Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że promieniowanie słoneczne nie wpływa korzystnie na skórę. Jednym ze skutków nadmiernej ekspozycji może być czerniak. To choroba nowotworowa o charakterze złośliwym. Konieczne jest jej wczesne rozpoznanie i wdrożenie leczenia, aby zwiększyć szansę na wyleczenie. Dowiedz się, jakie są objawy czerniaka skóry.
Czerniak złośliwy skóry stanowi około 1% wszystkich nowotworów. W Polsce występuje on stosunkowo rzadko – rocznie rozpoznaje się około 3–4 tysiące zachorowań. Jednak badaczy alarmuje dynamika wzrostu liczby nowych przypadków, która jest bardzo wysoka. Rośnie także umieralność z jego powodu.
Czerniak – podstawowe informacje
Czerniak jest nowotworem złośliwym, który wywodzi się z melanocytów. Są to komórki pigmentowe, których funkcją jest wydzielanie melaniny – naturalnego barwnika. Występują one w warstwie podstawnej naskórka, a także w błonach śluzowych oraz naczyniówce i tęczówce oka. Dlatego wyróżniamy nie tylko czerniaka skóry, ale również błon śluzowych i oczu.
Przyczyny powstawania czerniaka nie zostały dokładnie poznane. Wiadomo, że znaczenie mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Może pojawić się na skórze niezmienionej lub w obrębie istniejących znamion barwnikowych.
Wyróżnia się kilka podtypów czerniaka. Są to m.in.:
- czerniak szerzący się powierzchownie (najczęściej występujący rodzaj),
- czerniak guzkowy (drugi najczęstszy rodzaj),
- czerniak z plamy soczewicowatej (czerniak powstający u osób starszych),
- czerniak podpaznokciowo-kończynowy (czerniak występujący na dłoniach, stopach i pod paznokciami).
Wczesne wykrycie czerniaka daje szansę niemal na całkowite wyleczenie. Rokowania pogarszają się wraz z kolejnymi stopniami zaawansowania choroby.
Czerniak a pieprzyk? Jak prawidłowo rozpoznać zmiany skórne?
Bardzo ważną kwestią jest to, jak wygląda czerniak skóry. Ma on postać zmiany skórnej, która może przypominać pieprzyk lub znamię. ZMa jednak kilka cech charakterystycznych. Ich zaobserwowanie powinno wzbudzić czujność i skłonić do konsultacji dermatologicznej. Należą do nich:
- nieregularny kształt znamienia,
- nierówne i postrzępione brzegi znamienia,
- nierównomierne zabarwienia zmiany (od jasnego brązu do czarnego),
- uwypuklenie powierzchni znamienia ponad otaczający naskórek,
- rozmiar znamienia powyżej 6 milimetrów,
- zmiany w znamieniu.
W większości przypadków czerniak pojawia się na skórze wcześniej niezmienionej. Może jednak powstawać w obrębie znamienia.Uwagę powinny zwrócić jakiekolwiek zmiany w jego wyglądzie (np. zgrubienie, powiększenie się lub zmiana koloru) oraz dodatkowe objawy (np. krwawienie, świąd, ból lub owrzodzenie).
Zdarza się, że pierwszym objawem czerniaka jest powiększenie się węzłów chłonnych w okolicy guza. Mogą być również obecne dolegliwości związane z przerzutami (m.in. do tkanki podskórnej, wątroby, płuc lub mózgu).
Jak rozpoznać czerniaka?
W diagnostyce czerniaka złośliwego stosuje się przede wszystkim dermatoskopię. Jest to badanie skóry i zmian barwnikowych w powiększeniu.Podejrzane zmiany są kwalifikowane do wycięcia i badania histopatologicznego. Ocena pod mikroskopem pozwala wykryć komórki nowotworowe. Dostarcza także wielu cennych informacji dotyczących rokowania i stopnia zaawansowania choroby.
U osób z rozpoznanym czerniakiem wykonuje się biopsję węzła wartowniczego. Pozwala ona wykryć ewentualną obecność komórek nowotworowych w tkance regionalnych węzłów chłonnych, która oznacza przerzuty.
Czerniak skóry – osoby w grupie ryzyka
Nowotwory skóry mogą pojawić się zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Jednak ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem. Jest ono nieco wyższe u kobiet oraz osób z jasną karnacją.
Do innych czynników ryzyka czerniaka skóry zalicza się:
- nadmierną ekspozycję na promieniowanie ultrafioletowe (naturalne lub sztuczne),
- występowanie czerniaka u członków najbliższej rodziny,
- przebycie w przeszłości czerniaka lub innych nowotworów skóry,
- oparzenia słoneczne w dzieciństwie lub młodości.
Czynnikiem ryzyka jest także duża liczba znamion barwnikowych. Dlatego konieczna jest ich obserwacja. Stanowi ona podstawę wczesnego rozpoznania czerniaka.
Czerniak – jak leczyć?
Przy czerniaku podstawą jest leczenie chirurgiczne, które polega na całkowitym usunięciu zmiany wraz z marginesem zdrowej skóry. W przypadku niezaawansowanej choroby takie postępowanie jest wystarczające. Pacjent powinien jednak pozostać pod kontrolą lekarza.
W zaawansowanym stadium czerniaka stosuje się różne metody, które są dopasowane do stopnia zaawansowania choroby i stanu chorego. Mogą to być:
- chemioterapia,
- radioterapia,
- immunoterapia,
- chirurgiczne usunięcie przerzutów.
Do najnowocześniejszych metod należy leczenie celowane czerniaka. Wykorzystywane są w nim leki planowane molekularnie, które mogą blokować mechanizmy lub receptory komórek nowotworowych.
Podsumowanie
Czerniaki skóry należą do nowotworów złośliwych. Mogą powstawać na skórze niezmienionej lub w obrębie znamion barwnikowych. Głównym czynnikiem ryzyka jest nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV. Wczesne wykrycie nowotworu i wdrożenie odpowiedniego leczenia istotnie zwiększa szansę na wyleczenie. Dlatego ważne są regularne badania skóry i obserwacja pieprzyków.
Źródła:
- P. Rutkowski i in., Czerniaki skóry — zasady postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w 2016 roku, “Onkologia w Praktyce Klinicznej — Edukacja” 2015, t. 1, nr 1, s. 37-53.
- Z. Chowaniec, Czerniak – problemy diagnostyczno-terapeutyczne w praktyce kosmetologa, “Kosmetologia Estetyczna” 2018, nr 7, s. 269-273.
Autorka
Angelika Janowicz – absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na kierunku pielęgniarstwo. Pisze o zdrowiu, ponieważ wie, jak ważna jest edukacja pacjenta. Wielbicielka podróży i kuchni greckiej.
