Zespół Aspergera jest zaburzeniem rozwojowym. Jest ono zaliczane do zaburzeń ze spektrum autyzmu. Jego objawy ujawniają się w dzieciństwie. Zdarza się jednak, że zostaje prawidłowo rozpoznany dopiero w wieku dorosłym. Zobacz, jakie są przyczyny i objawy zespołu Aspergera.
Nie ma dokładnych danych wskazujących na to, ile jest przypadków zespołu Aspergera w Polsce. Według danych Najwyższej Izby Kontroli (NIK) rozpoznano to schorzenie (lub autyzm) nawet u 1/5 osób z niepełnosprawnościami do 16. roku życia. Zgodnie przeprowadzonymi do tej pory obserwacjami częściej chorują mężczyźni. Jednak prawdopodobnie wynika to z faktu, że u kobiet objawy schorzenia mogą być maskowane.
Zespół Aspergera – definicja i zmiana w klasyfikacji ICD-11
Zespół Aspergera jest definiowane jako całościowe zaburzenie rozwoju. Głównie charakteryzuje się nieprawidłowościami w obrębie komunikacji społecznej, trudnościami w zaakceptowaniu zmian, a także specyficznymi zainteresowaniami i pewnymi wzorcami zachowań. U osób z zespołem Aspergera nie obserwuje się niepełnosprawności intelektualnej.
Zespół Aspergera został po raz pierwszy opisany 1944 roku przez Hansa Aspergera. Jednak dopiero 50 lat później uznano go za jednostkę chorobową, wpisując do klasyfikacji Diagnostic and Statistic Manual/DSM-IV.
Do tej pory zespół Aspergera funkcjonował jako samodzielna jednostka chorobowa również w klasyfikacji ICD-10. Jednak uległo to zmianie wraz z początkiem 2022 roku. Wprowadzona została nowa Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-11. Od tej pory funkcjonuje termin "zaburzenia ze spektrum autyzmu". Zastępuje on dotychczasowe rozpoznania zespołu Aspergera, autyzmu dziecięcego, zespołu Retta, autyzmu atypowego.
Zmiany w klasyfikacji były konieczne ze względu na rozwój wiedzy o tego typu zaburzeniach. Są one bardzo szerokie i obejmują wiele objawów, które w poszczególnych przypadkach różnią się stopniem nasilenia. Warto zdawać sobie sprawę z tego, że obraz schorzenia jest inny u każdego pacjenta. Dlatego podział na osoby z zespołem Aspergera lub autyzmem nie ma większego sensu. Zamiast tego wszyscy otrzymają takie samo rozpoznanie – zaburzenia ze spektrum autyzmu wraz ze szczegółowym opisem. W klasyfikacji ICD-11 jednostka ta ma kod 6A02.
Klasyfikacja ICD-11 obowiązuje od 1. stycznia 2022 roku. Jednak Polska ma 5 lat na jej wdrożenie. Dlatego wciąż można spotkać się z oznaczeniem występującym w klasyfikacji ICD-10 – F84.5 Zespół Aspergera.
Zespół Aspergera – rozpoznanie choroby
Przyczyny zespołu Aspergera (zaburzeń ze spektrum autyzmu) nie zostały poznane. Prawdopodobnie odpowiada za nie uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego uwarunkowane zmianami w genach – nie wiadomo jednak, których dokładnie. Przypuszcza się, że rolę w rozwoju zaburzenia mają również czynniki środowiskowe. Wśród nich wymienia się:
- późny wiek matki lub ojca,
- zaburzenia metaboliczne u matki (otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze),
- zakażenia w ciąży,
- zanieczyszczenie środowiska,
- wcześniactwo.
Wiadomo, że nie można łączyć zespołu Aspergera ze szczepieniami ochronnymi. Teza ta została obalona.
Zespół Aspergera – objawy
Objawy zespołu Aspergera mogą różnić się u poszczególnych osób. Najczęściej wymieniane są:
- unikanie kontaktu wzrokowego,
- zaburzenia w sferze związków społecznych i partnerskich,
- trudności z nawiązywaniem nowych znajomości,
- trudności z niewerbalnym porozumiewaniem się i odczytywaniem emocji innych osób,
- brak umiejętności czytania między wierszami,
- problemy z ekspresją własnych uczuć,
- zaburzenia mowy,
- problemy z dostosowaniem zachowania do sytuacji,
- niezdarność ruchowa,
- zaburzenia integracji sensorycznych,
- rytualizacja codziennych zachowań,
- nadwrażliwość zmysłów (na określone smaki, zapachy, dźwięki itp.),
- specjalistyczne zainteresowania.
Nie można traktować zespołu Aspergera jako zaburzenie, które u każdej osoby wygląda tak samo. Dzieci i dorośli z diagnozą mają różne umiejętności, różne deficyty i różne potrzeby.
Warto pamiętać, że błędne jest określenie "choroba Aspergera". Z powodu nadużywania tej nazwy często osoby z rozpoznanym zaburzeniem są dyskryminowane. Przedstawiane są jako osoby z niższą inteligencją – a często jest wręcz odwrotnie.
Diagnoza zespołu Aspergera
Rozpoznanie jest najczęściej stawiane w przypadku dzieci, które rozpoczynają naukę w szkole. Jest to zwykle moment, w którym ujawniają się trudności społeczne. W proces diagnostyczny zaangażowani są specjaliści z różnych dziedzin – logopeda, psycholog, psychiatra, pedagog.
Długofalowa terapia kluczem do sukcesu
Terapia ma na celu poprawę funkcjonowania osoby z zespołem Aspergera. Dzięki niej nie dochodzi do pogłębienia się występujących dysfunkcji. W wielu przypadkach prowadzi ona do poprawienia jakości życia. Terapia powinna być prowadzona przez doświadczonych specjalistów i dostosowana do indywidualnych potrzeb danej osoby. Można stosować w niej różnego rodzaju techniki. Są to m.in.:
- trening umiejętności społecznych,
- terapia behawioralna,
- terapia metodą kognitywną,
- terapia logopedyczna.
Pomocna jest także terapia integracji sensorycznej, która pozwala przeciwdziałać nieprawidłowościom sensorycznym i uczy prawidłowego odbierania bodźców. Obejmuje ona zmysły, takie jak: równowaga, słuch, dotyk, zapach. Wykorzystywane są w tym celu różnego rodzaju pomoce – np. huśtawki, hamaki, materace, kamizelki obciążeniowe i przedmioty wykonane z materiałów o różnej fakturze.
Podsumowanie
Zespół Aspergera wraz z wdrożeniem nowej klasyfikacji ICD-11 jest określany mianem zaburzeń ze spektrum autyzmu. Za zaburzenia tego typu odpowiadają prawdopodobnie uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego spowodowane zmianami w genach. Do objawów zespołu Aspergera zalicza się m.in. zaburzenia integracji sensorycznej, specyficzne zainteresowania, trudności w dostosowaniu się do społeczeństwa i komunikacji.
Źródła:
- Międzynarodowa Klasyfikacja ICD-10 https://icd.who.int/browse10/2010/en#/F84.5 (dostęp 02.03.2022).
- NIK o wsparciu osób z autyzmem i zespołem Aspergera w przygotowaniu do samodzielnego funkcjonowania https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/wsparcie-osob-z-autyzmem-i-zespolem-aspergera.html (dostęp 02.03.2022).
- F. Rybakowski i in., Zaburzenia ze spektrum autyzmu - epidemiologia, objawy, współzachorowalność i rozpoznawanie, “Psychiatria Polska” 2014, nr 48, s. 653-665.
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
