Foliany czy kwas foliowy w ciąży? Jakie są aktualne zalecenia suplementacji przed zajściem w ciążę i w jej trakcie?
Przyjmowanie kwasu foliowego w ciąży to zalecenie znane kobietom nie od dziś. Witamina B9 wspiera formowanie układu nerwowego u dziecka, zmniejszając ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej, takich jak rozszczep kręgosłupa czy bezmózgowie. Ponadto wspomaga ona procesy krwiotwórcze, co chroni ciężarną przed anemią. Warto jednak wiedzieć, że kwas foliowy to syntetyczna forma witaminy B9. Naturalnie występuje ona pod postacią folianów.
W marcu 2024 zmieniły się zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w kwestii suplementacji różnych składników w okresie ciąży oraz jej planowania. Przyjmowanie witaminy B9 jest bardzo ważne dla zdrowia płodu, dlatego nie powinno się rezygnować z suplementacji. Sprawdź, czym różni się kwas foliowy od folianów oraz jakie formy i dawki witaminy B9 eksperci zalecają przyszłym mamom.
Z artykułu dowiesz się:
- Czy w ciąży lepiej przyjmować kwas foliowy czy aktywne foliany?
- Jakie dawki kwasu foliowego oraz aktywnych folianów należy przyjmować w czasie ciąży i okresie starań o poczęcie?
- Dlaczego suplementacja kwasu foliowego oraz aktywnych folianów w ciąży jest tak ważna?
- Jakie konsekwencje niesie niedobór kwasu foliowego i folianów?
- W jakich produktach znajduje się kwas foliowy oraz foliany?
Aktywne foliany czy kwas foliowy w ciąży? Nowe wytyczne PTGiP
Żeby omówić nowe wytyczne w kwestii suplementacji kwasu foliowego i folianów, należy wcześniej wyjaśnić różnicę między tymi dwoma substancjami. Przede wszystkim, zarówno aktywne foliany, jak i kwas foliowy to formy witaminy B9. Różnią się przede wszystkim strukturą chemiczną i sposobem przyswajania przez organizm.
Aktywne foliany, takie jak 5-metylotetrahydrofolian (5-MTHF), występują w naturalnej postaci w żywności, np. w warzywach liściastych, kalafiorze czy brukselce i są od razu gotowe do wykorzystania przez komórki organizmu. Z kolei kwas foliowy to syntetyczna forma witaminy B9, stosowana w suplementach i wzbogacanej żywności. Aby organizm mógł go przyswoić, musi przejść proces przemian enzymatycznych w wątrobie, co u niektórych osób, szczególnie z mutacją genu MTHFR, może być mniej efektywne.
W 2024 roku Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) zaktualizowało wytyczne dotyczące suplementacji folianów w okresie przedkoncepcyjnym oraz w czasie ciąży. Kwas foliowy i foliany należy przyjmować już na etapie starań o dziecko. Lekarze zalecają aby suplementację rozpocząć na ok. 3 miesiące przed planowanym poczęciem.
Większe dawki kwasu foliowego i folianów przyjmowane przez kobiety w wieku rozrodczym pozwalają znacznie zmniejszyć ryzyko rozwoju wad cewy nerwowej u płodu.
Które związki i w jakiej dawce należy przyjmować przed i w okresie ciąży?
Zgodnie z nowymi wytycznymi Polskiego Towarzystwo Ginekologów i Położników zalecana dawka kwasu foliowego oraz folianów wynosi:
- w okresie przedkoncepcyjnym – kobietom planującym ciążę zaleca się rozpoczęcie suplementacji na co najmniej 12 tygodni przed planowaną koncepcją. Powinny przyjmować syntetyczny kwas foliowy w ilości 400 µg dziennie razem z odpowiednią dawką folianów (5-MTHF) na poziomie 400 µg,
- w okresie ciąży i karmienia piersią – rekomenduje się suplementację 800 µg dziennie aktywnego folianu (5-MTHF),
- w przypadku otyłości – u kobiet z BMI >30 kg/m², po stwierdzeniu poziomu folianów poniżej 28 nmol/l, zaleca się suplementację 5 mg/dobę folianów w połączeniu z 1000 mg mio-inozytolu, maksymalnie do 12. tygodnia ciąży,
- wady cewy nerwowej u płodów we wcześniejszych ciążach – kobietom, które w przeszłości urodziły dziecko z wadą cewy nerwowej, zaleca się suplementację 5 mg folianów na dobę.
Wprowadzone zmiany w zaleceniach mają na celu dostosowanie suplementacji folianów do indywidualnych potrzeb kobiet, zwiększając skuteczność profilaktyki wad cewy nerwowej i innych powikłań ciążowych.
Suplementowanie aktywnych folianów w ciąży – dlaczego to ważne?
Choć wiele kobiet planujących ciążę i ciężarnych wybiera jedynie zwykły kwas foliowy, warto rozważyć przyjmowanie folianów zgodnie z zaleceniami PTGiP. Ta forma witaminy B9 – 5-metylotetrahydrofolian (5-MTHF) – jest już w gotowej postaci do wykorzystania przez organizm.
W odróżnieniu od syntetycznego kwasu foliowego, który wymaga aktywacji przez enzymy w wątrobie, aktywne foliany są łatwiej przyswajane. Może to być szczególnie istotne dla kobiet z mutacjami genu MTHFR, które utrudniają tę konwersję. Zaburzenie to osłabia wchłanianie witaminy B9, dlatego jej stężenie w organizmie bywa niewystarczające.
Zapewnienie odpowiedniego poziomu aktywnych folianów w organizmie przyszłej mamy wspiera prawidłowy rozwój układu nerwowego płodu. Znacząco zmniejsza ryzyko rozwoju wad cewy nerwowej i innych powikłań ciążowych. Aktywne foliany wpływają również korzystnie na procesy metaboliczne matki, wspomagając krążenie krwi i chroniąc przed niedokrwistością.
Regularne przyjmowanie aktywnych folianów przyczynia się więc do ogólnej poprawy stanu zdrowia zarówno matki, jak i dziecka. Co ciekawe, minimalizuje także ryzyko powikłań porodowych, takich jak przedwczesne skurcze czy niska masa urodzeniowa.
Czym skutkuje niedobór folianów?
Skutki niedoboru kwasu foliowego mogą być bardzo poważne, zarówno dla matki, jak i rozwijającego się płodu. Wśród nich wymienia się głównie powikłania, takie jak:
- rozwój wad cewy nerwowej u płodu (np. bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa),
- anemia megaloblastyczna u matki,
- hiperhomocysteinemia,
- zaburzenia ze strony układu nerwowego oraz przewodu pokarmowego,
- pogorszenie nastroju i stany depresyjne,
- obniżenie zdolności organizmu do regeneracji.
Jakie są źródła folianów i kwasu foliowego?
Kwas foliowy to syntetyczna forma witaminy B9, dlatego znaleźć ją można głównie w suplementach diety oraz lekach. Kwasem foliowym wzbogacane są również niektóre produkty spożywcze, takie jak napoje roślinne, płatki śniadaniowe, soki czy pieczywo.
Z kolei naturalnym źródłem łatwo przyswajalnych folianów są m.in. zielone warzywa (szpinak, sałata, jarmuż, brokuł, brukselka), owoce (pomarańcza, kiwi mango), rośliny strączkowe oraz orzechy włoskie.
Specjaliści zalecają, aby stosowanie kwasu foliowego oraz folianów nie było jedynym sposobem dostarczania organizmowi witaminy B9. Warto wzbogacić swoją codzienną dietę o produkty zawierające ten cenny składnik. Dzięki temu zapewnisz zarówno sobie, jak i rozwijającemu się dziecku odpowiednią podaż także innych witamin, minerałów oraz substancji odżywczych.
Podsumowanie
Przyjmowanie kwasu foliowego oraz aktywnych folianów w czasie ciąży pozwala zapobiec wielu poważnym powikłaniom. Żeby uchronić się przed niedoborem, warto stosować się do najnowszych zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji. Eksperci określili dawki, jakie powinny przyjmować kobiety starające się o poczęcie dziecka, ciężarne oraz karmiące piersią. Przy formułowaniu zaleceń uwzględnili też czynniki, takie jak otyłość czy urodzenie dziecka z wadami cewy nerwowej w przeszłości. Wszystko po to, aby maksymalnie zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań.
Źródła:
- A. Seremak-Mrozikiewicz, D. Bomba-Opoń, K. Drews i in., Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji folianów oraz warunków stosowania dodatkowej suplementacji choliny i witamin B6 i B12, w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i połogu, https://www.ptgin.pl/artykul/stanowisko-ekspertow-polskiego-towarzystwa-ginekologow-i-poloznikow-w-zakresie (dostęp: 18.12.2024 r.).
- K. Hozyasz, Kwas foliowy – zarys tematu. Źródła witaminy, zapobieganie wadom wrodzonym, „Borgis – Medycyna Rodzinna” 2005, nr 2, s. 71-72.
- Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Łodzi, Kwas foliowy, https://www.gov.pl/web/wsse-lodz/kwas-foliowy (dostęp: 18.12.2024 r.).
- E. Ehmke vel Emczyńska-Seliga, Suplementacja kwasem foliowym w ciąży i okresie jej planowania, https://ncez.pzh.gov.pl/ciaza-i-macierzynstwo/suplementacja-kwasem-foliowym-w-ciazy-i-okresie-jej-planowania/ (dostęp: 18.12.2024 r.).
Autorka
Aleksandra Chojnowska – absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, magister filologii polskiej, copywriterka. Od lat zgłębia wiedzę na tematy związane ze zdrowiem oraz urodą i z pasją pisze o tym, jak każdego dnia dbać zarówno o siebie, jak i o bliskich. Prywatnie doświadczona mama.
Powiązane kategorie
Ostatnia aktualizacja [24.01.2025]