Cynk jest jednym ze składników mineralnych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niedobór cynku może zaburzyć jego pracę i doprowadzić do wielu chorób. Sprawdź, jakie funkcje pełni cynk i jak zapewnić sobie jego optymalny poziom.
Cynk odgrywa podstawową rolę w wielu procesach metabolicznych, bierze udział w syntezie białek i hormonów, zapewnia odpowiednie działanie układu oddechowego i rozrodczego. Wpływa pozytywnie także na układ immunologiczny. Warto jednak pamiętać, że zarówno niedobór cynku, jak i jego nadmiar w organizmie może być szkodliwy.
Z artykułu dowiesz się:
Dlaczego cynk jest niezbędny w organizmie?
Jakie są objawy i skutki niedoboru cynku?
Czy nadmiar cynku szkodzi?
Jakie są najlepsze źródła cynku?
Dlaczego cynk jest ważny w trakcie ciąży?
Jaką rolę cynk odgrywa w kosmetologii?
Rola cynku w organizmie
Cynk pełni wiele ważnych funkcji w organizmie. Przede wszystkim odgrywa podstawową rolę w procesach biologicznych. Bierze udział w metabolizmie kwasów nukleinowych, syntezie białek oraz biosyntezie RNA i DNA. Jest niezbędny do odpowiedniego rozwoju układu kostnego, odpowiada za wzrost włosów i paznokci. Ponadto jony cynku są potrzebne, by trzustka mogła magazynować i uwalniać insulinę.
Cynk wzmacnia odporność organizmu, działa przeciwzapalnie i wspomaga leczenie przeziębienia i grypy poprzez łagodzenie objawów tych chorób. Zapewnia również prawidłowe funkcjonowanie narządów rozrodczych i przeciwdziała chorobom prostaty. Obecność tego pierwiastka jest niezbędna w procesie rozwoju jąder i produkcji spermy - ma on wpływ na budowę i liczbę plemników. Niedobory cynku u mężczyzn mogą obniżać poziom testosteronu, pogarszać żywotność plemników, a także prowadzić do kłopotów z potencją.
Cynk ma także właściwości antyoksydacyjne, więc wspiera walkę z wolnymi rodnikami. Ze względu na to jest często wykorzystywany w kosmetologii. Poza tym wpływa na strukturę błon komórkowych, jest więc niezbędny do tego, by nasza skóra była zdrowa. Dodatkowo bierze udział w procesach jej regeneracji, a także przyspiesza proces gojenia się ran. Cynk działa także odtruwająco na metale ciężkie w organizmie człowieka.
Za mało cynku w organizmie
Dzienne zapotrzebowanie cynku różni się w zależności od wieku i płci. Niemowlęta potrzebują 5 mg dziennie, dzieci ok 10 mg, kobiety – 10–13 mg, mężczyźni – 14-16 mg. Co ważne w czasie ciąży u kobiet wzrasta zapotrzebowanie na ten pierwiastek i wynosi ono 12-16 mg na dobę. Z kolei u kobiet karmiących piersią zalecane dzienne spożycie cynku to 16–21 mg.
Skutki niedoboru cynku mogą być bardzo poważne, ponieważ jego niedobór wpływa negatywnie na wiele procesów zachodzących w naszym organizmie. Deficyt cynku (hipocynkemia) może doprowadzić do:
- opóźnienia dojrzewania,
- spowolnienia lub zahamowania wzrostu,
- zmian w gospodarce hormonalnej,
- zaburzeń smaku i węchu,
- osłabienia odporności,
- zaburzeń seksualnych,
- obniżenia poziomu testosteronu,
- wypadanie włosów,
- pogorszenia pamięci i ogólnej sprawności intelektualnej,
- problemów z widzeniem,
- bielactwa paznokci,
- pojawienia się zmian trądzikowych,
- pogorszenia apetytu, a w konsekwencji do utraty masy ciała.
Objawy niedoboru cynku to także nieprawidłowe działanie układu immunologicznego – większa podatność na infekcje, pojawianie się zmian skórnych takich jak egzema, rozstępy czy inne podrażnienia skóry. Osoby z niskim poziomem cynku są bardziej narażone na zachorowanie na depresję i inne zaburzenia psychiczne, a w przypadku ich wystąpienia – na większe nasilenie objawów.
Przyswajanie cynku zachodzi głównie w jelicie cienki, dlatego na niedobory cynku narażone są szczególnie osoby cierpiące na choroby przewodu pokarmowego.
POLECANE PRODUKTY
Nadmiar cynku
Cynk organiczny jest jednym z tzw. pierwiastków śladowych potrzebnych nam do życia i zdrowia, dlatego należy dbać o to, by utrzymywać jego optymalny poziom w organizmie. Niedobory cynku mogą nieść za sobą poważne konsekwencje, podobnie jest z jego nadmiarem. Objawy nadmiaru cynku nie są jednoznaczne, ponieważ są to: bóle brzucha, wymioty, biegunka, osłabienie, zmęczenie i niedokrwistość. Zatrucie cynkiem jest szkodliwe, wywołuje podrażnienia układu pokarmowego, a zbyt długie przyjmowanie dużych dawek tego pierwiastka negatywnie wpływa na pracę nerek, zaburza przyswajanie witamin i innych mikroelementów. Przy wysokiej podaży cynku, spada przyswajalność wapnia, żelaza i miedzi, a co za tym idzie zwiększa się poziom LDL (złego cholesterolu) i zmniejsza się poziom HDL (dobrego cholesterolu).
Cynk jest usuwany z organizmu poprzez układ wydalniczy, więc przy jego prawidłowym funkcjonowaniu i zachowaniu rozsądku podczas suplementacji jego przedawkowanie zdarza się niezwykle rzadko.
Źródła i wchłanianie cynku
Cynk zawarty w produktach spożywczych dostarczamy do naszego organizmu podczas posiłków, dlatego aby utrzymać jego prawidłowy poziom, należy zadbać o zdrową i odpowiednio zbilansowaną dietę. Cynk zawarty jest zarówno w produktach zwierzęcych, jak i roślinnych, jednak jego przyswajalność jest większe w przypadku tej pierwszej grupy.
Produkty bogate w cynk to:
- ryby,
- owoce morza (głównie ostrygi, krewetki),
- mięso,
- jaja,
- rośliny strączkowe,
- pomidory,
- pieczywo pełnoziarniste,
- natka pietruszki,
- otręby pszenne,
- warzywa kapustne
- kakao,
- komosa ryżowa (quinoa)
- tofu,
- dziki ryż,
- sezam,
- pestki dyni,
- pieczarki,
- nasiona słonecznika.
Należy pamiętać, że samo spożywanie posiłków bogatych w cynk może być niewystarczające. Jest bowiem wiele czynników, które mogą wpływać negatywnie na przyswajanie mikroelementów, w tym na wchłanianie cynku. Wśród nich wymienić można:
- stres,
- zanieczyszczenia środowiska,
- jedzenie produktów wysokoprzetworzonych,
- używki,
- ciąża i okres karmienia,
- ciężka praca fizyczna,
- uprawianie sportów wyczynowych,
- diety odchudzające,
- dieta wegetariańska i wegańska.
W niektórych przypadkach warto sięgnąć po preparaty cynku, które podniosą jego poziom w naszym organizmie. Należy jednak pamiętać, że wszelkie suplementy diety nie powinny zastępować zbilansowanej diety.
Cynk w ciąży
Cynk jest niezwykle istotny dla ciężarnych, ponieważ bierze udział w procesach mających na celu utrzymanie ciąży. Przy niedoborze cynku może dojść do poronienia, odklejenia się łożyska, przedwczesnego porodu i innych komplikacji okołoporodowych.
Cynk jest niezbędny do prawidłowego rozwoju płodu. Wpływa na kostnienie i mineralizację tkanek i bierze udział w biosyntezie białek niezbędnej do prawidłowego wzrostu i rozwoju (w tym rozwoju intelektualnego).
Niedobór cynku w czasie życia płodowego może powodować wady rozwojowe układu nerwowego, atakże może być przyczyną niskiej masy urodzeniowej. Niemowlęta i dzieci, które borykają się z niedoborem cynku mają spowolniony rozwój psychomotoryczny i wolniej rosną. W skrajnych sytuacjach niedobór cynku może spowodować zahamowanie wzrostu u dzieci. Nieodpowiedni poziom cynku osłabia także odporność organizmu u dzieci.
Warto podkreślić, że zapotrzebowanie na cynk w przypadku kobiet w ciąży i karmiących piersią rośnie. Jest to więc mikroelement o dostarczanie którego powinno się szczególnie zadbać w tym okresie.
Cynk w kosmetologii
Właściwości cynku są bardzo cenne dla kosmetologii, dlatego on sam lub jego związki często wykorzystuje się w składnikach kosmetyków.
Przede wszystkim znaczenie ma jego działanie antyoksydacyjne, które jest niezastąpione w walce z wolnymi rodnikami. Poza tym cynk ma działanie osuszające i przeciwzapalne, a także łagodzi podrażnienia skóry, dlatego jest składnikiem kosmetyków przeznaczonych do walki z trądzikiem, trądzikiem różowatym, łojotokowym zapaleniem skóry czy atopowym zapaleniem skóry. Poprawia on także ogólny wygląd skóry i stan włosów.
Tlenek cynku jest często dodawany do pudrów i kremów przeciwsłonecznych, ponieważ wykazuje działanie promieniochronne i zmniejsza ryzyko raka skóry (stanowi filtr mechaniczny przed promieniami UV). Kosmetyki, które zawierają ten składnik, przywracają skórze naturalne pH, pomagają w jej oczyszczaniu i redukują zaskórniki.
Podsumowanie
Cynk należy do mikroelementów niezbędnych dla naszego organizmu i zapewniających jego prawidłowe funkcjonowanie. Wspiera on wiele procesów, bierze udział w przemianach białek, wzmacnia pracę układu odpornościowego, zapewnia prawidłowy rozwój kości i układu nerwowego. Cynk wpływa na rozwój dziecka w życiu płodowym, dlatego kobiety w ciąży powinny zwrócić szczególną uwagę, na suplementację tego pierwiastka.
Cynk jest też często wykorzystywany w kosmetykach, ponieważ posiada właściwości przeciwutleniające i łagodzące. Aby utrzymać odpowiedni poziom cynku w organizmie, warto zadbać o swoją dietę. Najlepszym źródłem cynku są produkty pochodzenia zwierzęcego, chociaż zawarty jest także w produktach zbożowych i roślinnych, jednak jego wchłanianie z tych produktów jest mniejsze.
Źródła:
- Chruściel P., Kubasińska-Sajnóg A., Charakterystyka oraz zastosowanie cynku w kosmetologii i dietetyce, "Aesth Cosmetol Med" t. 10, nr 4/2021, s. 189-193.
- Szcześniak M., Grimling B., Meler J., Cynk - pierwiastek zdrowia, "Farmacja Polska" t. 70, nr 7/ 2014, s. 363-366.
- Puzanowska-Tarasiewicz H., Kuźmicka L., Tarasiewicz M., Funkcje biologiczne wybranych pierwiastków. III. Cynk - składnik i aktywator enzymów, "Polski Merkuriusz Lekarski" 2009, 27(161), s. 419–422.
