarówno dla zdrowia, jak i życia pacjenta, ponieważ zbyt wysokie zagęszczenie krwi jest jedną z przyczyn nadciśnienia tętniczego oraz zatorów płucnych.
Podwyższony hematokryt może być spowodowany:
- odwodnieniem organizmu – gdy podaż płynów nie jest wystarczająca lub występują częste wymioty, biegunki, a także w wyniku zażywania niektórych leków,
- niedotlenieniem organizmu wywołanym przez zaburzenia pracy płuc lub serca,
- nałogowym paleniem tytoniu, określanym jako nikotynizm,
- występowaniem nowotworów krwi (np. czerwienicy prawdziwej) lub nerek (choroba wiąże się zwykle ze wzrostem poziomu erytropoetyny, która stymuluje erytropoezę – proces wytwarzania czerwonych krwinek),
- chorobą wysokościową i dłuższym przebywaniem na dużych wysokościach – niższa zawartość tlenu w powietrzu bezpośrednio przyczynia się do niedotlenienia.
Jeśli krwinki czerwone stanowią zbyt wysoki procent całej objętości krwi, wyniki wskażą podwyższony poziom hematokrytu. W takiej sytuacji niezbędna jest wizyta u lekarza zlecającego morfologię krwi (lub pierwszego kontaktu, jeśli badania wykonywane były profilaktycznie, na własną rękę). Specjalista przeprowadzi z pacjentem wywiad medyczny, by ustalić przyczynę podwyższonego stężenia erytrocytów.
Podsumowanie
Hematokryt (HCT) pozwala określić jaki procent całej objętości krwi krążącej w organizmie stanowią krwinki czerwone. Dzięki temu możliwe jest wykrycie zaburzeń związanych ze zbyt wysoką lub niską liczbą erytrocytów, w stosunku do ilości osocza. Szybkie zdiagnozowanie przyczyn nieprawidłowości z tym związanych, pozwala ochronić organizm przed długotrwałym niedotlenieniem narządów i jego negatywnymi skutkami. Hematokryt wchodzi w skład parametrów analizowanych w ramach morfologii krwi. Badania tego typu wykonuje się na zalecenie lekarza lub w ramach profilaktyki zdrowotnej u osób dorosłych.
Źródła:
- N. Volkova, L. Arab, Evidence-based systematic literature review of hemoglobin/hematocrit and all-cause mortality in dialysis patients, American Journal of Kidney Diseases, 2006, 47(1), s. 24-36.
- J.R. Dunne, D. Malone, J.K. Tracy i in., Perioperative anemia: an independent risk factor for infection, mortality, and resource utilization in surgery, Journal of Surgical Research, 2002, 102(2), s. 237-44.
Autorka
Aleksandra Chojnowska – absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, magister filologii polskiej, copywriterka. Od lat zgłębia wiedzę na tematy związane ze zdrowiem oraz urodą i z pasją pisze o tym, jak każdego dnia dbać zarówno o siebie, jak i o bliskich. Prywatnie doświadczona mama.