Choć żywokost lekarski nie jest tak popularny jak rumianek czy mięta, to jego właściwości lecznicze są znane i cenione od wieków – szczególnie w medycynie ludowej. Ta niepozorna roślina o fioletowych kwiatach i mięsistych liściach kryje w sobie bogactwo składników aktywnych o korzystnym działaniu na ludzkie ciało. Żywokost lekarski znajduje zastosowanie głównie w leczeniu urazów, stłuczeń, stanów zapalnych stawów oraz gojeniu ran.
Maść lub okład z korzenia żywokostu bywają niezastąpione przy zwichnięciach, bólu stawów, a nawet trudno gojących się ranach. Warto jednak wiedzieć, że nie należy go stosować wewnętrznie z uwagi na obecność alkaloidów pirolizydynowych, które uszkadzają wątrobę. Sprawdź, jakie właściwości skrywa korzeń żywokostu lekarskiego i jak bezpiecznie go stosować.
Z artykułu dowiesz się:
- Co to jest żywokost lekarski?
- Jakie są właściwości żywokostu lekarskiego?
- W jakich obszarach żywokost lekarski znajduje zastosowanie?
- Jak korzystać z właściwości leczniczych żywokostu?
- Jakie są przeciwwskazania do stosowania żywokostu?
- Jak przygotować domową maść z żywokostu lekarskiego?
Czym jest i jak wygląda żywokost lekarski?
Żywokost lekarski (Symphytum officinale L.) to roślina wieloletnia należąca do rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Naturalnie rośnie w Europie (poza południowymi rejonami) i Azji, a obecnie także w Ameryce Północnej – w Kanadzie i na Alasce. Spotkać można go także w Polsce, szczególnie na wilgotnych łąkach, przy brzegach rzek, rowów oraz w pobliżu lasów. Preferuje gleby żyzne i wilgotne, dlatego często występuje na terenach podmokłych.
Roślina dorasta zazwyczaj do 50-100 cm wysokości. Liście żywokostu lekarskiego są szorstko owłosione, szerokie o lancetowatym kształcie. Jego łodygi są grube, sztywne i również pokryte szorstkimi włoskami. Masywny korzeń żywokostu – ciemnobrązowy z zewnątrz i jasny w środku – to jedna z najbardziej charakterystycznych części rośliny.
Kwiaty żywokostu zebrane są w kwiatostan typu sierpik i występują w różnych odcieniach fioletu, różu, a czasem nawet kremowego.
Żywokost i jego prozdrowotne właściwości
Żywokost lekarski nie bez powodu zyskał swój przydomek. Zawiera on szereg cennych składników aktywnych, z których najważniejsze to alantoina, garbniki, śluzy roślinne, związki fenolowe, flawonoidy, saponiny, sole mineralne oraz kwasy organiczne. Alantoina to znana substancja wspomagająca regenerację komórek i tkanek. To głównie za jej sprawą żywokost zyskał „renomę” rośliny wspierającej procesy naprawcze w organizmie.
Garbniki i śluzy zawarte w żywokoście wykazują właściwości ściągające, ochronne i łagodzące stany zapalne. Z kolei flawonoidy znane są z działania antyoksydacyjnego – neutralizują wolne rodniki, które przyspieszają procesy starzenia się komórek. Związki o działaniu przeciwzapalnym mogą przyczyniać się do łagodzenia podrażnień i obrzęków.
W żywokoście znajdują się także kwas rozmarynowy i kawowy, które również mają właściwości przeciwutleniające oraz przeciwbakteryjne.
Żywokost lekarski – zastosowanie
Ze względu na swoje właściwości regenerujące żywokost od wieków znajduje szerokie zastosowanie w medycynie ludowej. Przede wszystkim wykorzystywany jest przy stłuczeniach, skręceniach, złamaniach oraz obrzękach. Dzięki zawartości alantoiny i substancji przeciwzapalnych wspiera regenerację tkanek, zmniejsza zasinienie i ból. Maści i żele z żywokostu lekarskiego do nacierania chorych stawów stosowane są pomocniczo w bólach reumatycznych, zwyrodnieniowych, a także u pacjentów z przeciążeniami mięśni.
Co ciekawe, żywokost wykorzystuje się także w dermokosmetyce. Jego składniki wspierają odbudowę naskórka i działają kojąco, dlatego bywa pomocny szczególnie w łagodzeniu podrażnień, objawów łuszczycy czy atopowego zapalenia skóry.
Niektóre produkty z żywokostem mają działanie wyrównujące koloryt skóry i rozjaśniające przebarwienia. Polecane są także do walki z trądzikiem i bliznami po wygojonych niedoskonałościach.
Żywokost jest bogaty w substancje śluzowe, dlatego może dobrze nawilżać skórę, poprawiając jej sprężystość i elastyczność. Dzięki temu zmniejsza się jej tendencja do pojawiania się zmarszczek.
Jak stosować żywokost lekarski?
Żywokost lekarski oraz wszelkie preparaty zawierające wyciąg z tej rośliny przeznaczone są wyłącznie do stosowania zewnętrznego. Oprócz substancji, które mają pozytywny wpływ na ludzki organizm, w żywokoście obecne są także toksyczne alkaloidy pirolizydynowe. Wykazują one działanie hepatotoksyczne – uszkadzają komórki wątroby. Proces chorobowy obejmuje tworzenie się zwłóknień i nadmiernego rozrostu tkanek w drogach żółciowych, co prowadzi do rozwoju marskości oraz nowotworów wątroby.
W badaniach przeprowadzonych na zwierzętach okazało się, że alkaloidy pirolizydynowe działają toksycznie również na pęcherzyki płucne. Biorąc pod uwagę te okoliczności, żywokostu nie należy przyjmować doustnie.
Najczęściej żywokost wykorzystuje się więc w postaci maści, żeli, kremów, okładów oraz maceratów olejowych, które można nakładać bezpośrednio na skórę w miejscach wymagających regeneracji.
Żywokost lekarski – przeciwwskazania do stosowania
Choć żywokost lekarski posiada wiele cennych właściwości, jego stosowanie nie jest polecane każdemu. Nie należy stosować go u kobiet w okresie ciąży i laktacji, a także dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia.
Ze względu na zawartość alkaloidów pirolizydynowych, produktów z żywokostem nie powinno się nakładać na głębokie rany czy rozległe owrzodzenia. W takich przypadkach istnieje wysokie ryzyko, że toksyczne związki przedostaną się do krwi, a wraz z nią do tkanek wątroby.
Ograniczenia dotyczą także długości stosowania zewnętrznego – nie należy używać preparatów z żywokostem dłużej niż 10 dni.
