Haluksy to określenie na schorzenie w obrębie stóp, jakim jest paluch koślawy. Przyczynia się ono do rozwoju nieprzyjemnych i uciążliwych dolegliwości. Haluks powoduje ból, który utrudnia chodzenie i codzienne funkcjonowanie, a dodatkowo nieleczony prowadzi do deformacji stopy. Możliwa jest jednak jego skuteczna terapia. Zobacz, jak wygląda leczenie haluksów i rehabilitacja.
Nazwa schorzenia pochodzi od łacińskiej nazwy pierwszego palca stopy, czyli palucha (łac. hallux). Leży on najbardziej przyśrodkowo. Posiada jedynie dwa paliczki i razem z kością śródstopia tworzy staw śródstopno-palcowy. Struktura ta jest bardzo silna, dlatego stanowi znaczną podporę dla stopy. Przyjmuje też duże obciążenia. Z tego powodu jest narażony na różnego rodzaju deformacje – jedną z nich jest właśnie paluch koślawy.
Z artykułu dowiesz się:
- Czym są haluksy?
- Jakie są objawy haluksów?
- Jak leczyć haluksy?
Haluksy – co to za schorzenie?
Haluks to deformacja stopy, a dokładniej pierwszego stawu śródstopno-palcowego. Pod wpływem różnych czynników paluch ustawia się nieprawidłowo – w kierunku pozostałych palców. Dochodzi również do zmiany ustawienia kości śródstopia. Tworzy ona charakterystyczne wybrzuszenie w przyśrodkowej części stopy.
Wyróżnia się 4 stopnie zaawansowania deformacji:
- stopień I – łagodny,
- stopień II – umiarkowany,
- stopień III – zaawansowany,
- stopień IV – ciężki.
Haluks to dość często występujące zniekształcenie stopy. Szacuje się, że może być obecne nawet u 4% populacji. Dane te nie są dokładne, ponieważ nie każda osoba z paluchem koślawym szuka pomocy medycznej.
Haluksy częściej powstają u kobiet, ponieważ struktury stopy są u nich słabsze i delikatniejsze. Stwierdza się też wzmożoną wiotkość więzadeł. Większe ryzyko wystąpienia palucha koślawego dotyczy również osób, które mają tzw. stopę egipską (paluch jest najdłuższy, a reszta palców ustawiona w linii skośnej).
Przyczyny haluksów są złożone. Duży udział w rozwoju wady mają czynniki genetyczne. Mowa o wrodzonych wadach anatomicznych w budowie stopy (większe ryzyko jest wtedy, gdy wady tego typu występowały w najbliższej rodzinie).
Warto jednak pamiętać, że na powstawanie haluksów mają też wpływ czynniki zewnętrzne. Istotną przyczyną jest noszenie niewygodnego i ciasnego obuwia z wąskimi noskami. Również częste sięganie po buty na wysokim obcasie przyczynia się do deformacji stopy. Dzieje się tak, ponieważ wymuszają one przeciążenie przedniej części stopy. Skutkuje to obniżeniem łuku poprzecznego i płaskostopiem poprzecznym, czyli poszerzeniem przodostopia.
Inne czynniki, które powodują, że powstają haluksy to:
- otyłość,
- praca w pozycji stojącej,
- taniec w balecie,
- siedzący tryb życia,
- choroby układu ruchu.
Często podkreśla się, że stopy ulegają deformacji, szczególnie jeśli oddziałuje na nie równocześnie kilka czynników w określonym czasie.
Haluksy – objawy
Haluksy rozwijają się stopniowo. Początkowo zmienia się biomechanika chodu, a tym samym ciężar ciała jest rozłożony nierównomiernie. Struktury stopy ulegają nadmiernemu przeciążeniu, co prowadzi do osłabienia aparatu stawowo-więzadłowego i mięśni, a także ich przykurczów. Następnie paluch rotuje w kierunku przyśrodkowym i następuje nadmierne wychylenie kości śródstopia. Z czasem deformacja obejmuje całe przodostopie.
Objawem haluksów jest wybrzuszenie u podstawy palucha, a także jego charakterystyczne wykrzywienie. Niekiedy bywa na tyle duże, że paluch zaczyna nachodzić na pozostałe palce. Obecny jest też stan zapalny torebki stawowej, któremu towarzyszą obrzęk, zaczerwienienie skóry i ból. Zdarza się, że dolegliwości bólowe utrudniają chodzenie. U osób, które mają duże, bolące haluksy, wzrasta podatność na tworzenie się modzeli i twardych odcisków na stopach.
Warto pamiętać, że koślawość palucha nie jest jedynie problemem natury estetycznej. Deformacja zwykle przyczynia się do poważnych zaburzeń postępujących w obrębie stóp. Jeżeli w porę nie zostanie wdrożone leczenie koślawego palucha, mogą zacząć rozwijać się kolejne deformacje w stawach.
Jak leczyć haluksy?
Jak przebiega leczenie palucha koślawego? Zależy ono głównie od stopnia zaawansowania deformacji. W początkowych stadiach wystarcza jedynie postępowanie zachowawcze. Oczekiwane efekty może przynieść stosowanie specjalnych ortez oraz zabiegów fizjoterapeutycznych. Ortezy korygujące oś palucha nie są jednak w stanie cofnąć powstałych zmian, ale mogą zapobiec ich dalszemu rozwojowi.
Pomocne są również wkładki ortopedyczne, które umożliwiają odpowiednie rozłożenie obciążenia stopy. Ważna jest też eliminacja czynników ryzyka – normalizacja masy ciała, regularna aktywność fizyczna, noszenie dopasowanego obuwia (w odpowiednim rozmiarze, z szerokimi noskami, wygodnego, wykonanego z naturalnych i elastycznych materiałów).
Niekiedy konieczne jest leczenie operacyjne haluksów. Stosuje się je w przypadku zaawansowanych zmian, kiedy ból oraz trudności z chodzeniem znacznie obniżają komfort życia, a metody zachowawcze (np. wkładki ortopedyczne, rehabilitacja) nie przynoszą efektów.
Celem operacji haluksów jest korekcja ustawienia palca i przywrócenie prawidłowego układu stopy, aby wyeliminować ból oraz poprawić estetykę i funkcje stopy. Istnieje kilka metod operacyjnych dostosowanych do stopnia zaawansowania deformacji i stanu pacjenta. Można wykonać nacięcie kości śródstopia wraz z jej przesunięciem w kierunku bocznym (osteotomia) lub inne operacje polegające na usunięciu części kości.
Przy operacji haluksa konieczne jest zastosowanie znieczulenia. Najczęściej zabieg wykonuje się w znieczuleniu podpajęczynówkowym lub ogólnym, a jego rodzaj jest dobierany indywidualnie przez lekarza.
