Gluten – jak wpływa na organizm?
Glutenem nazywa się mieszaninę białek roślinnych, występujących w niektórych gatunkach zbóż. Jego właściwości wpływają na konsystencję chleba oraz innych wypieków, nadając ciastu puszystość, miękkość i podkreślając aromat. Największą ilość glutenu zawiera pszenica, dlatego w piekarnictwie najczęściej stosuje się mąkę pszenną.
Swego czasu, w mediach społecznościowych sporo mówiło się o eliminacji glutenu z diety, by szybciej zrzucić nadmiarowe kilogramy, czy zadbać o dobrą kondycję organizmu i samopoczucie. Składnik ten wciąż bywa demonizowany przez celebrytów i influencerów, choć zupełnie niesłusznie. Sprawdź, czym jest gluten, czym objawia się nietolerancja glutenu oraz kto powinien być na bezwzględnej diecie bezglutenowej. Podpowiadamy, jakie produkty nie zawierają glutenu i mogą być spożywane przez osoby, u których występują objawy uczulenia, czy celiakii.
Z artykułu dowiesz się:
Gluten – czym jest i gdzie go znajdziemy?
Gluten to nic innego, jak roślinne białko, występujące w ziarnach zbóż, m.in. pszenicy, żyta, czy jęczmienia. Dzięki glutenowi mąka pozyskana z tych gatunków, w połączeniu z wodą, zyskuje właściwości niezwykle cenione w przemyśle piekarniczym. Razem z pozostałymi składnikami ciasta tworzy lepką masę o elastycznej, miękkiej i puszystej konsystencji.
Choć naturalnie zawierają go zboża glutenowe, to można zauważyć, że producenci żywności coraz częściej dodają tę mieszaninę białek także do innych artykułów spożywczych. W ten sposób znaleźć go można również w wędlinach, deserach, sosach, czy daniach gotowych.
Produkty zawierające gluten to najczęściej żywność na bazie mąki pszennej (lub z odmian pszenicy – orkiszu, płaskurki, samopszy), żytniej, owsianej i jęczmiennej. Wszelkie wypieki z tych mąk, zarówno słodkie, jak i wytrawne, nie są zalecane osobom, które cierpią z powodu nietolerancji tego białka lub innych dolegliwości, jakie powoduje u nich spożywanie glutenu.
Inna żywność, która zawiera gluten to m.in.:
- płatki i makarony ze zbóż glutenowych,
- kasze: manna, kuskus, bulgur, jęczmienna, owsiana,
- dania gotowe, przygotowywane na bazie mąki ze zbóż glutenowych,
- napoje i desery z dodatkiem słodu jęczmiennego lub ziarnami zbóż glutenowych,
- seitan – zamiennik mięsa dla wegetarian i wegan,
- kawa zbożowa,
- napoje owsiane,
- sos sojowy,
- zupy zaprawiane mąką ze zbóż glutenowych,
- opłatek.
Czy gluten szkodzi?
Choć wielu celebrytów i influencerów w mediach społecznościowych rekomenduje wszystkim dietę bezglutenową, najczęściej reklamując przy tym produkty bezglutenowe, nie należy eliminować tego składnika z jadłospisu bez wskazań medycznych. Gluten nie jest substancją szkodliwą dla osób zdrowych, które nie odczuwają żadnych dolegliwości, po jego spożyciu.
Warto wiedzieć, że nawet w diecie śródziemnomorskiej, uznawanej przez dietetyków za jedną z najzdrowszych, pojawiają się produkty, zawierające gluten – pełnoziarniste pieczywo, czy makarony. Jak wskazują wyniki przeprowadzonych badań, sięganie po tego rodzaju żywność, może zmniejszać ryzyko rozwoju nowotworów, czy regulować ciśnienie tętnicze.
Dieta bezglutenowa polecana jest wyłącznie osobom, u których lekarz zdiagnozował nietolerancję glutenu, uczulenie lub nadwrażliwość na ten składnik w pokarmach. Eliminacja glutenu na własną rękę, bez konsultacji ze specjalistą, może mieć negatywny wpływ na organizm.
Gluten – dlaczego niektórzy muszą go unikać?
Mieszanina roślinnych białek w zbożach jest dobrze tolerowana przez większość społeczeństwa, jednak u niektórych osób po spożyciu glutenu pojawia się szereg dolegliwości, głównie ze strony przewodu pokarmowego. Dotyczy to pacjentów, u których występuje:
- alergia na gluten,
- nieceliakalna nadwrażliwość na gluten,
- celiakia – nietolerancja glutenu, choroba o podłożu autoimmunologicznym.
Osoby chorujące na celiakię muszą unikać glutenu, ponieważ w przebiegu choroby ich kosmki jelitowe ulegają uszkodzeniu, przez co organizm nie jest w stanie przyswajać tego składnika. Najczęstsze objawy celiakii to: bóle brzucha, wzdęcia, biegunka, uczucie pełności, zaparcia i wymioty.
Pacjenci, u których zdiagnozowano alergię na gluten, odczuwają dolegliwości podobne do objawów celiakii. Zaburzeniom funkcjonowania układu pokarmowego towarzyszą także zmiany skórne – wysypka lub szorstkie, łuszczące się plamy. W przypadku uczulenia na gluten nie dochodzi do rozwoju stanu zapalnego wyściółki jelita.
Ostatnią grupą, która na stałe powinna sięgać po żywność, która nie zawiera glutenu, są osoby z nadwrażliwością pokarmową. Nie chorują one na celiakię, jednak ich organizmy nie są w stanie prawidłowo rozkładać i przyswajać glutenu. To jedna z postaci nietolerancji tego składnika. W przypadku nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten, do dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego dochodzą także: spadek masy ciała, bóle głowy, mięśni i stawów, wysypka lub rumień, anemia, przewlekłe zmęczenie.
Jaka żywność naturalnie nie zawiera glutenu?
Osoby chorujące na celiakię, z alergią lub nadwrażliwością na gluten, powinny dokładnie znać swoje ograniczenia dietetyczne. Wiedza na temat produktów, po które można sięgać, a których należy unikać, pozwoli zapobiec wystąpieniu nieprzyjemnych objawów. Oto niektóre artykuły, jakie mogą znaleźć się w diecie bezglutenowej:
- zboża naturalnie bezglutenowe, np. kukurydza, ryż, komosa ryżowa i wszelkie wyroby z ich dodatkiem,
- nabiał bez dodatku zbóż,
- tłuszcze (poza pozyskiwanymi z pszenicy i jej odmian),
- świeże warzywa i owoce,
- rośliny strączkowe,
- wypieki oznaczone jako bezglutenowe,
- herbata i kawa naturalna,
- sól, pieprz oraz inne przyprawy.
Czasami produkty naturalnie bezglutenowe zawierają niewielką ilość glutenu. Wiąże się to z zanieczyszczeniem na liniach produkcyjnych, gdzie przetwarza się różnego rodzaju zboża, także glutenowe. Żeby mieć pewność, że dany produkt jest całkowicie pozbawiony tego składnika, należy sięgać wyłącznie po artykuły ze specjalnym oznaczeniem – najczęściej w postaci przekreślonego kłosa.
Gluten – objawy nietolerancji glutenu
Nietolerancja glutenu objawia się głównie poprzez występowanie szeregu dolegliwości pokarmowych. Może się również zdarzyć, że przez wiele lat choroba przebiega bezobjawowo. Najczęściej jednak głównym symptomem celiakii u dzieci jest przewlekła biegunka, związana ze stanem zapalnym wyściółki jelita.
Z kolei u dorosłych obserwuje się wzdęcia, bóle brzucha, zmniejszenie masy ciała oraz szereg objawów nieswoistych, które mogą przypominać przemęczenie lub alergię. Zalicza się do nich: ciągłe uczucie zmęczenia, bóle głowy, kości i stawów oraz wysypki skórne. W rzadkich przypadkach może dochodzić do poważniejszych zaburzeń, np. w funkcjonowaniu układu nerwowego, czy rozrodczego.
Osoby ze zdiagnozowaną nietolerancją glutenu, powinny skorzystać z konsultacji z dietetykiem klinicznym, który pomoże ułożyć zbilansowaną dietę bezglutenową.
Podsumowanie
Mieszanina białek roślinnych, nazywana glutenem, błędnie uznawana jest przez niektórych za szkodliwą dla organizmu. Sama eliminacja glutenu z diety nie spowoduje utraty masy ciała, czy poprawy stanu zdrowia u osób, których organizmy prawidłowo rozkładają i przyswajają ten składnik. Najlepszym sposobem na dobre samopoczucie oraz kondycję jest zbilansowana dieta, bogata w świeże warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste – niekoniecznie bezglutenowe. Wyjątkiem są pacjenci z nietolerancją, uczuleniem lub nadwrażliwością na gluten, którzy powinni wyeliminować go ze swojego jadłospisu.
Źródła:
- G. Konińska, A. Marczewska, M. Źródlak, Celiakia i dieta bezglutenowa. Praktyczny poradnik, „Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej”, 2013.
- Serwis Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, Dieta bez glutenu, https://pacjent.gov.pl/diety/dieta-bez-glutenu (dostęp 12.07.2023 r.).
- K. Ścibor, L. Ostrowska-Nawarycz, Z. Kopański, Wiedza na temat glutenu i chorób glutenozależnych – wieloośrodkowe badania ankietowe, „Journal of Clinical Healthcare”, 2015, nr 1, s. 31-35.
Autorka
Aleksandra Chojnowska – absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, magister filologii polskiej, copywriterka. Od lat zgłębia wiedzę na tematy związane ze zdrowiem oraz urodą i z pasją pisze o tym, jak każdego dnia dbać zarówno o siebie, jak i o bliskich. Prywatnie doświadczona mama.
Powiązane kategorie
Ostatnia aktualizacja [21.11.2024]