Diagnostyka biegunki u niemowląt i dzieci - badanie kału na adenowirusy/rotawirusy
U niemowląt i dzieci do 5 roku życia pojawienie się ostrej biegunki w większości przypadków spowodowane jest zakażeniem wirusowym. Poza zaburzeniami ze strony przewodu pokarmowego pojawia się również gorączka i pogorszenie łaknienia – co zwiększa ryzyko szybkiego odwodnienia. Dlatego jest to sytuacja, która jest niebezpieczna. Dowiedz się, skąd bierze się biegunka u niemowląt i małych dzieci i jak postępować w przypadku jej wystąpienia.
Za biegunki wirusowe odpowiedzialne są głównie adenowirusy i rotawirusy. Każdego roku z powodu ostrej biegunki wirusowej ok. 50 tys. dzieci trafia do szpitala, a czterokrotnie więcej wymaga opieki lekarskiej. Na adenowirusy, które u niemowląt i dzieci wywołują również zapalenie oskrzeli i płuc - nie ma szczepionki. Natomiast szczepionka na rotawirusy, zmniejsza ryzyko ciężkich powikłań - ale również nie chroni przed ponownym zakażeniem. Kluczowe jest szybkie rozpoznanie zakażenia - służy do tego badanie kału, które pozwala na wykrycie antygenów wirusowych.
Z artykułu dowiesz się:
Dlaczego biegunki są najgroźniejsze dla najmniejszych dzieci?
Ostra biegunka to jedna z najczęstszych chorób wieku niemowlęcego i wczesnodziecięcego.
Najwięcej przypadków tej choroby, ale również najcięższy przebieg tych zakażeń i występowanie powikłań, dotyczy noworodków i niemowląt. Jest to związane z niewykształconym w pełni układem immunologicznym, więc mały organizm zaatakowany przez wirusy bardzo szybko ulega odwodnieniu i jest najbardziej narażony na wystąpienie powikłań.Podejrzenie biegunki wirusowej
Zgodnie z definicją, biegunka to stan, w którym dziecko oddaje stolce o zbyt luźnej konsystencji (płynne, półpłynne) z częstotliwością większą niż 3 razy na dobę lub w zwiększonej ilości. Dlatego bez względu na wiek i sposób żywienia dziecka, gdy znacząco wzrasta ilość oddawanych stolców, kał jest lejący i/lub zawiera śluz, ropę lub krew - jest to sygnał do niepokoju.
Rotawirusy – jak może przebiegać zakażenie
Najbardziej typowymi objawami, które pojawiają się u niemowląt i dzieci zakażonych rotawirusem są wymioty, biegunka i gorączka. Najczęściej z trzech objawów, występują co najmniej dwa. Jak może przebiegać infekcja rotawirusem:
- zakażenie bezobjawowe – (są to infekcje u niemowląt, które częściowo są chronione przez przeciwciała pochodzące od matki lub są to sytuacje, w których dochodzi u dziecka do ponownego zakażenia np. trzeciego);
- biegunka o lekkim nasileniu – najczęściej u dzieci zaszczepionych na rotawirusy;
- ciężka biegunka prowadząca do odwodnienia – może nawet prowadzić do zagrażającego życiu dziecka wstrząsu hipowolemicznego.
Adenowirusy – mniej znane, równie niebezpieczne
Adenowirusy tak jak rotawirusy atakują najczęściej dzieci od 6. miesiąca do 5. roku życia.
Objawy biegunki adenowirusowej u dzieci trwają znacznie dłużej, bo nawet do 11 dni, zwykle 7-8 dni. Poza biegunką pojawia się również ból brzucha, wymioty i gorączka. Może zdarzyć się, że w kale biegunkowym będzie obecna również krew. Adenowirusy poza objawami ostrej biegunki, są również odpowiedzialne za zakażenia układu oddechowego, krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego (głównie u chłopców), zapalenie spojówek.
Kiedy jest największa infekcyjność tych dwóch wirusów?
Najwięcej przypadków zakażenia rotwirusami odnotowuje się w zimie i wiosną, natomiast zakażenie adenowirusem nie ma związku z porą roku, tak samo łatwo o infekcje latem, jak zimą.
Metody diagnostyki wirusowych zaburzeń jelitowych
W przypadku podejrzenia u niemowlaka lub dziecka zakażenia wirusowego lekarz zleca wykonanie badań diagnostycznych. Wykrycie wirusów jest najskuteczniejsze w próbkach kału pobranego jak najszybciej po wystąpieniu objawów. Badanie jest nieinwazyjne i wykonuje się z kału biegunkowego. Diagnostykę ostrej biegunki zawsze rozpoczyna się od sprawdzenia podłoża rotawirusowego. Z uwagi na bardzo dużą ilość rotawirusów w kale chorego dziecka, do badania wykorzystuje się czułe szybkie testy immunochromatograficzne. Test pozwala na bezpośrednie wykrywanie wirusa w kale. Taka sama zasada dotyczy adenowirusa.
W laboratoriach i szpitalach najczęściej wykorzystuje się test, który jednocześnie wykrywa rotawirusy i adenowirusy jelitowe. Test ma dwa dołki próbkowe i dwa okienka analizy, oddzielnie dla rotawirusa i adenowirusa. Test na rotawirusy i adenowirusy można wykonać samodzielnie w domu, za pomocą testu z apteki. Szybkie testy domowe i szybkie testy laboratoryjne mają taką samą czułość i wiarygodność. Zaletą badania w domu jest brak konieczności transportu materiału do laboratorium i otrzymanie wyniku w ciągu kilku minut. Kał biegunkowy można pobrać z nocnika lub bezpośrednio z pampersa.
Wynik dodatni (pozytywny) świadczy o obecności rotawirusów lub/i adenowirusów w kale. Rozpoznanie wirusowej etiologii biegunki u dziecka wymaga konsultacji z lekarzem, który podejmie decyzję o dalszym leczeniu w domu lub hospitalizacji, jeżeli będzie istniało ryzyko odwodnienia.
Źródła:
- Oleksy M. i wsp., Występowanie rotawirusów i adenowirusów u dzieci z objawami biegunki na terenie Dolnego Śląska, Hygeia Public Health 2015, 50(4), s. 598-603.
- Solarska M., Biegunki o etiologii wirusowej, Postępy Mikrobiologii, 2009, 48,3.