Tętno spoczynkowe to nic innego, jak liczba uderzeń serca na minutę w stanie pełnego odpoczynku. Jest jednym z ważniejszych wskaźników pozwalających ocenić kondycję układu krążenia i całego organizmu. U zdrowych dorosłych mieści się zwykle w zakresie od 60 do 100 uderzeń na minutę – niższe wartości często oznaczają lepszą wydolność serca.
Istnieje wiele sposobów na regulację tętna spoczynkowego – regularna aktywność fizyczna, techniki relaksacyjne, zdrowa dieta oraz odpowiednia ilość snu. Wprowadzenie tych zmian do codziennej rutyny pomoże nie tylko obniżyć tętno spoczynkowe, ale również zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób serca i poprawić ogólne samopoczucie. Dowiedz się, czym dokładnie jest tętno spoczynkowe, jak je zmierzyć oraz jaki powinien być prawidłowy puls. Podpowiadamy o czym świadczą odchylenia od normy pulsu i jak zadbać o właściwe tętno w spoczynku.
Z artykułu dowiesz się:
- Czym jest tętno spoczynkowe?
- Jak wykonać pomiar tętna spoczynkowego?
- Jaki jest prawidłowy puls w spoczynku?
- Co może oznaczać zbyt wysokie tętno spoczynkowe?
- O czym świadczy zbyt niskie tętno spoczynkowe?
- Jak dbać o prawidłowe tętno spoczynkowe?
Tętno spoczynkowe – co to jest?
Tętno, czyli pulsowanie ścianek tętnic w zależności od pracy serca, kondycji naczyń krwionośnych i ciśnienia krwi, można bez problemu wyczuć, przykładając opuszki palców do okolic tętnicy szyjnej, udowej lub nadgarstka.
Pomiar pulsu wykonuje się zarówno w czasie treningu, jak i w spoczynku. Tętno spoczynkowe to liczba uderzeń serca na minutę, mierzona w stanie pełnego rozluźnienia fizycznego i psychicznego. U zdrowego dorosłego wartość pulsu w spoczynku zwykle mieści się w przedziale od 60 do 100 uderzeń na minutę, choć u osób regularnie uprawiających sport może być on niższy (nawet poniżej 60 uderzeń).
Niskie tętno spoczynkowe jest często oznaką dobrej wydolności serca i wysokiej sprawności fizycznej – świadczy o tym, że serce wydajniej pompuje krew. Z kolei wysokie tętno spoczynkowe, zwłaszcza powyżej 100 uderzeń na minutę, może sygnalizować nieprawidłowości w funkcjonowaniu mięśnia sercowego. Lekarze zalecają monitorowanie tętna spoczynkowego, ponieważ nagłe zmiany jego wartości mogą być wskazaniem do konsultacji.
Jak obliczyć tętno spoczynkowe?
Lekarze najczęściej radzą przeprowadzać pomiar tętna spoczynkowego rano. Warto zrobić to od razu po wstaniu z łóżka, zanim zaczniesz wykonywać codzienne aktywności lub sięgniesz po kawę. Jak mierzyć tętno? Możesz wykorzystać do tego ciśnieniomierz – zegarowy lub elektroniczny. Jeśli posiadasz ten drugi, wystarczy, że założysz mankiet na ramię i naciśniesz odpowiedni przycisk, aby za kilka chwil uzyskać szczegółowy wynik.
Jeżeli jednak nie masz dostępu do urządzenia i chcesz wykonać badanie tętna ręcznie, przyłóż dwa palce – wskazujący i środkowy – do tętnicy promieniowej na nadgarstku lub do tętnicy szyjnej. Gdy wyczujesz puls, licz uderzenia przez 60 sekund albo przez 30 sekund i wynik pomnóż przez dwa, aby uzyskać całkowitą liczbę uderzeń na minutę. Dla większej dokładności warto powtarzać pomiar przez kilka dni z rzędu i obliczyć średnią wartość, aby zminimalizować wpływ takich czynników, jak stres czy chwilowe zmęczenie.
Jakie jest prawidłowe tętno spoczynkowe? Normy pulsu
Prawidłowe tętno spoczynkowe u dorosłego człowieka zazwyczaj wynosi od 60 do 100 uderzeń na minutę. Należy jednak pamiętać, że optymalne wartości mogą różnić się w zależności od wieku, kondycji fizycznej i indywidualnych cech organizmu. Osoby aktywne fizycznie, zwłaszcza sportowcy, często mają niższe średnie tętno spoczynkowe ze względu na wydajność serca i dobrą kondycję układu sercowo-naczyniowego.
Z kolei u dzieci i młodzieży, ze względu na szybszy metabolizm i rozwój organizmu, tętno spoczynkowe może być znacznie wyższe i sięgać nawet 180 uderzeń na minutę (u noworodków).
Za wysoki puls spoczynkowy – co może oznaczać?
Za podniesione, czyli nieprawidłowe tętno w spoczynku, uznaje się wartości powyżej 100 uderzeń na minutę. Taki stan nazywany jest tachykardią i może sygnalizować różne nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu sercowo-naczyniowego oraz ogólnej kondycji organizmu.
Najczęściej jednak podwyższony puls spoczynkowy jest wynikiem napięcia, niepokoju lub przemęczenia. Dzieje się tak, ponieważ sytuacje stresowe oraz brak odpowiedniej regeneracji mogą zwiększać produkcję adrenaliny, która przyspiesza akcję serca.
Utrzymujący się wysoki puls może również oznaczać odwodnienie, ponieważ woda jest niezbędna do utrzymania prawidłowej objętości krwi – jej niedobór sprawia, że serce musi pracować ciężej, aby dostarczyć tlen do tkanek.
Podwyższone ciśnienie krwi w spoczynku bywa też związane z infekcjami, zwłaszcza gdy organizm zmaga się z gorączką lub stanem zapalnym. W takich sytuacjach serce przyspiesza, aby szybciej rozprowadzać składniki odżywcze i wspierać układ odpornościowy w walce z drobnoustrojami.
Wysokie tętno spoczynkowe może być również skutkiem niezdrowego trybu życia. Na puls wpływa nadmierne spożycie kofeiny, alkoholu, palenie papierosów oraz brak aktywności fizycznej. Częste sięganie po używki i siedzący tryb życia prowadzą do pogorszenia kondycji serca, zmuszając je do cięższej pracy. Długotrwale utrzymujący się wysoki puls spoczynkowy może wiązać się także ze zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób serca, takich jak nadciśnienie tętnicze, miażdżyca czy niewydolność.
Za niski puls spoczynkowy – co może oznaczać?
Nie tylko przekroczone tętno maksymalne bywa powodem do niepokoju. Również zbyt niski puls spoczynkowy (poniżej 60 uderzeń na minutę) może wskazywać na zaburzenia. Choć u osób aktywnych fizycznie jest zazwyczaj stanem fizjologicznym, to pozostałych bradykardia powinna zaniepokoić. Wskazaniem do pilnej wizyty u lekarza są szczególnie dodatkowe objawy, takie jak zawroty głowy, osłabienie, duszności i ucisk w klatce piersiowej czy omdlenia.
Przyczyną bradykardii może być również niedoczynność tarczycy, ponieważ obniżony poziom hormonów tarczycy wpływa na spowolnienie metabolizmu i funkcji organizmu, w tym rytmu serca.
Inne czynniki wpływające na spowolnienie pulsu spoczynkowego to:
- zaburzenia przewodnictwa elektrycznego w sercu,
- niedobory elektrolitów (szczególnie potasu i wapnia),
- stosowanie niektórych leków (np. na nadciśnienie),
- starzenie się organizmu.
