Poszukiwanie zdrowszych zamienników dla tradycyjnego cukru staje się coraz powszechniejsze, ponieważ wiele osób chce ograniczyć kalorie i zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób związanych z nadmiarem węglowodanów. Jedną z substancji słodzących polecanych przez dietetyków jest ksylitol, czyli cukier brzozowy.
Ksylitol to alkohol cukrowy pozyskiwany z kory brzozy, który zyskuje coraz większą popularność jako zdrowsza alternatywa dla sacharozy. Dzięki swoim korzystnym właściwościom zdrowotnym, takim jak niski indeks glikemiczny, zmniejszony wpływ na poziom cukru we krwi oraz działanie przeciwpróchnicze, ksylitol jest chętnie wybierany przez osoby dbające o swoje zdrowie. Sprawdź, czym jest ksylitol, jakie ma właściwości i jak można stosować go w kuchni.
Z artykułu dowiesz się:
- Co to jest ksylitol?
- Jakie są właściwości tego zamiennika cukru?
- Jaki jest indeks glikemiczny i kaloryczność ksylitolu?
Ksylitol – co to jest?
Ksylitol, chociaż słodki i wyglądem przypominający tradycyjny cukier, nie należy do cukrów, ale do grupy polioli, czyli alkoholi cukrowych, które składają się z cząsteczki cukru i cząsteczki alkoholu. Występuje naturalnie w owocach i warzywach, jednak głównym surowcem do jego produkcji jest drewno brzozy. To właśnie dlatego ta substancja słodząca nazywana jest cukrem brzozowym.
Ksylitol (cukier brzozowy) można kupić w postaci drobnych kryształków, niczym nie różniących się od białego cukru. Jego słodycz jest również mocno zbliżona do sacharozy, dlatego stosuje się ten zamiennik w podobnych proporcjach. Ma znacznie mniej kalorii oraz niższy indeks glikemiczny niż zwykły cukier, dlatego dietetycy polecają go osobom odchudzającym się oraz chorującym na cukrzycę. Nie powoduje nagłych wyrzutów insuliny i gwałtownego wzrostu poziomu glukozy we krwi.
Za najzdrowszy naturalny słodzik uznawany jest ksylitol fiński. Produkuje się go z kory brzozy tradycyjną metodą bez użycia kwasów ani grzybów, których zadaniem jest wydobycie ksylanów (polisacharydów) w czasie obróbki brzozy. Producenci fińskiego cukru brzozowego najczęściej stawiają na ekologię oraz zrównoważony rozwój, aby nie szkodzić środowisku. Podczas produkcji kora brzozowa podlega działaniu wielu czynników oraz procesów chemicznych (i biochemicznych), których celem jest uwodornienie ksylozy (substancji składowej roślinnych ścian komórkowych). Cała procedura jest dość trudna, kosztowna i pracochłonna, jednak uzyskany produkt ma wysoką jakość i spełnia wszelkie normy bezpieczeństwa.
Od jakiegoś czasu w sklepach można znaleźć także chiński ksylitol. Nie jest on jednak pozyskiwany z kory brzozy, ale z kolb kukurydzy (często modyfikowanej genetycznie). Żeby pozyskać ksylitol z kukurydzy, wykorzystuje się różne rodzaje grzybów oraz metodę obróbki nazywaną kwasową hydrolizą biomasy. Uważa się, że proces ten jest szkodliwy dla środowiska naturalnego i nieekologiczny. Pozwala jednak pozyskać dużą ilość ksylitolu w znacznie tańszy sposób, przez co chiński ksylitol jest często importowany przemysłowo.
W składach produktów spożywczych ksylitol oznaczony jest jako E967.
Jak stosować cukier brzozowy – zamiennik zwykłego cukru?
Ksylitol uznawany jest za zdrowy zamiennik cukru, dlatego można stosować go tak jak sacharozę. Nadaje się do słodzenia herbaty oraz innych napojów, pieczenia ciast, przygotowywania deserów, sałatek i wielu potraw o różnych profilach smakowych. W sklepach sprzedawane są także gotowe słodycze, wypieki, dżemy i napoje słodzone ksylitolem – często można znaleźć je na działach z żywnością dla diabetyków.
W przemyśle kosmetycznym cukier brzozowy wykorzystuje się do produkcji past do zębów oraz gum do żucia. Z kolei w farmaceutycznym stanowi zamiennik cukru w syropach i pastylkach do ssania.
Właściwości ksylitolu (cukru brzozowego)
Poza niskim indeksem glikemicznym oraz obniżoną kalorycznością w stosunku do zwykłego cukru, ksylitol ma wiele cennych właściwości. Przede wszystkim ma on odczyn zasadowy, dzięki czemu (w przeciwieństwie do sacharozy) nie fermentuje w jamie ustnej. W ten sposób bakterie tam bytujące (Streptococcus mutans) nie mogą przekształcać go w kwasy, które są przyczyną powstawania próchnicy. To jednak nie koniec jego zalet w walce o zdrowe zęby i dziąsła – ksylitol hamuje rozwój szkodliwych drobnoustrojów w ślinie oraz zapobiega ich namnażaniu w obrębie płytki nazębnej. Tym samym przeciwdziała nieprzyjemnemu zapachowi z ust – właśnie dlatego często jest składnikiem odświeżających gum do żucia.
Wiele mówi się również o tym, że cukier brzozowy działa jak prebiotyk – wspomaga rozwój przyjaznych bakterii w jelitach. Składnik ten wspiera także wchłanianie wapnia w tej części przewodu pokarmowego. Dzięki temu pozytywnie wpływa na mineralizację kości i chroni przed rozwojem osteoporozy. Badania przeprowadzone na zwierzętach wykazały, że może przeciwdziałać procesom zapalnym w pierwszej fazie zapalenia stawów.
Ksylitol ma bardzo niski indeks glikemiczny – różne tabele podają wartości pomiędzy 8 a 13. To sprawia, że nie powoduje gwałtownego wzrostu poziomu cukru we krwi po spożyciu. Jest to korzystne dla osób z cukrzycą oraz tych, którzy chcą utrzymać stabilne stężenie glukozy we krwi.
Ksylitol – bezpieczeństwo stosowania
Cukier brzozowy uznawany jest za bezpieczny, dlatego powszechnie praktykuje się stosowanie ksylitolu zarówno w produkcji żywności, jak i leków czy kosmetyków. Warto jednak pamiętać, że spożywanie tej substancji w nadmiernych ilościach może wywołać szereg dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Najczęściej są to: biegunki, wzdęcia, dyskomfort oraz bóle brzucha.
Żeby uniknąć skutków ubocznych nadmiernego spożycia ksylitolu, nie należy przekraczać maksymalnej dobowej dawki – informacja powinna być zamieszczona na opakowaniu produktu. Przyjmuje się, że bezpieczna ilość dla osoby dorosłej to 3 łyżeczki cukru brzozowego na dobę.
