Salmonella to rodzaj bakterii, która może powodować poważne zakażenia u ludzi i zwierząt. Tego rodzaju drobnoustroje często znajdują się w surowym mięsie, jajach, niepasteryzowanym mleku i innych produktach spożywczych. Zakażenie salmonellą może prowadzić do wystąpienia objawów takich jak gorączka, biegunka, nudności i wymioty.
Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez spożycie skażonej żywności. Taka sytuacja wymaga odpowiedniego postępowania – sprawdź, jakie są najczęstsze objawy zakażenia salmonellą i jak wygląda diagnostyka, leczenie oraz profilaktyka. Podpowiadamy, jakich zasad przestrzegać, aby zminimalizować ryzyko zatrucia pokarmowego.
Czym jest salmonella i jak można się nią zatruć?
Salmonella to łacińska nazwa bakterii – Gram-ujemnych (G-) pałeczek, które mogą żyć w organizmach ludzi oraz zwierząt. Wśród drobnoustrojów z rodzaju Salmonella wyróżnia się szczególnie pałeczki duru brzusznego (Salmonella typhi) i pałeczki durów rzekomych (bakterie Salmonella paratyphi), atakujące wyłącznie człowieka oraz tzw. salmonelle niedurowe. Salmonella bongori oraz różne odmiany Salmonella enterica, choć zasiedlają przewody pokarmowe zwierząt, są również niebezpieczne dla ludzi – wywołują stany zapalne narządów układu pokarmowego, uznawane czasem za zatrucie pokarmowe.
Warto wiedzieć, że dur brzuszny jest chorobą zakaźną, która przenosi się przez kontakt z chorymi oraz nosicielami (osobami, w których organizmach bytują bakterie, jednocześnie nie wywołując objawów chorobowych). Pałeczki duru brzusznego znajdują się w wydalinach ludzkich – kale i moczu, a do zakażenia dochodzi poprzez spożycie zanieczyszczonej nimi żywności (jeśli nosiciel zajmuje się przygotowywaniem posiłków, ryzyko przeniesienia bakterii jest bardzo wysokie).
Współcześnie medycyna rozróżnia ponad 2500 serotypów (odmian serologicznych) pałeczek Salmonella. Większość rejestrowanych zakażeń wywołanych jest aktywnością bakterii niedurowych, Salmonella enterica. Tego rodzaju infekcje zalicza się do salmonelloz, do których dochodzi nie tylko w wyniku kontaktu z nosicielem lub chorym, ale również przez spożycie pokarmów, zanieczyszczonych bakteriami z odchodów zwierząt – jaj, mleka, czy surowego mięsa.
Bakterie salmonelli wykazują wysoką zdolność przeżywania w zaatakowanych komórkach, a ponadto są odporne na niską temperaturę. Właśnie z tego względu samo mrożenie pokarmów nie wystarczy, żeby całkowicie wyeliminować ryzyko zakażenia.
Dur brzuszny endemicznie występuje na obszarach Afryki, Ameryki Środkowej i Południowej oraz na południu i wschodzie Azji. W Europie występuje bardzo rzadko – pojedyncze przypadki diagnozowane są u osób powracających z krajów, gdzie ryzyko zakażenia jest wysokie. Zdecydowanie częściej pojawiają się u nas salmonellozy – w 2022 r. zarejestrowano w Polsce jedynie 3 przypadki zachorowania na dur brzuszny i ponad 6500 przypadków salmonellozy.
Co ciekawe, aby zakażenie bakteriami Salmonella mogło rozwinąć się w organizmie nosiciela potrzeba dużej liczby pałeczek, dlatego na zatrucie salmonellą narażone są zwłaszcza osoby z obniżoną odpornością.
Rozpoznanie salmonelli – objawy i diagnostyka
Objawy salmonelli obejmują głównie dolegliwości jelitowe, związane z rozwijającym się stanem zapalnym jelit oraz żołądka. Najczęściej u chorych pojawia się ostra biegunka, która choć wskazuje na zakażenie bakteriami, może być trudna do powiązania konkretnie z salmonellozą. Dolegliwości takie jak nudności, wymioty oraz wspomniana biegunka, chorzy zaczynają na ogół odczuwać od kilku godzin do nawet dwóch dni po spożyciu zakażonej żywności lub wody. Pacjentom dokucza ostry, skurczowy ból brzucha i gorączka do 39 st. C.
Choć na ogół w biegunkowych stolcach nie ma krwi, to jednak mogą zdarzyć się wypróżnienia z jej domieszką. Bardzo rzadko pojawia się krwawa biegunka. Objawy choroby mogą być podobne do tych, jakie wywołuje nieswoiste zapalenie jelit lub zapalenie wyrostka robaczkowego.
Warto wiedzieć, że w większości przypadków salmonelloza ma charakter samoograniczający. W ciągu 3-7 dni dolegliwości ustępują, spada również temperatura ciała. Należy jednak pamiętać, że ostra biegunka i częste wymioty mogą spowodować odwodnienie i zaburzenia wodno-elektrolitowe, które wywołają kolejne (inne niż salmonella) objawy: senność, zawroty głowy, zaburzenia świadomości. W takiej sytuacji niezbędna jest wizyta w gabinecie lekarskim, aby nie doprowadzić do rozwoju groźnych schorzeń.
Jak diagnozuje się choroby zakaźne wywołane przez bakterie Salmonella enterica?
Zakażenie bakteriami z rodzaju Salmonella wywołuje typowe objawy zatrucia, dlatego bardzo ważna jest diagnostyka, która pozwoli szybko zidentyfikować źródło choroby. Dur brzuszny diagnozuje się głównie na podstawie wywiadu medycznego oraz hodowli bakteryjnej i wyizolowania salmonelli z krwi lub moczu (rzadziej kału) pacjenta.
Salmonellozę, czyli zakażenie niedurowymi bakteriami salmonelli wykrywa się poprzez posiew kału. Co ciekawe, dodatni wynik na nosicielstwo można mieć jeszcze przez wiele tygodni po zakończeniu leczenia. Do bardzo rzadkich należą sytuacje, gdzie bakterie przeżywają w organizmie nosiciela dłużej niż rok.
Objawy zakażenia salmonellą u dzieci
Młodsi pacjenci narażeni są na cięższy przebieg zakażenia, niż dorośli. Chociaż objawy salmonellozy u dzieci nie różnią się od tych u starszych chorych, to jednak u maluchów częściej występują powikłania, takie jak odwodnienie, do którego dochodzi bardzo szybko. Rodzice powinni obserwować dziecko – niepokojące są głównie objawy, takie jak nadmierna senność, apatia, nieutulony płacz bez łez, suche błony śluzowe, brak mikcji lub bardzo mała ilość moczu. Są to wskazania do niezwłocznej wizyty u lekarza, który może zdecydować o hospitalizacji małego pacjenta.
