D-dimery to fragmenty białek powstające w wyniku rozpuszczania skrzepu (fibryny). Fibryna jest podstawowym składnikiem skrzepów krwi, dlatego jej obecność we krwi świadczy o aktywacji układu krzepnięcia i fibrynolizy – mechanizmów odpowiedzialnych za tworzenie i rozpuszczanie skrzepów.
D-dimery mogą wskazywać na obecność zakrzepów w organizmie, dlatego ich oznaczenie jest szczególnie ważne przy podejrzeniu takich schorzeń jak zakrzepica żył głębokich, zatorowość płucna czy rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe (DIC). Diagnostykę warto wykonać, zwłaszcza gdy pojawiają się objawy powyższych schorzeń, a także u pacjentów z grupy ryzyka, np. po operacjach, w ciąży czy przy podejrzeniu zakażenia COVID-19. Sprawdź, jak wygląda badanie, jak się do niego przygotować i w jaki sposób można obniżyć podniesiony poziom d-dimerów.
Z artykułu dowiesz się:
- Co to są d-dimery?
- Jak wygląda badanie d-dimerów?
- Kiedy powinno się wykonać oznaczenie stężenia d-dimerów?
- Jak się przygotować do badania d-dimerów?
- Jakie są normy poziomu d-dimerów we krwi osób zdrowych?
- Na co może wskazywać podwyższony poziom d-dimerów?
- Jak obniżyć stężenie d-dimerów we krwi?
Czym są d-dimery?
D-dimery, czyli fragmenty białek, są produktem ubocznym fibrynolizy. To proces rozpuszczania zakrzepu we krwi, niezbędny do przywrócenia płynności krwi oraz udrożnienia naczynia krwionośnego, w którym się znajdował.
Jeśli naczynie krwionośne zostanie uszkodzone, organizm aktywuje cały system, aby zatamować wydostawanie się krwi na zewnątrz. W danym miejscu zaczynają zbierać się płytki krwi i tworzą tzw. pierwotny czop płytkowy. Żeby odpowiednio go wzmocnić i wesprzeć niezbędna jest fibryna. Sieć włóknika powstaje w wyniku wielu skomplikowanych reakcji, w których biorą udział białka osocza (czynniki krzepnięcia).
U zdrowej osoby wytworzony skrzep po niedługim czasie ulega rozpuszczeniu, a równowaga między układem krzepnięcia krwi oraz fibrynolizą zostaje zachowana. Jeżeli jednak doszło do nadmiernej aktywacji układu krzepnięcia, organizm zaczyna tworzyć zakrzepy także tam, gdzie nie ma takiej potrzeby, ponieważ nie pojawiło się uszkodzenie ścian naczynia krwionośnego. Przez to dochodzi do zwężenia naczynia, co utrudnia prawidłowy przepływ krwi i może prowadzić do niedokrwienia tkanek oraz narządów. To z kolei pobudza fibrynolizę, ponieważ konieczne jest rozpuszczanie powstałych skrzepów. W ten sposób wzrasta ilość d-dimerów we krwi – informacja o tym jest cenną wskazówką dla lekarza przy podejrzeniu nasilenia procesów krzepnięcia.
Na czym polega badanie d-dimerów?
Poziom d-dimerów oznacza się we krwi żylnej. Pacjent zgłasza się do punktu pobrań, gdzie pobierana jest od niego próbka, którą następnie przekazuje się do laboratorium. Wynik badania zazwyczaj można odebrać już następnego dnia roboczego. Cała procedura trwa krótko i nie jest bolesna – pacjent może odczuć dyskomfort jedynie podczas wkłucia igły.
Warto pamiętać, że poziomu d-dimerów nie oznacza się rutynowo w ramach badań kontrolnych, a jedynie na zlecenie lekarza kierującego.
D-dimery – kiedy należy wykonać badanie?
Wskazaniami do oznaczenia stężenia d-dimerów są podejrzenia zaburzeń zakrzepowo-zatorowych oraz nieprawidłowe wyniki morfologii krwi (obserwowany wówczas jest wzrost ilości płytek krwi). Badanie i wczesna diagnoza problemów z układem krzepnięcia to najlepsze metody profilaktyki zakrzepicy żylnej, której głównymi przyczynami są spowolniony przepływ krwi oraz uszkodzenie ścianek naczyń krwionośnych.
U niektórych pacjentów zakrzepica żył głębokich może spowodować zatorowość płucną. Dzieje się tak, gdy oderwany skrzep płynie wraz z krwią w kierunku płuc. Taki stan jest bardzo niebezpieczny, ponieważ w wielu przypadkach prowadzi do zwężenia lub zablokowania tętnicy płucnej, co stanowi zagrożenie dla życia pacjenta.
Objawy, których nie należy lekceważyć, ponieważ często zwiastują problemy zakrzepowo-zatorowe:
- zaczerwienienie kończyn,
- bóle i opuchlizna na kończynach dolnych,
- wzrost temperatury kończyn,
- duszności oraz bóle w klatce piersiowej,
- kaszel (czasami z odkrztuszaniem krwi),
- gorączka,
- osłabienie,
- zaburzenia neurologiczne.
Tego rodzaju dolegliwości należy niezwłocznie zgłosić lekarzowi. Specjalista skieruje pacjenta na badania, w tym także oznaczenie stężenia d-dimerów we krwi.
D-dimery – jak się przygotować do badania?
Badanie d-dimerów nie wymaga specjalnego przygotowania. Z reguły można wykonać je o każdej porze dnia, jednak warto stosować się do zaleceń wybranego laboratorium – niektóre z nich zalecają zgłoszenie się na czczo w godzinach porannych. W dniu badania warto unikać nadmiernego wysiłku fizycznego i stresu, które mogą chwilowo podnieść poziom d-dimerów.
Jeśli pacjent przyjmuje jakieś leki na stałe, powinien wcześniej zapytać lekarza kierującego o konieczność ich odstawienia w tym dniu.
D-dimery – normy
Normy d-dimerów różnią się w zależności od metody badania i jednostek stosowanych przez laboratoria. Ogólnie przyjmuje się jednak, że ich stężenie w zdrowym organizmie nie powinno przekraczać 500 µg/ml. U osób starszych (powyżej 70. roku życia) poziom d-dimerów jest wyższy, co wynika ze zmian fizjologicznych związanych z wiekiem.
Jeśli u badanego stężenie d-dimerów jest niższe niż 500 µg/ml można wykluczyć zatorowość płucną, zakrzepicę czy żylną chorobę zakrzepowo-zatorową.
Co oznacza podwyższony poziom d-dimerów?
Podwyższony poziom d-dimerów może wskazywać na zaburzenia zakrzepowo-zatorowe, które zwykle towarzyszą chorobom, takim jak:
- zatorowość płucna,
- zakrzepica żył głębokich,
- żylna choroba zakrzepowo-zatorowa,
- zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC).
Warto jednak wiedzieć, że stężenie d-dimerów we krwi wzrasta również w innych stanach (np. COVID-19, ciąża, nadczynność tarczycy, operacja, stany zapalne i infekcje, nowotwory, udar mózgu, choroba niedokrwienna serca, zawał mięśnia sercowego, urazy). Z tego względu wyniki powinien interpretować specjalista kierujący pacjenta na badanie.
